1. Część I 30 min.

Możesz porozmawiać z nauczycielem plastyki i poprosić go o wprowadzenie terminu PERSPEKTYWA na zajęciach. Opowiedz mu o przebiegu lekcji i poproś o przygotowanie uczniów do pracy z różnymi rodzajami perspektywy.

 

Rozgrzewka 

1. Poproś, aby uczniowie połączyli się w grupy trzyosobowe. Przygotuj pudełko, w którym znajdą się różne przybory do patrzenia: okulary z różnym kolorami szkiełek, luneta, lupa, kolorowa folia, butelka z wodą... Rozdaj każdej grupie dwie małe kartki papieru i długopis do zapisywania spostrzeżeń. Poproś każdą grupę, aby jej wysłannik wyciągnął z pudełka przedmiot. Następnie niech każda ekipa wybierze w klasie fragment przestrzeni, któremu będzie się przyglądać za pomocą wylosowanego przedmiotu. Powiedz uczniom, aby przygadali się temu miejscu z bliska, z daleka, z dołu... Poproś uczniów, żeby porozmawiali w grupie o swoich spostrzeżeniach i zapisali je.

2. Następnie poproś, aby zespoły wymieniły się przedmiotem z inną grupą i tym razem przyglądali wybranemu wcześniej fragmentowi rzeczywistości, ale przez nowy przedmiot.

3. Poproś, aby uczniowie spotkali się w grupach, które dokonały wymiany, i wymienili się spostrzeżeniami dotyczącymi obserwacji.

Na forum

Spytaj uczniów, co wydarzyło się w poprzednim ćwiczeniu. Jakich umiejętności musieli użyć? Jak nazwaliby zmianę sposobu patrzenia? Kiedy przydaje nam się umiejętność zmiany sposobu patrzenia? W jakich sytuacjach przydaje się umiejętność przyjęcia innej perspektywy?

Głosowanie ciałem

1. Naklej na podłodze w klasie linię z taśmy malarskiej i wyznacz stronę z TAK, NIE oraz linię NIE WIEM. Możesz to zrobić, kładąc na podłodze kartki z zapisanymi słowami i oznaczając w ten sposób przestrzeń.

2. Następnie poproś uczniów, by udzielili odpowiedzi na zadane przez Ciebie pytanie, stając w wybranym przez siebie miejscu.
Pytanie: czy możemy się wczuć w emocje innej osoby?

Daj chwilę na zajęcie miejsc w przestrzeni. Zaproś chętne osoby, aby uzasadniły swój wybór.

3. Zapisz na tablicy słowo EMPATIA. Jeśli pojawiło się wcześniej w wypowiedziach uczniów, możesz do tego nawiązać. Wyjaśnij, że empatią nazywamy umiejętność zrozumienia i wczucia się w sytuację i emocje innego człowieka. Powiedz uczniom, że dziś będziecie zajmować się tym tematem. 

2. Część II 20 min.

 Pierwsza lektura tekstu 

1. Poproś uczniów, by dobrali się dwójki i poproś ich o przeczytanie indywidualnie tekstu Tadeusza Różewicza „Przepaść” .

2. Zapytaj uczniów, w jaki sposób zostało opisane przez poetę przejście dla pieszych. Jakie sformułowania zaskakują w kontekście opisu tego miejsca?

W razie potrzeby wskaż na wyrażenia z wiersza: „Stawia stopę na PRZEPAŚCIĄ krawężnika”, „przez OTCHŁAŃ ulicy na drugi brzeg”, „rozstępują się STRASZLIWE CIEMNOŚCI nagromadzone nad światem”.

Wyjaśnij, że użyty tu środek poetycki to HIPERBOLA – czyli wyolbrzymienie. Zapytaj, jaki ich zdaniem jest cel używania takiego środka poetycki. Jaki wywołuje on efekt w odbiorcy?

Druga lektura tekstu

Poproś uczniów, aby jeszcze raz przeczytali wiersz i porozmawiali w parach, o czym dla nich jest ten wiersz.

Wyświetl na ekranie lub daj każdej dwójce karteczki z następującymi pytaniami i poproś, aby wspólnie zastanowili się nad odpowiedziami:

• Co zrobił chłopiec? Skąd wiedział, że ma pomóc staruszce?
• W którym momencie zauważył staruszkę?
• Dlaczego staruszka rozglądała się bojaźliwie pomimo tego, że nie było żadnego samochodu?
• Dlaczego staruszka potrzebowała jego pomocy?
• Jakie emocje mógł czuć chłopiec? Jakie staruszka?

Poproś, aby uczniowie zastanowili się co czuła staruszka i chłopiec i wypisali emocje, które ich zdaniem pojawiają się w wierszu?

Podsumowanie wrażeń z lektury

Zbierz w rozmowie zapisane spostrzeżenia uczniów z lektury wiersza. Następnie rozdaj każdej parze karteczkę z następującymi stwierdzeniami określającymi człowieka empatycznego: 

• uważnie słucha drugiej osoby,
• nie porównuje cudzych uczuć ze swoimi uczuciami,
• nie ocenia,
• nie doradza rozwiązań, gdy ktoś o to nie prosi i jak spytać czy ktoś potrzebuje pomocy,
• potrafi zrozumieć drugą osobę i wczuć się w jej sytuację.

Poproś uczniów, aby zastanowili się, czy zachowanie chłopca to przykład empatii? Które z powyższych określeń odnajdują w zachowaniu chłopca?

 

3. Podsumowanie 40 min.

Działanie w grupach

1. Poproś, aby następnie połączyli się w zespoły sześciosobowe i wspólnie wybrali jedną sytuację z życia codziennego [np. w domu, w szkole, w miejscach publicznych itd.], w których mogą być potrzebne empatyczne umiejętności. Kiedy grupy będą gotowe poleć, by wszyscy członkowie zespołu wcieli się w uczestników tej sytuacji.

2. Powiedz uczniom, że za chwilę będziecie prezentować wybrane przez grupy sytuację. Wyjaśnij, że każda prezentacja będzie się składała z dwóch etapów.

Etap 1: Najpierw swoimi działaniami zespół pokazuje, o jaką sytuację, miejsce chodzi. Niech każda osoba wykonuje działania charakterystyczne dla swojej postaci w danej sytuacji, miejscu.

Etap 2: Następnie wszyscy aktorzy zatrzymują się i po kolei wypowiadają komentarz do sytuacji – co każda osoba mogłaby powiedzieć o tej sytuacji ze swojej perspektywy, jak postrzega dane wydarzenie i działanie innych osób.

Wyjaśnij, że postaci nie muszą się zachowywać empatycznie wobec innych – możecie też przedstawić sytuacje będące przykładem braku empatii.

3. Po każdym pokazie omów z uczniami, które z zachowań i słów były przejawem empatii i dlaczego – a które wskazywały na jej brak. Zastanówcie się, dlaczego niektóre postaci nie wykazywały się empatią i jak mogłyby to zmienić. Możecie też zastanowić się, co konkretnie, jakie zachowanie/działanie było przejawem empatii. Mogą wam w tym pomóc cechy człowieka empatycznego z podsumowania lektury wiersza.