Scenariusz lekcji powstał z inspiracji spektaklem „Dziad i baba” w reż. Agnieszki Błońskiej prezentowanym w Instytucie Teatralnym w 2010 roku. Scenariusz wykorzystuje fragment spektaklu.

fot.: fotografia pochodzi z prywatnych zasobów Instytutu Teatralnego

 

Aby przeprowadzić zajęcia w wersji zdalnej, możesz wykorzystać poniższy pomysł. 

1. Wyślij uczniom link do rejestracji spektaklu. Poleć im obejrzenie całego lub wybierz fragmenty. Poproś o zainstalowanie aplikacji FaceApp.

 

2. Lekcję online przeprowadź korzystając z programu, który umożliwia uczniom pracę w grupach (np. Zoom). Rozpocznij lekcję od wymiany refleksji uczniów po obejrzanym spektaklu.

Możesz skorzystać w wybranych pytań z poniższej listy: 

- Z jakim obrazem/ z jaką myślą zostajecie po spektaklu?

- Opowiedz, czego dowiedzieliści się o aktorach?

- Co Was zaskoczyło?

- Jakie słowa, zdania zostały w Wam w pamięci?

- Jaki obraz "dziada" i "baby" zobaczyliście na scenie, a jaki często towarzyszy nam w myślach?

Na koniec tej  części poroś, aby każdy z uczniów napisał z pośrednictwem czatu jedną myśl na temat starości. Zaznacz, że może to być przysłowie lub sentencja, zdanie zapamiętane ze spektaklu lub własne przemyślenie.

Poproś uczniów, aby kolejno odczytali swoje zdania.

Po wysłuchaniu wszystkich osób porozmawiajcie, jaki jest wydźwięk tych słów?

3. Poproś uczniów o zrobienie sobie selfie. Następnie niech każdy, korzystając z aplikacji FaceApp, wśród różnych możliwości wprowadzania zmian wybierze tę związaną z wiekiem. Poleć uczniom, aby nałożyli ten filtr na swoje zdjęcia – mogą eksperymentować z różnymi możliwościami. Obserwuj ich, jakie emocje temu towarzyszą.

 

Następnie niech wybiorą jedno zdjęcie z filtrem starość, które chcą pokazać innym. Niech zbliżą na moment telefon z wyświetlonym zdjęciem do kamery i pokażą zdjęcie klasie. Daj czas uczniom, to nietypowa sytuacja.

Poproś o odłożenie telefonów komórkowych na bok tak, by jednak uczeń mógł spoglądać na swoje zdjęcie.

Zapowiedz uczniom, że teraz będziesz im zadawać pytania. Powiedz, że chcesz, żeby odpowiadali na nie w myślach:

- Kogo widzisz, kiedy patrzysz na swoje zdjęcie z dodanym filtrem?

- Co czujesz kiedy patrzysz na siebie w dalekiej przyszłości?

- Czy czegoś się obawiasz, patrząc na tę fotografię?

- Co chciałbyś sobie powiedzieć?

- Powiedz sobie, patrząc na zdjęcie, coś miłego.

- Wyobraź sobie, że spotykasz sie z sobą za wiele, wiele lat w dniu urodzin. Czego chciałbyś sobie życzyć na 70 urodziny...?

Poproś uczniów, by zapisali życzenia dla siebie na kartce i zachowali ją.

Zapowiedz uczniom, że teraz spotkają się w pokojach w małych grupach (trzy lub czteroosobowych). Poleć, aby wymienili się wrażeniami z poprzedniego ćwiczenia. Skorzystaj w tym celu z funkcji Breakout Rooms. Daj kilka minut na rozmowę.

Kiedy uczniowie wrócą do wspólnego pokoju, spróbujcie wspólnie dokończyć zdanie:

Starość to czas na: ........

Możesz poprosić uczniów o wypowiedzi lub zapis na czacie.

1. Wstęp 5 min.

Siadamy w jednym dużym kręgu. Wprowadź uczniów w temat lekcji Dziad i baba. Teatralne łamanie stereotypów. Każdy uczeń otrzymuje kartkę z wierszem Józefa Ignacego Kraszewskiego pt. Dziad i baba. Czytamy po kolei – każdy jedną linijkę.

2. Odliczanie 10 min.

Odliczamy do dwóch: 1, 2, 1, 2 ,1, 2…

„Dwójki” stawiają krzesło naprzeciwko krzeseł „jedynek”. Zadaj parę pytań, na które pary odpowiadają sobie w czasie jednej minuty. Następnie „dwójki” przesuwają się w prawo i siadają naprzeciw kolejnego partnera. Pytania i polecenia nauczyciela (uwaga, musisz mieć zegar z sekundnikiem albo telefon komórkowy ze stoperem):

↪ Opisz dokładnie wygląd jednej starszej osoby z twojego środowiska;
↪ Co cię denerwuje w osobach starszych?
↪ Co to znaczy być starym człowiekiem?
↪ Co będziesz robił/a na emeryturze?
↪ Co robią ludzie starzy w czasie wolnym?
↪ Jakie są fizyczne oznaki starości?
↪ Po czym poznasz, że się starzejesz?

Rundę rozmów i skojarzeń kończymy krótkim podsumowaniem. Moderuj dyskusję, zbierz odczucia uczniów po zakończonym ćwiczeniu. Przechodzimy do działania ‒ do tej części potrzebna jest już pusta przestrzeń oraz muzyka ze spektaklu Dziad i baba jako towarzyszące tło.

3. Mapa skojarzeń 10 min.

Każdy z uczestników zajęć dostaje trzy karteczki, na których zapisuje trzy skojarzenia ze słowem STAROŚĆ, np.: babcia, Uniwersytet Trzeciego Wieku, zmarszczki. Dla każdego słowa uczeń znajduje gest, ważne, żeby wykorzystał całe ciało, nie tylko dłonie. Każdy precyzyjnie opracowuje trzy gesty, które następnie łączy, tworząc wspólną choreografię. Kolejnym etapem jest podział klasy na dwie grupy. Połowa uczniów prezentuje hasła – swoje choreografie, zaś druga część grupy przygląda się uważnie i opisuje na kartkach swoje skojarzenia. Uwaga – to nie są kalambury! Uczniowie nie wykrzykują głośno haseł! Chodzi o uważną obserwację. W tle można wykorzystać podkład muzyczny ze spektaklu Dziad i baba. Następnie swoją choreografię prezentuje druga grupa.

4. Rozmowa moderowana 10 min.

Jak wygląda krajobraz starości? Jaki to obraz? Co widzieliście? Jakie macie skojarzenia, co odkryliście dla siebie?
Chodzi o rozmowę; zbierz opinie, przemyślenia, udziel głosu wszystkim, którzy chcą coś powiedzieć, zachęć osoby nieśmiałe do zabrania głosu. Rozmowa kończy się wspólnym zdefiniowanie pojęcia „stereotyp”. Jaki stereotyp starości funkcjonuje wśród młodzieży?

5. Ćwiczenie w podziale na mniejsze grupy: Na osi czasu 10 min.

Dzielimy uczniów na grupy cztero–pięcioosobowe. Każda grupa ma swój jeden długi odcinek taśmy malarskiej, który nakleja na podłogę w dowolnym miejscu sali. Początek taśmy to narodziny, przyjście na świat. Każdy dostaje karteczkę, na której wpisuje datę swoich urodzin. Następnie uczniowie wspólnie decydują, w jakim miejscu taśmy zaznaczają moment, w którym znajdują się obecnie. Ostatnie zadanie polega na tym, że każdy osobno zaznacza moment początku starości, w jakim wieku wg każdego z uczestników zaczyna się proces starzenia się. Uczniowie konfrontują swoje opinie, szukają argumentów na to, dlaczego tak uważają, jakie fakty wpływają na to, że ktoś zostaje nazywany osobą starszą – seniorem/seniorką. Zbierz refleksje i przemyślenia uczniów. Po grupowej rozmowie każdy zaproszony jest do indywidualnego ćwiczenia, które ma za zadanie skupić grupę i pobudzić osobiste przemyślenia.

6. Ćwiczenie indywidualne: List do siebie za 50 lat 10 min.

Każdy pisze do samego siebie kartkę z życzeniami, czego by sobie życzył na czas starości od innych osób, a czego by nie chciał (nie chodzi tu o rzeczy materialne, ale przede wszystkim o postawy). Ważne! To ćwiczenie jest bardzo intymne, nie musimy czytać swoich listów na forum klasy. Rozdaj wszystkim koperty. Każdy uczeń adresuje kopertę do siebie i zabiera z sobą jako pamiątkę z lekcji.

7. Ostatnie zadanie! Prosto w oczy 10 min.

Ustawiamy krzesła w dwóch rzędach naprzeciwko siebie. Każdy uczeń ma jedno krzesło. Połowa grupy siada na widowni, druga na scenie. Przed rozpoczęciem zadania wyjdź z połową grupy na chwilkę z klasy i przekaż uczestnikom polecenie zadania, które brzmi: „Mówicie w imieniu osób starszych, czego nie lubicie w swoim życiu codziennym”.

Uwaga: uczniowie mówią naturalnie, nie udają osób starszych. Chodzi o treść w formie: 1 os. l. poj. Ćwiczenie trwa tak długo, dopóki nie powiesz „stop”.Ważne, żeby dać chwilę uczniom, nie trzeba się bać ciszy, to bardzo trudne zadanie.

Np.:

Nie lubię, kiedy się budzę i muszę powoli wstawać z łóżka;

Nie lubię, kiedy nie mogę swoimi starymi palcami zapiąć guzików w kurtce;

Nie lubię, kiedy się śmiejesz ze mnie;

Nie lubię, kiedy się złościsz na mnie, że znowu opowiadam o przeszłości.

 

Druga grupa słucha.

Zmiana ról, osoby, które słuchały, będą działać, ale zadanie brzmi: Mówicie w imieniu osób starszych, co lubicie w swoim życiu codziennym.

Np.:

Lubię, kiedy mnie odwiedzasz;

Lubię, kiedy masz dla mnie czas;

Lubię, kiedy patrzysz na mnie z życzliwością.

Podsumowanie tej sceny: ważne jest danie przestrzeni uczniom na wyrażenie swoich uczuć w roli, kiedy mówili, i w momencie, kiedy słuchali. Daj przestrzeń na omówienie ćwiczenia, to bardzo ważne – nie oceniaj, ale pozwól młodzieży się wypowiedzieć.

8. Ostatnie pytanie w stronę uczniów 10 min.

Co zrobić, żeby żyło nam się wspólnie lepiej? Jakie macie pomysły na to, żeby i młodzi, i osoby starsze mogły funkcjonować na zasadzie wzajemnego poszanowania? Co wy możecie zrobić w swoim codziennym życiu, żeby żyć ze sobą we wzajemnym szacunku? Dajemy czas na wspólną rozmowę w mniejszych pięcioosobowych grupach. Podsumowanie na forum, spisanie pomysłów na dużej kartce.

9. Fragment spektaklu 15 min.

Na zakończenie pokazujemy uczniom fragmenty spektaklu Dziad i baba w reż. Agnieszki Błońskiej. (Jeśli mamy czas, to możemy pokazać więcej fragmentów filmów, łamiących stereotypowe spojrzenie na osoby starsze). Kończymy lekcję, siedząc z młodzieżą w kole i wspólnie podsumowując to, co się wydarzyło. Każdy uczeń opowiada o jednym ważnym dla siebie ćwiczeniu i stara się opisać, z czym wychodzi z zajęć.