1. Słowo-obraz-ruch – zabawy wprowadzające do lektury 30 min.

Zanim zapoznacie się z książką, wprowadź uczniów w klimat zabawy. Autorki picturebooka bawią się słowem i obrazem – stwórz sytuację w której lekturę poprzedzicie zabawami opartymi na działaniach wokół słów. W ten sposób rozbudzisz ich wyobraźnię, otworzysz na swobodny przepływ skojarzeń i szukanie abstrakcyjnych znaczeń w książce obrazkowej. Pomogą Ci w tym opisane poniżej ćwiczenia. Przyjmij w nich rolę prowadzącego, który inicjuje kolejne działania grupy, a uczniom daj przestrzeń do swobodnej zabawy – nie oceniaj i nie komentuj ich skojarzeń, dawaj czas do namysłu. Potrzeba chwili, żeby przestawić się z codziennego, oczywistego sposobu działania, na myślenie abstrakcyjne. Ważne, żeby kolejne ćwiczenia wprowadzać jasno i konkretnie opisywać, jakie jest zadanie uczniów i zwracać uwagę na sposób wypowiadania poleceń (energiczny, zachęcający to działania, zabawy).

Zapowiedz uczniom, że podczas dzisiejszych zajęć poznają bardzo nietypową książkę. Aby ułatwić spotkanie z nią przejdziecie wspólnie rozgrzewkę wyobraźni, będzie się ona składała z paru ćwiczeń.

I. Rozpocznij w rytmiczny sposób mówić rymowankę:

 

Na wysokiej górze

Rośnie drzewo duże

Nazywa się

Apli–Papli–Blite–Blau

A kto tego

Nie wypowie

Ten nie będzie grał

 

Powtarzaj ją wielokrotnie, dopóki dzieci się nie włączą we wspólne rymowanie.  Aby to uzyskać, obdarzaj dzieci zachęcającym spojrzeniem, gestami zapraszającymi do wspólnej zabawy. Z czasem możesz wskazywać dzieci, by mówiły tekst pojedynczo, we dwójkę, w trzy osoby, w pięć osób… Wspólne mówienie pomoże w znalezieniu rytmu tekstu.

 

Kiedy poczujesz, że grupa już dobrze utrwaliła sobie tekst zacznij bić brawo i podziękuj dzieciom za wspólną zabawę.

II. Poproś dzieci, aby zaczęły się poruszać się po całej klasie: każdy chodzi swoją drogą, zmieniając kierunki i jest uważny na inne osoby. Zaznacz, żeby unikać chodzenia w kole, niech każdy wyznacza sobie swoją ścieżkę.

Po chwili wyciągnij piłkę – wyjaśnij, że za moment będziecie ją do siebie podawać (cały czas pozostając w ruchu). Osoba, która rzuca piłkę i głośno podaje słowo-skojarzenie z wyrazem podanym przez prowadzącego na początku tury.

Np. rzucasz piłkę do pierwszej osoby i podajesz słowo PODRÓZ, ta osoba łapie piłkę i odrzuca kolejnej, podając swoje skojarzenie do słowa PODRÓŻ – np. WAKACJE. Kolejna osoba przekazuje piłkę dalej i dodaje swoje skojarzenie, np.  GOFRY …itd.

Możecie przeprowadzić kilka tur. Ważne jest to, żeby zaczynać skojarzeniową zabawę od słów-kluczy, które występują w książce (np. DRZEWO, GÓRA, LAS, SŁOŃCE, TĘCZA…), a potem bawić się skojarzeniami, które przychodzą uczestnikom do głowy.

III. Jeszcze raz wykorzystaj wybrane słowa-klucze z książki – te same, które pojawiły się w poprzedniej zabawie (np. PODRÓŻ, GÓRA,  SŁOŃCE, DROGA, TĘCZA, RZEKA, LAS). Tym razem poproś dzieci, by szukały w przestrzeni klasy miejsc lub obiektów, które kojarzą im się z podanym przez Ciebie słowem (to mogą być przedmioty, fragment przestrzeni, a może coś, co dopiero powstanie z połączenia paru obiektów np. krzeseł czy ławek?). Np. GÓRĄ może być kłębek kabli pod biurkiem czy plecak kolegi, a SŁOŃCE  można odnaleźć w żółtym długopisie. Zabawcie się skojarzeniami! Czerpcie z tego radość! To przestrzeń dla wyobraźni!

Pamiętaj, żeby dać chwilę czasu na poszukanie odpowiedzi na to zadanie. Kiedy dzieci będą gotowe, wspólnie zobaczcie wszystkie wybrane elementy sali – każdy wskazuje swoje miejsce, wypowiadając przy tym słowo-klucz. Powiedz uczniom, że jeśli chcą, mogą powiedzieć krótko, czemu wybrali dany element.

IV. Poproś, by uczniowie stanęli w parach. Wyjaśnij, że zadaniem każdej z nich jest opracowanie zabawy na dwie osoby, która wykorzystuje znany już przez nie motyw: „Na wysokiej górze, rośnie drzewo duże, a nazywa się Apli–Papli– Blite–Balu, a kto tego nie wypowie, ten nie będzie grał”. Zaznacz, że do zabawy mogą wykorzystywać tylko dłonie – czyli tworzą rodzaj zrytmizowanej zabawy w łapki. Jeśli dzieci nie znają tego rodzaju zabaw, możesz im zademonstrować jakiś przykład.

2. Czytanie inne niż zwykle 40 min.

Powiedz dzieciom, że po tej serii działań, ich wyobraźnia jest już gotowa, by posłuchać niecodziennego tekstu. Pora na najważniejszą część lekcji: wspólne czytanie, ale wcześniej jeszcze wspólne słuchanie i wyobrażanie sobie…

Zaznacz, że skoro jest to nietypowa książka, to i Wy będziecie ją poznawać w nietypowy sposób: za każdym razem, kiedy uczniowie usłyszą słowa „Na wysokiej górze…”, mogą przemieszczać się po sali, recytować z Tobą i bawić się w wymyśloną przez siebie zabawę w łapki. Kiedy padną słowa „Ten nie będzie grał”, dzieci szybko kończą zabawę, zajmują miejsca naprzeciwko Ciebie i słuchają z zamkniętymi oczami zwrotki utworu. Cała zabawa powtarza się na nowo na słowa „Na wysokiej górze…”. Kiedy dzieci bawią się w łapki, możesz między nimi krążyć z książką i za każdym razem znajdywać nowe miejsce w sali, w którym usiądziecie, by odczytasz kolejną strofę.

Zaznacz, że cały czas muszą być czujni, bo na koniec to oni stworzą ostatnią stronę książki!

Podczas tego działania bardzo ważny jest sposób, w jaki przeczytasz dzieciom tekst – zachęcamy, by pobawić się nim samodzielnie przed zajęciami, spróbować różnych wariantów, eksperymentować z intonacją i tempem. Dzięki temu podczas lekcji łatwiej będzie Ci poprowadzić grupę w tym ćwiczeniu i rozłożyć akcenty energetyczne. Inspiracją do obrazowego czytania może być wykład profesora Jerzego Bralczyka, który zamieszczamy w linku na końcu scenariusza. Wyliczankę możesz włączyć w dowolne miejsca tekstu. Baw się razem z dziećmi, podtrzymuj napięcie –  krąż między nimi tak, by nie wiedziały, gdzie usiądziesz.

Tekst Krystyny Miłobędzkiej:

 

Na wysokiej górze

Rośnie drzewo duże

Nazywa się

Apli–Papli–Blite–Blau

A kto tego

Nie wypowie

Ten nie będzie grał

 

A oto tekst książki:

 

A z tego drzewa – azalia

A z azalii – dalia

A z dalii – dal

A z dala – biegnie droga

A biegniedrogi – nogi

A z nóg – skrzydła

…

 

Na wysokiej górze

Rośnie drzewo duże

Nazywa się

Apli–Papli–Blite–Blau

A kto tego

Nie wypowie

Ten nie będzie grał

 

A ze skrzenia – słońce

A ze słońca – bez końca

A z bez końca – śmiech

A ze śmiechu – bomba

A z tej bomby – tromba

A z trąby – słoń

A ze słonia – porcelana

A z porcelany – sklep

…

 

Na wysokiej górze

Rośnie drzewo duże

Nazywa się

Apli–Papli–Blite–Blau

A kto tego

Nie wypowie

Ten nie będzie grał

 

Uwaga: zbliżasz się do końca. Niech w Twoim głosie, sposobie czytania da się to odczuć. Czytaj nieco wolniej, dając czas na stworzenie obrazu w myślach. W sposobie czytania oddaj znaczenie słowa. Czytaj tak, by tworzyć w dziecięcej wyobraźni obrazy. Na tę część możesz poprosić dzieci żeby zamknęły oczy. 

 

A ze sklepu – szklanka

A ze szklanki – mleko

A z mleka – rzeka

A z rzeki – rzeczywiście

A z rzeczywiście – liście

A z liści – wiatr

A z wiatru – ogrody

A z ogrodów – schody

A ze schodów – poręcze

A z poręczy – tęcze

Z tęczy – pudełko

A z pudełka – mgiełka

A z mgiełki – las

A z tego lasu – idzie idzie, idzie

Idzie, idzie…

 

Rozdaj każdemu po kartce – niech każdy stworzy swoją brakującą stronę książki. Poproś, żeby uczniowie postarali się połączyć obraz z tekstem. Niech ich prace będą odpowiedzią na pytanie:

Kto z lasu idzie, idzie, idzie….?

Koniecznie zarezerwuj sobie czas na rozmowę o wszystkich pracach. Zadbaj o to, żeby każdy mógł pokazać swoją pracę i żeby o niej spokojnie porozmawiać.

3. Podsumowanie 20 min.

Na koniec zajęć pokaż dzieciom książkę i spróbujcie wspólnie, powoli, uważnie ją przeczytać i obejrzeć. Wolno przekładaj kartki, poproś dzieci, aby opowiedziały, co widzą, jakie wrażenia w nich te obrazy wywołują. Pozwalaj na swobodne wypowiedzi. Ułatwieniem na tym etapie może być kilka egzemplarzy książki lub jej wersja elektroniczna.