Scenariusz zajęć powstał z inspiracji książką „Projektowanie sytuacji twórczych” Marii Parczewskiej i Janusza Byszewskiego.

Maria Parczewski i Janusz Byszewski to twórcy Laboratorium Edukacji Twórczej działającego przy Centrum Sztuki Współczesnej od 1989 roku. Jego ideą była realizacja koncepcji kultury czynnej (wprowadzoną do praktyki artystycznej przez Jerzego Grotowskiego - stąd w nazwie słowo "Laboratotium"). Działania LET wiążą się z wprowadzeniem sztuki w szersze, pozaartystyczne konteksty, dotyczą przełamywania stereotypów w myśleniu jak i w działaniu. Ich podstawą jest przekonaniem, że kreatywność nie jest zarezerwowana dla ludzi utalentowanych. 

http://archiwum.u-jazdowski.pl/index.php?action=edukacja&lang=&s2=laborat_edu_two

1. Zatrzymanie 10 min.

„Warunkiem zobaczenia jest zatrzymanie się” Janusz Byszewski

Zmień klasę w galerię – postaraj się, by stała się zupełnie innym, niecodziennym miejscem. Zawieś w różnych miejscach sali prace wybranych artystów, tworzących sztukę w XX i XI wiek. Liczba prac ma być równa liczbie uczniów (lub większa – tak, żeby każdy z uczniów miał wybór).

Rozpoczynając lekcję, zaproś uczniów do obejrzenia przygotowanej wystawy. Daj im czas na rozejrzenie się i zawieszenie oceny, interpretacji. Poproś, by zwrócili uwagę, czy któraś z tych prac z jakiegoś powodu wydaje się ważna lub zupełnie nieważna, a mimo to budzi ciekawość. Niech przyglądają się, co ich pociąga, intryguje, może irytuje. Co jest kuszące, odpychające, itp.

Po chwili poleć, by każdy zatrzymał się przed pracą, która go z jakiegoś powodu porusza. Zachęć uczniów, by szli za impulsem. Gdy wszyscy będą już stać na wprost swojego obrazu, niech każdy przyjrzy mu się z dużą uważnością. Powiedz: „Daj sobie czas na patrzenie bez jakiejkolwiek oceny, interpretacji, doszukiwania się znaczeń. Na co zwracasz uwagę? Dlaczego?". Niech uczniowie pobędą chwilę z wybraną pracą. Na kartce mogą zapisać swoje skojarzenia, myśli, które im się nasuwają. Możesz też poprosić o nadanie tytułu wybranej pracy.

Przykładowy zestaw nazwisk artystów i prac do wykorzystania podczas zajęć: 

- Frida Khalo – dowolnie wybrane dzieła,

- Marcel Duchamp „Fontanna”,

- Louis Bourgeois „Maman”, „Arch of Hysteria”, seria „The Cells”,

- Marina Abramović „Balkan Baroque”, „Rhythm”,

- Shirin Neshat „Rapture”, „The Broad”,

- Yoko Ono „Ex it”,

- Meret Oppenheim „Moja guwernantka”, „Śniadanie w futrze”,

- Kiki Smith – rzeźby, „Sueno”, „Girl”,

- Rebecca Horn „High Moon”,

- Magdalena Abakanowicz „Tłum”, „Plecy”, „Embriologia”,

- Judy Chicago „Dinner party”,

- Roman Opałka kilka prac z cyklu „Obrazy liczone”, zdjęcia,

- Juan Sebastian Pelaez „Ewaipanoma” (Rihanna),

- Paweł Althamer „Paweł i Monika”, „The Neighbors”,

- Artur Żmijewski – dowolnie wybrane prace,

- Piotr Uklański – portret papieża Jana Pawła II ułożony z ciał trzech i pół tysiąca brazylijskich żołnierzy,

- prace z aktualnych kolekcji CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ.

2. Zamiana 10 min.

Poproś uczniów, by ponownie rozejrzeli się po klasie. Niech zobaczą, co wybrały inne osoby, a następnie zdecydowali się na zatrzymanie przed pracą wybraną wcześniej przez kogoś innego. Podaj polecenie: spróbuj zrozumieć wybór innej osoby. Dlaczego ktoś wybrał tę, a nie inną pracę? Co go zaintrygowało?

Podsumowanie:

Porozmawiajcie w parach o wykonywanym zadaniu. Co sprawiło, że wybrałeś daną pracę? Co zapisałeś? Jakie przywołałeś skojarzenia?

3. Zadanie do wyboru 10 min.

Wybierz i poprowadź jedno z poniższych zadań:

KRZESŁA

Zadanie dla całej klasy. Wybierzcie wspólnie  kilka ważnych dla was tematów, np. miłość, nienawiść, grzech, las…. Podziel klasę na grupy. Każda z nich niech otrzyma lub wybierze  z wypisanych wcześniej propozycji swój temat. Za pomocą krzeseł, których w sali jest bardzo dużo, spróbujcie ustawić instalację wyrażającą wybrane pojęcie.

 

Po zakończeniu. Zastanówcie się, gdzie moglibyście przenieść taką instalację, w jakie inne miejsce i jakie miałoby to znaczenie. W jaki sposób miejsce może stać się częścią procesu twórczego?

KIM JESTEŚ TY. Ty, który przychodzisz do CSW

Niech każdy za pomocą rzeczy, które ma przy sobie spróbuje stworzyć własny portret, instalację, która mówi coś o nim. Będzie to próba symbolicznego wyrażenia siebie.

Wariant: Niech każdy korzystając z kartki i kolorowych kredek spróbuje narysować siebie (portret, symbol, znak). Nie chodzi o stworzenie doskonałego portretu, raczej o symboliczne wyrażenie siebie.

Oba ćwiczenia/ KRZESŁA, KIM JESTEŚ TY/ odwołują się do twórczości uczniów, są próbą pracy twórczej, kreacji, zmaganiem się z wyznaczonym tematem, który trzeba przełożyć na język inny niż słowo. Zadania, przez swój doświadczalny charakter, pozwalają zrozumieć, jaką pracę musiał wykonać artysta: na czym polega wkładany przez niego wysiłek, jaki rodzaj emocji mu towarzyszy. Pozwalają też  podjąć wątek ryzyka stworzenia niezrozumiałej pracy. Porozmawiaj z uczniami o trudnościach, przeszkodach które napotyka artysta i widzowie.

4. Przypadkowe spotkanie 5 min.

Poproś, aby uczniowie na chwilę wrócili do pracy, którą wybrali na początku zajęć. Niech teraz potraktują pracę jako WYPOWIEDŹ artysty na ważny temat. Spróbuj zrozumieć, jaki komunikat chciał przekazać artysta. Czy jest to wypowiedź cicha, głośna, bulwersująca? Jakie wywołuje uczucia w tobie? Jakie zadałbyś artyście pytanie? Poleć uczniom, by zastanowili, co składa się na język przekazu wybranego artysty – co go buduje?

Na podsumowanie tego etapu niech uczniowie zastanowią się, co dało im PRZYPADKOWE SPOTKANIE Z ARTYSTĄ, jego twórczą wypowiedzią?

Powyższe pytania mogą zostać zapisane na tablicy. Każdy uczeń ma chwilę na refleksję.

5. Słownik na koniec 10 min.

Poproś uczniów, aby każdy z nich napisał swoją definicję sztuki. Na tablicy można zapisać pytania pomocnicze? Czym jest dla Ciebie sztuka? Czego szukasz w sztuce dla siebie? Napisana definicja sztuki może być tylko jednym zdaniem, słowem lub dłuższą wypowiedzią. Wszystkie zapisane myśli przyklejcie/rozwieście na tablicy, ścianach. Możesz też dodać kilka wybranych wypowiedzi artystów na temat sztuki, np.: Marcel Duchamp „Życie to sztuka” lub „Sztuka stwarza coś, co jest ponad kształtem rzeczy, chociaż jej znaczenie polega na tym, by zachować kształt rzeczy”(chiński poemat z epoki Song), itp.

W ramach podsumowania przyjrzyjcie się odpowiedziom i zwróćcie uwagę na to, jakie pojawiają się słowa klucze? Zainicjuj rozmowę z uczniami o ich odczuciach związanych ze sztuką współczesną. Możesz się posłużyć następującymi pytaniami:

- Jakie role ma pełnić sztuka współczesna?

- Co się zmieniło na przestrzeni wieków?

- Jaka jest rola widza/odbiorcy?

- Dlaczego mówiąc o sztuce współczesnej mówiliśmy o sobie?

- Czy do odbioru sztuki współczesnej wystarczy się posługiwanie tylko i wyłącznie kategorią piękna?

Możesz też wprowadzić temat Centrum Sztuki Współczesnej lub galerii/muzeum sztuki współczesnej:

- Po co istnieje Centrum Sztuki współczesnej?

- Jaką pełni rolę?

- Jakie zadania do wykonania?

- Czym ta instytucja różni się od muzeum?