Do realizacji tego scenariusza przystąp tuż po omówieniu z klasą wybranego zagadnienia przyrodniczego. Może to być np. poszukiwanie pierwszych śladów określonej pory roku, śladów zwierząt/ptaków, wybranego rodzaju roślin (rośliny występujące w naszym klimacie, rośliny leśne/łąkowe…) itp. Na potrzeby tego scenariusza będziemy się posługiwać przykładowym zagadnieniem „Pierwsze oznaki wiosny” – jednak w to miejsce można podstawić dowolnie wybrany inny temat. 

Innym wariantem użycia tego scenariusza jest wyłonienie tematu, którym wspólnie zajmiecie się w Waszym muzeum. Może będzie to muzeum Waszych zainteresowań/pasji, może muzeum klasowe, może skupione wokół innego tematu, który interesuje dzieci.

Wybór tematu jest ważny, zanim przystąpicie do kolejnych działań. Zaproponuj lub ustalcie czego szukacie i co chcecie pokazać w Waszym muzeum, a potem… do dzieła!

1. Po co jest muzeum? 10 min.

Po wybraniu i omówieniu tematu, zaproponuj dzieciom stworzenie muzeum, w którym zajmiecie się tym zagadnieniem i nadajcie Waszemu muzeum nazwę (np. Muzeum Pierwszych Oznak Wiosny). Zapytaj dzieci o ich doświadczenia – czy były już w muzeum, jeśli tak to w jakim? Jak się tam czuły? Zapytaj uczniów, po co ich zdaniem ludzie tworzą muzea – wszystkie odpowiedzi, nawet te nieoczywiste, wynotuj na tablicy w formie mapy. 

2. Poznajcie Pieńka 15 min.

Powiedz dzieciom, że znasz kogoś, kto bardzo lubił zbierać rzeczy i pewnego dnia otworzył swoje własne muzeum. Zaproponuj klasie poznanie jego przygód. Poproś, by uważnie śledziły jego doświadczenia, będą one dla Was pomocne przy tworzeniu własnego muzeum. Wspólnie przeczytajcie i obejrzyjcie książkę Ashild Kanstad Johnsen pod tytułem „Pieniek otwiera muzeum". Jeśli to możliwe, zadbaj o to, by ilustracje z książki wyświetlić na rzutniku lub tablicy multimedialnej tak, by wszyscy uczniowie mieli do nich dostęp. Czytając i oglądając książkę, możesz robić pauzy i pytać o rozumienie związanych z muzeum pojęć (okaz, eksponat). Będzie jeszcze okazja, by do nich wrócić, ale warto już teraz je doprecyzować w razie potrzeby.

3. Jak się robi muzeum? 20 min.

Zaproponuj dzieciom stworzenie harmonogramu pracy przy tworzeniu muzeum. Właśnie poznane przygody Pieńka mogą być pomocne. Naklejcie taśmą na ścianie wzdłuż całej sali szeroką linię zakończoną strzałką. To będzie Wasza linia czasu. Początek to moment, w którym zaczynacie tworzenie, a strzałka wyznacza koniec prac. Zaproś dzieci do zastanowienia się i zapisania na taśmie poszczególnych działań. Co kolejno trzeba zrobić, aby powstało Muzeum Pierwszych Oznak Wiosny? Jak chcą pracować nad powstaniem tego miejsca? Zadaj w razie potrzeby pomocnicze pytania, które pozwolą im podjąć decyzje.

Zapowiedz, że podczas dalszych zajęć będziecie kierować się ustalonym przez dzieci harmonogramem, który zachowajcie na ścianie sali. Możesz swobodnie modyfikować kolejność zaproponowanych w scenariuszu działań zgodnie z planem dzieci. 

4. Co kojarzy mi się z...? 20 min.

Poproś uczniów o to, by podzielili się swoimi skojarzeniami z Waszym tematem – pozwoli to Wam dobrze przygotować się do poszukiwań i obserwacji przyrody. Jeśli pracujecie nad Muzeum Pierwszych Oznak Wiosny, niech zastanowią się, co im się z nimi kojarzy. Rozdaj uczniom małe samoprzylepne karteczki i poproś, by każdy wypisał lub zaznaczył rysunkowym symbolem dowolną liczbę skojarzeń z tematem.

Poproś, by uczniowie połączyli się w czwórki i sprawdzili, jakie mają skojarzenia, odpowiadając na pytania: Co się pojawiło w kontekście rodzącej się wiosny? Co się nie pojawiło, a może z nią kojarzyć? Spróbujcie porozmawiać o tych skojarzeniach w kontekście tworzenia muzeum – które z nich i jak możecie pokazać na wystawie? Których nie? Które możecie zebrać podczas spaceru? Jeśli nie możecie czegoś wziąć do klasy, to jak o tym opowiedzieć na wystawie? Zaprezentujcie wnioski na forum klasy. 

5. Gdzie szukać eksponatów? 25 min.

Podziel dzieci na podgrupy i każdej rozdaj białe kartki A3. Poproś, aby korzystając w wiedzy o Waszym otoczeniu, zastanowiły się, gdzie możecie poszukać eksponatów do Waszego muzeum (czyli: gdzie można będzie trafić na Pierwsze Oznaki Wiosny?). Poproś, by grupy wybrały miejsca, do których powinniście iść (park, sad, boisko, teren przy kościele, deptak nad kanałem itp.) i narysowały symbolicznie lub zapisały ich nazwy na kartkach.
Odsuńcie meble i zaznaczcie na podłodze taśmą miejsce, z którego wyjdziecie na spacer, czyli zapewne budynek szkoły. Następnie za pomocą kolorowej taśmy zaznaczajcie na podłodze pozostałe elementy. Każda z grup za pomocą swojego koloru taśmy zaznaczy zaplanowane wcześniej miejsca ważne (niech zostawią wnich swoje rysunki).

Spójrzcie na wielką wspólną mapę i przyjrzyjcie się które miejsca warto/chcecie odwiedzić? Ustalcie Waszą wspólną trasę i wyklejcie ją taśmą. Oprócz punktów docelowych, które zaznaczyliście, zastanówcie się, co będziecie po drodze mijać. Ogródek? Inny park? Drzewa? Staw? Czy trasa będzie biegła chodnikiem, a może jesteście na wsi i możecie pójść polami lub leśną drogą? Co tam znajdziecie? Jakie mogą być oznaki rodzącej się wiosny? Czy lepiej patrzeć pod nogi czy może w górę? Weźcie małe samoprzylepne karteczki z poprzedniego zadania, na których zapisaliście Wasze skojarzenia i spróbujcie się zastanowić – gdzie w przestrzeni, podczas spaceru możecie zaobserwować, odnaleźć, zebrać? Przyklejcie je w tych miejscach.

6. Spacer 90 min.

Wybierz się wspólnie z klasą na spacer zaplanowaną przez Was trasą. Przypomnij im o uważnym obserwowaniu przyrody – być może dostrzegą jakieś oznaki, których wcześniej nie brali pod uwagę. Może rodząca się wiosna czymś ich zaskoczy? Niech pamiętają też o celu wyprawy: przyniesieniu przedmiotów, które mogą stać się eksponatami w Waszym muzeum. Zachęć uczniów, by wybierając obiekty, zastanawiali się, dlaczego warto zabrać ze sobą jakiś przedmiot i nadać mu tytuł eksponatu (możecie to robić wspólnie). Plan trasy i mapa są ważne, ale pamiętajcie, że warto dać się zadziwić rodzącej się wiośnie!

Wariant: jeśli nie możecie wyjść wspólnie lub wybraliście inny temat – poproś dzieci o samodzielne narysowanie ich trasy z domu do szkoły lub trasy niedzielnego spaceru z rodzicami lub innego wybranego spaceru. Obejrzycie Wasze mapy i sprawdźcie – może ktoś wraca tą samą drogą, a może ktoś wie, że dwie ulice dalej rośnie największe drzewo w okolicy i zachęci kogoś do odwiedzenia tego miejsca i zbadania, jak ono budzi się do życia na wiosnę? A następnie zaproponuj, by na zajęcia dzieci przyniosły swoje „znaleziska” skupione wokół wybranego przez Was tematu.

7. Tworzenie ekspozycji 90 min.

1. Eksponaty, okazy i kategorie [30 min.]

Po spacerze skorzystaj ze stworzonej przez Was mapy. Niech uczniowie ułożą przedmioty w miejscach, w których zostały znalezione. Zaproś klasę do pokonania Waszej trasy raz jeszcze w klasie, tym razem na mapie – oglądajcie przedmioty i zastanówcie się:
- Jak udało się zrealizować Wasze zamierzenia (zerknijcie na samoprzylepne karteczki i zaznaczone punkty) – udało się zgromadzić zakładane obiekty? A może przyroda pozwoliła znaleźć coś zupełnie nieoczekiwanego?
- Dlaczego dany przedmiot odnaleźliście w danym miejscu, co ma na to wpływ?
- Czego z Waszej listy skojarzeń z tematem nie znaleźliście?
- Co ciekawego zaobserwowaliście, a nie udało się tego przynieść i co można zrobić w tej sytuacji?
- Które z tych przedmiotów możecie umieścić na wystawie i dlaczego? Które wydają Wam się tak bardzo ciekawe/niezwykłe/niespotykane, że mogłyby być prawdziwym okazem?
Powiedz uczniom, że kładąc przedmioty na mapie, stworzyli pierwsze kategorie czyli grupy przedmiotów. Powstały one z uwagi na miejsce znalezienia przedmiotu. Zapytaj ich, czy pomiędzy znalezionymi przedmiotami występują innego rodzaju związki, podobieństwa niż miejsce pochodzenia. Jakie kategorie mogliby zaproponować? Pieniek dla swoich okazów proponuje kilka kategorii np. liście, patyki i gałęzie, Ładne rzeczy, które się wyginają, Rzeczy, które kłują. Poproś dzieci, by zastanowiły się nad kategoriami, czyli grupami przedmiotów w kontekście wybranego przez Was tematu. Jeśli są to pierwsze oznaki wiosny – to jak można je podzielić? Niech dzieci zdecydują, czy kategorie będą dotyczyły wyglądu, kształtu przedmiotów, czy ich pochodzenia (np. z drzewa, od ptaków, z ziemi itp.), a może użycia?

Gdy uda Wam się określić Wasze kategorie, poproś, by każdy z uczniów wybrał taką, która go interesuje – wokół kategorii utworzą się w ten sposób grupy uczniów. Dalej możecie pracować w tych zespołach.

 

2. Wystawa [60 min.]

Fakultatywnie: Odbiorcy i nasze zasady
Dzieci w grupach mogą zastanowić się dodatkowo nad dwoma tematami: odbiorcy oraz zasady zachowania w naszym muzeum. Możesz zadać pytania pomocnicze:
1. Kto będzie odbiorcami wystawy (np. społeczność waszej klasy, inna grupa/klasa, rodzice)? Jak sprawić, by odbiorcy mogli ją obejrzeć?
2. Czy można dotykać eksponatów, podnosić je, bawić się nimi? Czy trzeba zachować ciszę? Gdzie i jak wolno się poruszać? Jak chcecie, by czuli się wasi goście? Czy mają zachować powagę /dobrze się bawić /wygłupiać? A jak zachowacie się wy?
Daj czas na przedyskutowanie tematów w grupach, a następnie poproś, by przedstawić te propozycje na forum klasy. Rozważcie je wspólnie i zdecydujecie o grupie odbiorców i o wspólnym regulaminie dla całej wystawy. Zasady zapiszcie w widocznym miejscu, np. na tablicy lub na dużym kartonie i powieście na ścianie. Przedstawcie je gościom wernisażu, by ułatwić im zwiedzanie wystawy.

Wystawa:
Macie już eksponaty, które są uporządkowane w kategoriach. Zaplanujcie wygląd Waszej ekspozycji. Zadaniem każdej grupy jest zaplanowanie i przygotowanie swoje części wystawy. Możesz zostawić grupom kartki z pytaniami pomocniczymi do pracy:
- Jak i gdzie chcecie zaprezentować swoje eksponaty? Jak wyeksponować najciekawsze okazy? Czy i jak je opisać? Pamiętajcie, że do dyspozycji macie całą salę i jej wyposażenie (stoły, krzesła, gabloty, półki, tablice itp.) oraz materiały takie jak: papier, nożyczki, klej, karteczki, sznurki, taśma, mazaki itp.
- Jak sprawić, by oglądanie było dla widzów ciekawe?

Po pierwszej organizacyjnej części przygotowań czas na dalszy etap – zaplanowanie jak zaprezentować wystawę podczas wernisażu. Zapowiedz, że każda z grup ma zadanie, by zastanowić się, jak chciałaby opowiedzieć o zbiorach w swojej kategorii, czyli przygotować oprowadzanie po swojej części wystawy. Przypomnij, co jest tematem Waszej wystawy i poproś, by dzieci uwzględniły to w planowaniu prezentacji: jak opowiedzieć o rodzącej się wiośnie na podstawie przedmiotów, które zebraliście w Waszej kategorii? Jak opowiedzieć o kategorii i wyjaśnić, dlaczego znalazły się w niej te przedmioty? Jak zadbać o to, by zainteresować tym odbiorców? Jak znaleźć role dla każdego członka grupy podczas tych działań? Możesz też te pytani wydrukować jako instrukcję dla grupy do tego etapu.

Poproś, aby poszczególne grupy oprowadziły pozostałe po swoich częściach wystawy. Zachęć klasę do wymiany wrażeń i spostrzeżeń.

8. Wernisaż 90 min.

Jeśli klasa zdecydowała w harmonogramie, że chce prezentować ekspozycję określonej grupie odbiorców – przygotujcie się do tego wydarzenia. Poprowadź tę część w formie burzy mózgów, rozwiązania zapisuj na tablicy, a na koniec ustalcie wspólną wersję.
Zaproś uczniów do zastanowienia się na całością wydarzenia, które organizujecie. Co jeszcze oprócz oprowadzania powinno się pojawić? Jak uczniowie chcą otworzyć wystawę? Jak zamknąć? O czym trzeba pamiętać, aby goście dobrze się czuli?

Fakultatywnie: Promocja wernisażu
Zanim rozpoczniecie wernisaż, uczniowie mogą samodzielnie przygotować materiały promocyjne wystawy. Poproś, aby podzielili się na grupy wedle zainteresowań: jedna zajmie się tworzeniem zaproszeń, druga plakatów, a trzecia biletów.
Zapowiedż, że każda grupa przed rozpoczęciem pracy powinna zastanowić się:
1. Jak sprawić, by zainteresować odbiorców wystawą?
2. Jakie informacje o wystawie chcemy umieścić na plakacie, zaproszeniu, bilecie? Które z nich są niezbędne odbiorcom?
3. Czy chcą umieścić element graficzny – jaki?
Pozostaw dzieciom materiały, z których mogą korzystać i zapowiedz, że forma zależy wyłącznie od nich.

Po zakończeniu pracy grupy prezentują swoje materiały. Poproś zespoły, aby podzieliły się swoim zdaniem o powstałych pracach – w rozmowie pilnuj, aby nie zatrzymywały się na ocenie („Podoba mi się…”), ale też motywowały swoje zdanie („…dlatego, że…). Zachęć dzieci, by zwróciły uwagi na związek przygotowanych materiałów z wystawą.

Fakultatywnie: Reportaż z wernisażu
Jeśli Waszymi odbiorcami będą osoby z zewnątrz – możecie zapytać ich, jak czuli się na Waszej wystawie i czego się dowiedzieli o temacie wystawy. Zaproponuj dzieciom, by wcieliły się w rolę dziennikarzy i spróbowały zebrać relacje odbiorców. Przypomnij o wybranym przez Was temacie i zachęć, by spróbowały w tym kontekście zapytać odbiorców o wrażenia. Dzieci mogą w grupach ustalić pytania, jakie chcą zadać lub określić tematy, jakie je interesują.

9. Podsumowanie – księga pamiątkowa lub katalog 45 min.

Zaproś uczniów do podsumowania cyklu zajęć, w którym brali udział. Zapowiedz, że zrobicie to tworząc księgę pamiątkową z pracy nad Waszą wystawą. Zadaniem każdego ucznia jest przygotowanie swojej karty do tej księgi – co najbardziej zapadło mu w pamięć z całego cyklu poświęconego tworzeniu muzeum, co było dla niego ważne. Technika wykonania jest dowolna. Ta część może odbywać się przy stolikach, by dzieciom było wygodnie tworzyć.

Na koniec usiądź z uczniami w kole i zaproś, by kolejno pokazali przygotowane strony. Poproś, by każdy autor krótko opowiedział o swojej karcie. Potraktuj te obrazki jako punkt wyjścia do rozmowy o tym, co przez kilka ostatnich lekcji wydarzyło się w klasie. Praca z takim katalogiem stanie się pretekstem do omówienia i podsumowania zajęć. Możecie poruszyć tematy:
1. Jak przebiegł wernisaż? Jak wy się czuliście podczas niego i podczas całego procesu? Co przeżyliście?
2. Co Wam dało tworzenie muzeum? Jak czuliście się jako twórcy? Czy pozwoliło Wam to na dowiedzenie się czegoś nowego o wiosennej przyrodzie?
3. Czego doświadczyli odbiorcy dzięki waszej pracy?

Jeśli wybraliście zupełnie inny temat wystawy, np. Wasze pasje, omówienie będzie dotyczyło tego tematu. Wtedy również możesz posłużyć się pracą nad księgą pamiątkową lub katalogiem, ale rozmowę przesunąć w kierunku związanym z podjętym tematem. Na przykład: czy przygotowanie takiego muzeum i oglądanie przyniesionych eksponatów pozwoliło uczniom się lepiej poznać? Czy któraś z pasji ich szczególnie zaciekawiła i dlaczego? Dlaczego zdecydowali się przynieść takie eksponaty, co chcieli nimi powiedzieć, jaki dać komunikat? itp.