1. Część I: Wprowadzenie 5 min.

Rozpocznij od rozmowy na forum i zapytaj uczniów, jak rozumieją pojęcia „generacja” i „pokolenie”?  Jakie przykłady pokoleń znają z literatury, historii lub publicystyki? Co ich zdaniem wpływa na przynależność do określonego pokolenia?

2. Część I: Praca nad tabelą 20 min.

1. Zapowiedz, że podczas dzisiejszych zajęć będziecie się przyglądać bohaterowi „Kartoteki” Różewicza jako reprezentantowi określonego pokolenia. Podziel klasę na pary i poleć, by określiły, do jakiego pokolenia należy ta postać. Po upływie wyznaczonego czasu zaproś uczniów do podzielenia się obserwacjami na forum.

2. Wyjaśnij uczniom, że w tym zadaniu przyjrzycie się bliżej postaci Bohatera. Pomoże Wam w tym tabela [wydrukuj przed zajęciami dla każdego jeden egzemplarz tabeli z załącznika]. Podziel klasę na grupy (cztery – sześć) i każdej z nich przypisz jeden z nagłówków kolumn:

- didaskalia,

- wypowiedzi Bohatera,

- wypowiedzi chóru,

- wypowiedzi innych postaci (ostatnią rubrykę warto rozdzielić pomiędzy kilka zespołów).

Wyjaśnij, że zadaniem każdej grupy jest określenie, czego dowiadujemy się o Bohaterze z przydzielonej grupie partii tekstu.

3. Po zakończonej pracy zaproś kolejne zespoły do prezentacji zebranych informacji na forum. Poleć, by uczniowie uzupełniali na tej podstawie tabelę.

4. W podsumowaniu zastanówcie się, co „Kartoteka” mówi o doświadczeniach pokolenia Kolumbów.

 

3. Część I: Rozmowa o fragmencie spektaklu 15 min.

1. W nawiązaniu do dyskusji wprowadź pojęcie polifonii (wielogłosowości). Możesz skorzystać z poniższego wyjaśnienia:

Polifonia to termin zaadaptowany do literatury z muzyki. W muzyce oznacza on jednoczesne prowadzenie dwóch lub więcej równorzędnych, autonomicznych melodii. Podobnie jest w przypadku literatury: utwór polifoniczny to taki, w którym mamy do czynienia ze współbrzmieniem różnych głosów – każda postać lub idea jest samodzielna i równouprawniona, a do czytelnika należy samodzielne wyciągnięcie wniosków. Utwór wielogłosowy nie dostarcza odbiorcy jednoznacznych odpowiedzi.

2. Zapowiedz uczniom, że za moment obejrzycie fragment inscenizacji „Kartoteki” w reż. Krzysztofa Kieślowskiego z 1979 r. (link do spektaklu poniżej). Zapowiedz, że zadaniem uczniów będzie poszukanie przykładów polifonii we wskazanym fragmencie.

 

https://vod.tvp.pl/website/kartoteka-1979,47727745

Fragment: od 9:09 („To jest moja ręka”) do 16:20 („Gadać mu się nie chce! A kto ma gadać?”).

2. Po obejrzeniu fragmentu zaproś uczniów do rozmowy (na forum lub w parach) o przejawach polifonii w obejrzanym fragmencie. W czym ją widzą i jakie zabiegi zostały użyte, by ją osiągnąć?

 

4. Część I: Podsumowanie 5 min.

Podsumuj  zajęcia w dyskusji na forum. Zapytaj, czemu zdaniem uczniów służy polifonia w „Kartotece”. Jaki efekt wywołuje?

5. Część II: Wprowadzenie 5 min.

Przygotowanie: dzień wcześniej warto uprzedzić uczniów, że na lekcji będą korzystać z telefonów i poprosić ich, żeby zadbali o ich naładowanie oraz zwolnili miejsce w pamięci na krótkie nagranie. 

Na lekcji zapowiedz uczniom, że w tej części zajęć podejmiecie temat ich generacji. Punktem wyjścia do rozmowy będzie opracowanie instalacji dźwiękowej o swoim pokoleniu. W nawiązaniu do utworu Różewicza wykorzystają w niej zjawisko polifonii i przedstawią różnorodne głosy, z którymi spotykają się na co dzień.

6. Część II: Przygotowanie nagrań 15 min.

1. Zaproś uczniów, by zastanowili się, co ich pokolenie słyszy o sobie od innych na co dzień (dom, szkoła, głosy w mediach itp.) – mogą to być powtarzające się hasła, pytania, polecenia, opinie itp. – ważne, by miały one postać konkretnych zdań, cytatów. Uczniowie mogą zapisać przykłady na kartce.

2. Podziel klasę na grupy kilkuosobowe. Niech członkowie zespołów wymienią się swoimi zapiskami. Poproś, aby w toku rozmowy zdecydowali, które z nich chcą umieścić w nagraniu.

3. Poleć, aby nagranie zrealizowali za pomocą jednego telefonu, korzystając z aplikacji do nagrywania dźwięku. Niech rozdzielą pomiędzy siebie wybrane wypowiedzi i nagrają, oddając również sposób, w jaki są wypowiadane. Ważne, by wszystkie wypowiedzi zostały połączone w jednym nagraniu. Całe nagranie nie powinno być dłuższe niż dwie minuty.

4. Zanim uczniowie przystąpią do zadania, poinformuj ich, że w dalszej części zajęć inni będą mogli wysłuchać tego nagrania – stanie się ono częścią wielogłosowej instalacji, w której zbiorą różne wypowiedzi kierowane do ich pokolenia przez otoczenie.

Uwaga techniczna: W tej części warto pozwolić uczniom pracować poza salą lekcyjną – na przykład na korytarzu lub podwórku szkolnym, dzięki temu uczniowie będą mogli pracować w  odległości od siebie i zadbać o jakość dźwięku w nagraniu.

5. Poleć, by uczniowie wybrali miejsce w sali, w którym umieszczą telefon z nagraniem. Niech przygotują je do odtworzenia: ustawią głośność dźwięku, wybiorą opcję odtwarzania w zapętleniu tego samego nagrania.

Uwaga techniczna: Telefony można położyć po prostu na ławkach, żeby nie komplikować, ale też na szafkach, podłodze itp. Telefony ułożone w miejscach innych niż ławki nadają instalacji bardziej przestrzenny charakter. Zanim je odtworzycie, umów się z uczniami na zasadę związaną ze zwiedzaniem powstałej instalacji: uczniowie nie powinni dotykać ani  przeglądać telefonów – powinny one służyć jedynie jako głośniki do odbioru nagrań.

 

Wariant: W małych grupach uczniowie mogą pracować w tym zadaniu indywidualnie i nagrać wybraną przez siebie wypowiedź w swoim telefonie. W takiej wersji warto wybrać większą przestrzeń do montażu instalacji, aby dźwięki nie zakłócały się wzajemnie – np. korytarz szkolny.

 

7. Część II: Zwiedzanie instalacji dźwiękowej 10 min.

Na znak dany przez Ciebie uczniowie włączają swoje nagrania, po czym ruszają zwiedzać labirynt dźwięków. Trasę wybierają sami, mogą się przy jakimś dźwięku zatrzymać na dłużej, nie muszą wysłuchać wszystkich – sami określają swój sposób zwiedzania instalacji. Podaj czas, jaki mają na zwiedzanie.

8. Część II: Wymiana doświadczeń w grupach 10 min.

Poproś, by uczniowie wrócili do swoich grup, by porozmawiać o tym, co usłyszeli podczas zwiedzania: co czuli, co przykuło ich uwagę. Czy wędrówka ułożyła im się w jakąś opowieść? Co wielogłos, jakiego słuchali w instalacji dźwiękowej, mówi ich zdaniem o ich pokoleniu?

Podkreśl, żeby uczniowie skupili się w rozmowie na swoich indywidualnych emocjach, odczuciach, wrażeniach. Nie muszą tu wypracowywać / dochodzić do żadnego wspólnego stanowiska jako grupa – niech ten czas posłuży im do wymiany myśli z innymi.

 

 

9. Część II: Wnioski i podsumowanie 5 min.

Zaproś uczniów do wspólnego kręgu. Przypomnij im ich pierwsze myśli na temat pojęć „generacja” i „pokolenie”. Zapytaj, co uczniowie sami o sobie myślą w kontekście przynależności pokoleniowej? Czy czują się jednym „pokoleniem”? Z jakiego powodu tak / nie? Czy i jakie różnice dostrzegają pomiędzy swoją generacją a innymi, np. pokoleniem rodziców, dziadków?