Scenariusz jest rozbudowaną serią działań, wywiedzionych z lektury „Cwaniar” Sylwii Chutnik. Temat domu / mieszkania / prawa do miasta jest bardzo istotny i społecznie trudny. Warto podejmować go z młodzieżą, uwrażliwiając tym samym na sprawy miasta i obywateli. Ważne, by zapewnić przestrzeń rozmowy i namysłu, zachęcić do dalszych rozważań, poszukiwań, zajmowania stanowiska.
Pusta klasa szkolna, ewentualnie szkolny korytarz, sala gimnastyczna lub inna pracownia. Stoły i krzesła pozostają w sali, porozsuwane na boki.
Fragmenty tekstu „Cwaniary” Sylwii Chutnik, fragmenty artykułów prasowych poświęconych tematowi współczesnej prywatyzacji kamienic i gentryfikacji miasta. Kartki, papier, długopisy, tektura, farby typu spray, nożyki do wycinania, stoły, krzesła, szary papier, zasłony.
Zajęcia mają na celu inspirowanie refleksji uczniów o szczególnie istotnych problemach współczesnego świata, cywilizacji, środowiska lokalnego, społeczeństwa; budowanie i rozwijanie wrażliwości społecznej, zachęcanie do zadawania pytań dotyczących nierówności i trudności społecznych oraz formułowania własnego stanowiska na ich temat.
Podczas zajęć zostaną wprowadzone pojęcia: przestrzeni publicznej, gentryfikacji, spółdzielczości.
Możliwe trudności
Scenariusz jest bardzo rozbudowany, pozwala na gruntowne przepracowanie tematu z młodzieżą, ale jest też inspiracją do podejmowania tej tematyki także w skróconej formie. Jego skrócona wersja – z rozgrzewką w postaci masażu i wyborem niektórych ćwiczeń – może również posłużyć do zajęcia się ważnym problemem społecznym.
Poprowadzenie rozgrzewki rytmicznej wymaga pewnego doświadczenia w tego typu działaniach lub pomocy osoby doświadczonej. Na pewno trudnym elementem są improwizowane konflikty w grupach – od prowadzącej/prowadzącego wymagają dobrego wyczucia dynamiki improwizacji i klarownego, a jednocześnie otwartego, zostawiającego swobodę wyjaśnienia tych działań.
Jedna osoba staje na środku, swobodnie, na lekko ugiętych kolanach, wokół niej zbiera się kilka osób (najlepiej 4–5), każda z nich będzie „zajmować się” inną częścią ciała masowanego (po jednej osobie do każdej z kończyn, jedna osoba do pleców i głowy). Zaprezentuj grupom początek masażu – rozcieranie, następnie zmieniajcie sposoby masowania: ugniatanie (jak ciasto), oklepywanie (z dźwiękiem wydawanym swobodnie z płuc przez osobę masowaną), szpony (masaż samymi palcami, intensywnie naciskającymi ciało), wreszcie strzepywanie – zdecydowany ruch w dół.
Następnie wymieniamy się – tak, by każda osoba mogła doświadczyć masażu.
To działanie ma na celu integrację grupy, ośmielenie uczniów do działania fizycznego, stymulowanie koncentracji, skupienia, świadomości ciała, tworzenie atmosfery bezpieczeństwa i swobodnego działania w grupach.
Zaczynamy chodzić po sali – każda osoba w swoim kierunku, dbamy o kontakt wzrokowy. Każdy wybiera jedną osobę, z którą zaczyna utrzymywać (niezależnie od odległości) kontakt wzrokowy. Zadaniem pary jest całkowite skupienie się na sobie nawzajem. Ruch jednej osoby wpływa na drugą. Zadaniem jest szukanie wspólnej energii. Ważne, by zwracać uwagę uczestników na skupienie i zaangażowanie w to ćwiczenie. Pomocne jest dawanie haseł, które określają charakter tej relacji, ruchu, np. polowanie, flirt, spisek, tajemnica. Ważne też, by zwrócić uwagę uczestników na to, że inicjatywa powinna się zmieniać w parze. |
Kolejne zadanie – co trzecia „ósemka” (pomiędzy chodzeniem do przodu i do tyłu) oznacza pozostanie w bezruchu, zastygnięcie w pozycji. |
Za pomocą taśmy malarskiej na posadzce lub innej płaskiej powierzchni każdy wyznacza fragment swojej przestrzeni. Będzie to umowny teren DOMU. „Urządzamy” dom, używając do tego swoich podręcznych rzeczy, wyjętych z plecaka, ewentualnie kartek z wypisanymi hasłami, które dla każdego są synonimami domu. Następnie wszyscy oglądamy/zwiedzamy domy innych, omawiamy wspólnie to, co zrobili uczestnicy – jakie kryterium przyjęli przy pracy etc. Po obejrzeniu wszystkich domów każdy uczestnik wybiera inny, nie swój dom. Ma za zadanie w jakiś sposób go przekształcić, zmienić, zaingerować w niego. Można niszczyć powstałe struktury, można zmieniać ich układ. Po tej akcji uczniowie wracają do swoich pól. Rozmawiamy o tym, jak się czują, widząc swoją przestrzeń zmienioną lub zdewastowaną. |
Dzielimy się na grupy (najlepiej według rejonów zamieszkania). Każda grupa otrzymuje jeden fragment tekstu z książki Sylwii Chutnik (jedną scenę/opis – najlepiej, by były to fragmenty dotyczące sąsiedztwa, kamienic) oraz fragment rymowanej przyśpiewki z motta książki, poświęconej konkretnym dzielnicom Warszawy. Dodatkowo każda grupa otrzymuje jeden z tekstów/artykułów z prasy opisujących wydarzenie, które jest realnym kontekstem powstawania książki (śmierć Joli Brzeskiej, wydarzenia wokół squatu Syrena, prywatyzowanie mokotowskich kamienic, konflikty mieszkańców z deweloperem, patrz: MATERIAŁY DODATKOWE). Każda grupa ma za zadanie przeczytać wspólnie teksty i przedyskutować problem, wypisując kilka najważniejszych haseł. Każda z grup dostaje pytania pomocnicze, które pomogą uporządkować refleksję: ○ Na czym polega konflikt między deweloperami a mieszkańcami? ○ Co to jest prywatyzacja, co to jest gentryfikacja? ○ Jak rozumiecie hasło „Miasto nie jest firmą, mieszkanie nie jest towarem”? ○ Na czym polega postawa cwaniar? ○ Czy zgadzacie się z tym sposobem załatwiania spraw? ○ Jak traktujecie konwencję literacką utworu? Czy uznajecie ją za dosłowną? ○ Jak działa tu metafora? Jako inspirację możesz pokazać zdjęcia z internetu prezentujące akcję szablonową z hasłem „Wszystkich nas nie spalicie”.
|
Każda grupa ma za zadanie stworzyć przestrzeń kamienicy (korzystając z rzeczy znalezionych w sali, takich jak: ławki, stoły, krzesła, firany, kwiaty, inne elementy; oraz z własnych przedmiotów). Ważne, by kamienica była przestrzenią mieszkalną bohaterów/bohaterek z konkretnego fragmentu tekstu, nad którym pracowała grupa.
Następnie tworzymy pozy, w których prezentujemy postaci mieszkające w kamienicy – każdy z uczniów staje się jedną z postaci, wymyśla pozę, gest charakterystyczny dla niej i krótkie, dwuzdaniowe przedstawienie postaci z zaznaczeniem jej „specjalności miejskiej”.
Np.: Stefa, jedna z cwaniar. Zawodowo – szefowa zakładu kosmetycznego. Prywatnie – żona damskiego boksera. Razem z koleżankami postanawia przeciwstawić się przemocy domowej.
Każda grupa wymyśla też rytm i ewentualnie melodię do swojej części przyśpiewki.
Mając do dyspozycji przestrzeń kamienicy, pozy/gesty/postaci i przyśpiewkę uczestnicy dostają zadanie prezentacji grupy, krótkiego pokazu wobec innych.
Grupy dobierają się po dwie. Jedna z nich zajmuje przestrzeń swojej kamienicy, druga będzie miała za zadanie dokonać eksmisji. Dwie pozostałe są widzami. Grupa, która ma dokonać eksmisji, rozpoczyna działanie. Wszystko rozgrywa się w improwizacji – można wykorzystywać gesty, przestrzeń, słowa. Czas jest nieograniczony – grupy same decydują, kiedy następuje finał działania. Może nim być kompromis, zbudowania wspólnej przestrzeni, zniszczenie przestrzeni albo jakiś rodzaj ustanowienia granic. Zadanie każdej z grup: ochronić i osiągnąć swój cel (pozostanie w kamienicy i – z drugiej strony – eksmisja lub rodzaj kompromisu). Kiedy dwie grupy skończą akcję, rozpoczynają dwie kolejne. W ten sposób każda grupa występuje w roli mieszkańców i w roli kamieniczników/komorników/deweloperów. Po zakończonych improwizacjach oglądamy wspólnie pozostałą po akcjach przestrzeń – jak wygląda miasto po konflikcie? Co się wydarzyło? Jakie jest różnica między działaniem w ciele, w przestrzeni, w geście, a rozmową? Czy kompromis w takich sytuacjach jest możliwy? Jak czuliście się w roli eksmitujących, jak w roli eksmitowanych? |
Na podstawie doświadczenia teatralnego próbujemy sformułować listy praw i powinności mieszkańca. Tworzymy listy postulatów, które jako mieszkańcy chcielibyśmy realizować/widzieć realizowane w swoim mieście. Postulaty mogą dotyczyć wartości, zachowań, zasad, praw.
Podsumowanie warsztatów to rozmowa o możliwych kontynuacjach tematu.
Zastanówcie się, w jaki sposób możecie kontynuować ten temat. Może przy okazji kampanii szkolnej, uświadamiającej problem rówieśnikom, przy wykorzystaniu działań teatralnych lub parateatralnych albo kampanii internetowej? Może kontynuacją mogłoby być nawiązanie kontaktu z organizacjami pozarządowymi, zajmującymi się omawianymi problemami.
Artystka społeczna, pedagożka teatru, reżyserka i badaczka, aktywistka. Kuratorka i tutorka projektów artystyczno-społecznych i artywistycznych, wspiera zespoły twórcze, artystów, liderki lokalne. Wiceprezeska Stowarzyszenia Pedagogów Teatru, z którym realizuje warsztaty, procesy twórcze, spektakle i wydarzenia. Jest członkinią międzynarodowej sieci Reshape, w której od 3 lat pracuje na rzecz rozwijania sektora kultury i sztuki. Współorganizatorka festiwalu SLOT ART, kuratorka programu warsztatowego, członkini Rady Slotu. Prowadzi zajęcia w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Polsko-Japońskiej Szkole Technik Komputerowych. Współpracuje z wieloma teatrami i instytucjami kultury oraz organizacjami, w Warszawie, kraju i zagranicą, m.in. z Teatrem Powszechnym im. Z. Hübnera, Krytyką Polityczną, Fundacją Szkoła Liderów, Towarzystwem Inicjatyw Twórczych "ę", Fundacją Sto Pociech, Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego.
Wiek 13-16 lat
Wiek 16-19 lat
Wiek 16-19 lat
Wiek 16-19 lat