Każdy z nas komunikuje się używając słów, którym nadaje określoną intencję. Mówimy prozą – z tej perspektywy recytacja, czyli wygłaszanie tekstu literackiego, nie wydaje się zatem zjawiskiem zupełnie obcym. Zajęcia oparte są na sprawdzaniu możliwości interpretacyjnych i znaczeniowych tekstów i słów w zależności od sposobu wypowiedzenia. Od prostych zabaw słowami uczestnicy przechodzą do pracy nad dowolnie wybranym tekstem literackim, dzięki czemu scenariusz zyskuje formułę uniwersalną.
Przestrzeń pozwalająca na pracę w grupach.
1. Poproś uczniów, by dobrali się w pary. Rozdaj każdemu kopię dialogu z farsy „Tajemnicza Irma Vep” Charlesa Ludlama – poproś o zapoznanie się z nim. Zapytaj, czy uczniowie znają znaczenie wszystkich słów w tekście. W razie potrzeby wyjaśnij ich znaczenie.
Poproś, by pary podzieliły się rolami (Lorda Edgara i Lady Enid) i przeczytali dialog, kierując się didaskaliami.
Gdy uczniowie skończą, możesz poprosić parę ochotników, by na forum zaprezentowała dialog.
Następnie zapytaj, co wynika z samego tekstu dialogu, a ile z podtekstu – sposobu, w jaki ten tekst jest powiadany? Poproś, by uczniowie określili i wskazali, jakie emocje pojawiają się w tym tekście. Następnie zapytaj, o pojawiające się w tekście intencje.
Wreszcie – co zdaniem uczniów odróżnia intencję od emocji?
2. W analizowanym w pierwszym zadaniu fragmencie postaci dialogują ze sobą przy użyciu tylko swoich imion, za każdym razem zmienia się jednak ich wymowa. Poproś pary, by stworzyły własne dialogi na analogicznych zasadach: czyli wykorzystując jedno słowo/zdanie, któremu towarzyszą zmieniające się intencje i emocje.
Daj uczniom kilka minut. Poproś ochotników, by zaprezentowali przed pozostałymi uczniami efekt swojej pracy. Poproś widownię, by postarała się określić zaobserwowane emocje i intencje.
1. W tym zadaniu najlepiej wykorzystać dowolny monolog lub fragment monodramu (np. Scenariusz dla nieistniejącego lecz możliwego aktora instrumentalnego Bogusława Schaeffera czy też fragment powieści pisanej w pierwszej osobie Msza za miasto Arras Andrzeja Szczypiorskiego).
Podziel uczniów na kilka grup i rozdaj im fragmenty tekstu, by mogli się z nim zapoznać. Następnie poproś, aby uczniowie wskazali kilka możliwych intencji dla wypowiadania tego tekstu.
2. Zapowiedz, że na kolejnym etapie podejmą próbę przeczytania tekstu zgodnie z wylosowaną intencją. Wpisz podane wcześniej przez uczniów intencje na kartoniki i rozlosuj między zespoły. Poproś, by uczniowie wskazali cztery emocje, które kojarzą się im z tą intencją (np. mogą towarzyszyć osobie kierującej się tą intencją). Uczniowie mogą także skorzystać z gotowych propozycji podanych niżej).
Kiedy uczniowie będą gotowi, powiedz, że każdą emocję należy zapisać na kartce A4 i ułożyć z nich na podłodze przestrzenny kwadrat. Zadanie będzie polegało na wypowiadaniu tekstu zgodnie z wybraną intencją i z uwzględnieniem emocji zapisanych na kartkach. Uczestnik może dowolnie, intuicyjnie zmieniać emocje i ich natężenie poprzez zmianę miejsca w przestrzeni (np. stając przy innej kartce). Każda osoba z grupy kolejno próbuje swojej interpretacji tekstu.
Proponowane warianty:
Intencja: składanie wyjaśnień. Emocje towarzyszące: radość, niepewność, nadzieja, strach
Intencja: prośba. Emocje towarzyszące: spokój, euforia, irytacja, gniew
Intencja: groźba. Proponowane emocje: rozpacz, wściekłość, rozbawienie, spokój.
3. Po kilku minutach poproś ochotników o prezentację – najlepiej, jeśli będą to osoby z różnych grup (by skonfrontować, jak brzmi tekst w wypadku różnych intencji).
Po zakończeniu zadania zapytaj, jaki był wpływ intencji na sposób wypowiadania tekstu. Co się za je sprawą zmieniało? Co mówiony tekst dzięki temu zyskał, a co stracił?
Na koniec poproś uczniów, by każdy z nich stworzył metaforę dotyczącą relacji między mówionym tekstem a intencją. Np. w formie dokończenia zdania „Intencja dla wypowiadanego tekstu jest jak…” Poproś ochotników o przeczytanie zdań. Porozmawiajcie wspólnie o roli intencji w recytacji.
Andrzej Szczypiorski, "Msza za miasto Arras", Warszawa 1971.
Absolwentka teatrologii i kultury współczesnej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Szkoły Pedagogów Teatru organizowanej przez Instytut Teatralny w Warszawie. Jako krytyczka teatralna publikowała m.in. w "Didaskaliach" i Internetowym Magazynie "Teatralia", a także na portalach teatralny.pl i taniecpolska.pl. W Teatrze Wybrzeże pracuje jako pedagożka teatru – prowadzi warsztaty oraz spotkania z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi. Prowadzi zajęcia z podstaw pedagogiki teatru dla studentów wiedzy o teatrze na Uniwersytecie Gdańskim.
Wiek 13-16 lat
Wiek 10-13 lat
Wiek 10-13 lat
Wiek 16-19 lat
