Scenariusz łączy w sobie refleksję nad współczesnym zjawiskiem selfie oraz sztuką portretowania. Dzięki wykorzystaniu zdjęć zrobionych przez uczniów mają oni okazję do lepszego poznania się oraz zastanowienia nad tym, czym jest kreacja i autokreacja. Odniesienie do dzieł sztuki – zarówno klasycznych jak i współczesnych – pozwala spojrzeć na selfie jako działanie o charakterze artystycznym. Zajęcia zawierają elementy integracyjne przeznaczone dla grup nastolatków. Można poprowadzić je jako godzinę wychowawczą lub lekcję sztuki.
Poproś uczniów o wybranie jednego ze swoich zdjęć (selfie) i wydrukowanie go (najlepiej w formacie A4).
Standardowa sala lekcyjna z ławkami.
Poproś, by każdy z uczniów przyczepił do tablicy wydrukowane selfie. Spróbujcie pogrupować fotografie na tablicy, szukając wspólnych cech. Zapytaj uczniów, czy widzą jakieś podobieństwa w sposobie portretowania, emocjach, które zostały uchwycone, sytuacjach, w których się znajdywały osoby podczas robienia selfie. Zachęć uczniów, by przyglądając się fotografiom, spróbowali je skategoryzować – nazwać poszczególne grupy zdjęć. Zapytaj, czy są jakieś inne, „kategorie selfie”, które uczniowie znają, poza tymi określonymi na tablicy?
Podziel klasę na małe (np. czteroosobowe) zespoły. Zachęć, by porozmawiali o poszczególnych selfie z perspektywy autora i odbiorców. Niech zaczną od tego, co z poszczególnych zdjęć odczytują odbiorcy, a następnie niech autorzy opowiedzą o swoich intencjach. Poproś, by zespoły zastanowiły się nad tym, czy istnieją różnice pomiędzy ich selfie a rzeczywistością – a jeśli tak, to na czym one polegają? Co chcemy świadomie lub nie komunikować na swój temat?
1. Poinformuj, że przyjrzycie się również zjawisku autoportretowania i portretowania z czasów sprzed współczesnego trendu selfie. Każdemu zespołowi przekaż po jednym komplecie reprodukcji (trzy-cztery różne wybrane obrazy zbliżone czasowo lub stylistycznie – przy czym każda grupa otrzymuje inny zestaw). Poproś, by uczniowie obejrzeli obrazy i porozmawiali o przekazach, które się za nimi kryją:
- kim jest postać/postacie?
- jak wygląda jej ciało (sylwetka, twarz)? jaką przyjmuje pozycję i o czym ona świadczy? a wyraz twarzy?
- co komunikuje jej strój?
- w jakiej sytuacji się znajduje?
- co myśli?
- jakie symboliczne znaczenia można przypisać przedmiotom?
- jaki jest wg Was znaczenie kolorów? kompozycji? światła? tła?
- na ile dane przedstawienie postaci jest realistyczne? w jaki sposób odbieg ono od rzeczywistości i czemu to służy?
Zachęć, by przyjrzeli się, jakie różne przesłania mogą zawierać się w portretach i autoportretach, np. czy to manifest artysty, sakralizacja samego siebie, ukazanie własnych życiowych doświadczeń, obsesji, indywidualności, upływu czasu itp. Co próbował artysta pokazać, a co ukryć? Jak chciała być widziana postać na portrecie, co chciała o sobie powiedzieć?
2. Poproś, by grupy przedstawiły swoje wnioski – opowiedziały o tym, na co zwróciły uwagę, co wydało im się najbardziej interesujące, co uczniowie odkryli lub poruszyło ich emocje i dlaczego. Zachęć pozostałe zespoły do zadawania pytań, konfrontowania swoich własnych poglądów na dany obraz.
3. Na zakończenie zadania spróbujcie pogrupować wszystkie obrazy i nadać im kategorie tak, jak wcześniej z wydrukami selfie. Zastanówcie się, czy można dopasować do nich te same nazwy, co poprzednio, gdzie widzicie różnice, a gdzie podobieństwa.
Podsumujcie zajęcia – porozmawiajcie o tym, co jest istotą portretowania. W dyskusji z uczniami możesz podjąć następujące kwestie:
- Na ile proces portretowania to rzeczywiste przedstawianie postaci, a na ile opowieść o konkretnej jednostce, będąca interpretacją artysty?
- Na ile obraz mówi o postaci jako całości, a na ile o jej aktualnej, być może przejściowej sytuacji, w której się znalazła?
- Dlaczego artyści utrwalają siebie samych?
- Czy autoportrety były malowane dla siebie? Jeśli nie - dla kogo?
- Czy któreś z portretów to nieoczywiste autoportrety/ lub z elementami autoportretu – zapisu informacji o autorze?
W płynny sposób przejdź z powrotem do czasów teraźniejszych i do rozmowy o tym, jak w dobie powszechnego dostępu do fotografii i mediów społecznościowych tworzymy autoportrety – swoje komunikaty. Co przekazujemy innym i dlaczego akurat to chcemy o sobie opowiedzieć, jak chcemy być widziani? Czy jest coś, co sprawia, że w dzisiejszych czasach niemal każdy moment, każda nasza aktywność już sama w sobie staje się wystarczającym powodem, by utrwalić to na selfie oraz, co więcej, udostępnić w sieci?
Praca domowa
Poproś, by każdy z uczniów zastanowił się nad tym, jak chciałby zostać utrwalony na portrecie. Możecie kolejną lekcję przeznaczyć na zadania fotograficzne i stworzenie obrazów-zdjęć. Wówczas poproś, by każdy z uczniów przyniósł potrzebne elementy, przedmioty do swojego zdjęcia. Pracujecie w duetach bądź grupach, tworząc nawzajem swoje portrety. Możesz również poprosić uczniów, by wykonali samodzielnie taki autoportret-fotografię w domu i przynieśli zdjęcia na kolejną lekcję. Zbiór fotografii może posłużyć do dalszej pracy na lekcji lub do stworzenia wystawy. Jeśli uda się Wam się co roku wykonać takie autoportrety, na zakończenie szkoły powstanie interesujący materiał porównawczy i możliwość przyjrzenia się sobie na przestrzeni kilku lat – jak widzieliśmy siebie i jak chcieliśmy być postrzegani kiedyś i obecnie.
Zachęć też, by uczniowie w domu odszukali w internecie obrazy, z którymi pracowaliście i skonfrontowali swoje spojrzenie na wybrane dzieła z interpretacjami historyków sztuki.
Alina Kowalczykowa, „Świadectwo autoportretu", Warszawa 2008.
Wiek 13-16 lat
Wiek 13-16 lat
Wiek 16-19 lat
Wiek 13-16 lat
