1. Wprowadzenie 10 min.

1. Usiądź razem z uczniami w kole. Poinformuj uczestników warsztatu, że dziś odbędą się pierwsze zajęcia koła teatralnego w nowym roku szkolnym. W związku z tym, że wśród warsztatowiczów są zarówno osoby, które wcześniej już uczęszczały na spotkania koła, jak i nowe osoby zainteresowane teatrem, poświęcicie je na integrację i zastanowienie się nad zasadami dalszej współpracy. Odetnij fragment taśmy malarskiej, napisz na nim swoje imię i przyklej w widocznym miejscu na klatce piersiowej. Poproś o to samo uczniów.

2. Gdy wszyscy uczniowie przykleją już kartki ze swoimi imionami, poproś ich, aby ustawili się w dwóch rzędach naprzeciwko siebie. Wyjaśnij, że ich zadanie polegać będzie na tym, by krótko porozmawiać ze sobą w parach – najpierw przedstawiają się, podając swoje imię oraz własną cechę charakteru, która rozpoczyna się na tę samą literę, co imię (przykład: Daniel – D jak drobiazgowy). Następnie rozbudowują swoją wypowiedź o argumentację, podają przykłady sytuacji, w których objawiła się ich cecha charakteru. Każda runda trwa 120 sekund. Na Twój sygnał uczniowie wybranego przez Ciebie rzędu przesuwają się o jedną pozycję w prawo – w ten sposób tworzą się nowe pary, które powtarzają ćwiczenie. Zadanie możesz urozmaicić, proponując uczniom, by za każdym razem podawali inną cechę charakteru rozpoczynającą się na tę samą literę – przykład: Daniel – D dobroduszny. (Wariant: cecha rozpoczynająca się na ostatnią literę imienia – przykład: Daniel – L jak lekkomyślny.) Ćwiczenie możesz powtórzyć do momentu, w którym spotkają się pary, które już odbyły rozmowę.

Przekaż uczniom, by podczas tego zadania starali się zapamiętać jak najwięcej imion i potrafili je przyporządkować do konkretnych osób.

2. W grupie siła! 15 min.

1. Poproś uczniów, by odstawili krzesła w miejsce, w którym nie będą Wam przeszkadzać w dalszej części zajęć. Zaproś ich na środek sali – poproś, by ustawili się w taki sposób, aby odległości pomiędzy nimi były równe, wypełniając całą przestrzeń. Ich zadaniem będzie przemieszczanie się po sali tak, by zachować równe odstępy. Początkowo wolne tempo chodzenia możesz z czasem zwiększać. Zaznacz, że uczniowie nie powinni dotykać siebie nawzajem, mijając się, powinni zachować odpowiednią odległość. Całe ćwiczenie wykonujecie w ciszy.

2. Następnie poproś, by każdy z uczniów złapał kontakt wzrokowy z jedną osobą. Niech dalej przemieszczają się w umiarkowanym tempie po sali – tym razem mogą zmieniać dystans pomiędzy sobą, pamiętając, by wciąż utrzymywać kontakt wzrokowy z wybraną osobą. Na Twój sygnał uczniowie wracają do chodzenia w równych odstępach. Powtórz ćwiczenie dwukrotnie – za każdym razem uczniowie powinni utrzymywać kontakt wzrokowy z inną osobą.

3. Uczniowie wciąż krążą po sali – przekaż im, że za chwilę będą musieli ustawić się w rzędzie zgodnie z kryterium, które im podasz. Podczas ustawiania się nie mogą się między sobą komunikować ustnie, a na stworzenie rzędu mają maksymalnie 20 sekund. Zaproponuj pierwsze kryterium: "Za moment ustawiacie się od osoby najwyższej do najniższej. Start!” Gdy wykonają ćwiczenie, wspólnie sprawdźcie, czy kryterium zostało zachowane. Poproś, by znów rozsypali się po całej sali, wciąż utrzymując równe odstępy. Kolejne kryteria:

• wiek – od najstarszego do najmłodszego (sprawdź zgodność – uczniowie kolejno podają swoją datę urodzenia),
• kolor włosów – od najjaśniejszych do najciemniejszych,
• wielkość dłoni – od najmniejszych do największych,
• numeryczno-alfabetyczna kolejność klas (od 1a do 3f – w zależności od liczby klas w szkole).

Po wykonaniu ćwiczeń, niech uczniowie rozsypią się po całej przestrzeni, zachowując równe odstępy.

4. Poproś ich, by zatrzymali się, wyciągnęli ręce przed siebie i zamknęli oczy. Kolejne zadanie polega na tym, by bardzo powoli przemieszczać się po sali do momentu, gdy każdy z uczniów (A) dotknie dwóch innych osób (B + C). Wówczas (z zamkniętymi oczami) chwyta jedną dłoń (B) oraz jedną dłoń (C). Uczniowie mogą otworzyć oczy dopiero wówczas, gdy wszyscy stworzą zamknięty "system” połączonych dłoni. Po otwarciu oczu ich zadanie polegać będzie na tym, by rozplątać powstały supeł, nie odrywając dłoni.

Wariant: Po wykonaniu ćwiczeń związanych z kryteriami ustawienia rzędów uczniowie stają w okręgu i chwytają się za dłonie. Każdy uczeń (A) zapamiętuje, kogo trzyma po swojej prawej stronie (B) oraz po lewej stronie (C). Następnie poproś uczniów, by rozsypali się i swobodnie przemieszczali się po całej przestrzeni. Na Twój sygnał uczniowie zatrzymują się i próbują (bez odrywania stóp od podłoża) podać ręce do tych samych osób (prawą dłoń do osoby B, lewą do C). Niezbędne może okazać się wykonanie kilku kroków, by chwycić dłonie swoich partnerów (B i C). Zadanie polega na rozplątaniu powstałego supła w określonym czasie (30 sekund), nie odrywając dłoni.

Ćwiczenie możesz powtórzyć jeszcze dwukrotnie. Po wykonania zadania, krótko skomentujcie, co było potrzebne w tym zadaniu, by się ono udało, w jaki sposób należało ze sobą współpracować?

3. "Speed dating" 20 min.

1. Rozdaj uczniom po jednej kartce papieru oraz flamastrze (lub markerze, długopisie). Poproś ich o to, by w ciągu trzech minut spisali na kartce pytania, które ich zdaniem pozwalają lepiej poznać drugą osobę. Następnie wytłumacz, że kolejne ćwiczenie oparte jest na prostym schemacie speed dating – szybkich randek, podczas których uczestnicy odbywają ze sobą krótkie rozmowy po to, by lepiej się poznać. Zapowiedz, że przed uczestnikami trzy rundy trwające po 120 sekund – w tym czasie uczniowie znajdują osobę, z którą jeszcze nie rozmawiali i rozpoczyna się zadawanie pytań. Zasugeruj, że uczniowie mogą łączyć się w pary: starzy i nowi uczestnicy koła teatralnego. Na przygotowanych kartkach uczestnicy warsztatu mogą sporządzać notatki, pamiętając, że muszą zdobyć jak najwięcej cennych informacji dotyczących drugiej osoby.

2. Rozpocznij ćwiczenie i równocześnie włącz stoper. Po upływie 120 sekund poproś o to, by zapadła cisza. Odlicz do trzech i rozpocznij kolejną rundę – uczniowie w tym czasie znajdują osobę, z którą jeszcze nie rozmawiali i rozpoczynają kolejną szybką wymianę pytań i odpowiedzi. Powtórz ćwiczenie po raz trzeci. Po zakończeniu zadania poproś uczniów, by usiedli na swoich miejscach. Zaproś uczestników warsztatu do tego, by podzielili się informacjami na temat każdej osoby. Wymień pierwsze imię (np. Piotrek) – niech na środek wyjdą wszystkie osoby, które z nim rozmawiały. Przed nimi pierwsza zabawa teatralna: zadaniem trójki jest prezentacja sylwetki Piotrka zgodnie z wylosowaną konwencją. Propozycje konwencji i form:

• żywy obraz,
• rzeźba,
• wykład na uniwersytecie,
• szkolna lekcja,
• teatr operowy / musical,
• pantomima,
• improwizowana scena w teatrze dramatycznym,
• rysunek-portret,
• telewizyjny program informacyjny,
• wywiad z zaproszonymi ekspertami,
• teatr lalkowy,
• symultaniczne tłumaczenie eksperta, który wypowiada się w obcym języku.

Powyższą listę możesz dowolnie poszerzyć. Kolejno wymieniaj imiona wszystkich uczniów – za każdym razem inni uczniowie prezentują cechy danej osoby, jej zainteresowania, pasje, hobby, etc. Humorystyczny charakter prezentacji sprzyja poznawaniu się grupy i budowaniu dobrej atmosfery.

3. Po zakończeniu prezentacji wspólnie skomentujcie zadanie: Co było zdaniem uczniów najtrudniejsze w tym ćwiczeniu? Dlaczego? Jakie pytania najczęściej się pojawiały? Co jest potrzebne, by poznać człowieka? O jakich rzeczach dowiedzieliście się? Czego nie udało się wam dowiedzieć?

4. W sieci 15 min.

1. Po skończonej rundzie weź do ręki kłębek sznurka i wytłumacz uczniom, że kolejnym zadaniem będzie przerzucanie (lub turlanie) go między sobą. Za każdym razem, gdy uczeń rzuca do kogoś kłębek, zadaje mu pytanie dotyczące koła teatralnego i jego teatralnych zainteresowań. Ważne, by na początku każdego pytania, podać imię osoby, od której uczniowie chcą uzyskać odpowiedź. Zasugeruj, że pytania mogą poruszać kwestie oczekiwań, doświadczeń, powodów dołączenia do koła, pomysłów na funkcjonowanie koła, realizacji konkretnych działań podczas spotkań – przykłady:

• Piotrek, co lubisz w teatrze?
• Agnieszko, dlaczego tutaj przyszłaś?
• Łukaszu, co chciałbyś osiągnąć przychodząc na spotkania koła?
• Olu, czy masz jakieś doświadczenia związane z teatrem?
• Tomek, czy wolisz pracować samodzielnie czy w grupie?

Uczeń, który otrzymał zwój sznurka odpowiada na postawione mu pytanie i przerzuca kłębek, zadając kolejne pytanie. Ważne jest to, by kolejni uczniowie nie puszczali końca sznurka. W ten sposób powstanie wspólnie stworzona sieć. Ćwiczenie może być wykonywane aż do wyczerpania sznurka lub pomysłów na zadawane pytania.

2. Po zakończeniu zadania, poproś uczniów, by skomentowali instalację, która powstała: co udało wam się stworzyć poprzez wspólne wykonywanie zadania? Jaki jest metaforyczny sens instalacji? Jakie wartości niesie ze sobą współpraca? Czy jeden z uczniów jest w stanie zerwać skomplikowaną sieć? Co stałoby się, gdyby jeden z warsztatowiczów puścił swoją część sieci? Czy są jakieś podobieństwa pomiędzy powstałą instalacją a tworzeniem koła teatralnego? Jakie? Istotne jest to, by skomentować sens współpracy, potrzeb i oczekiwań uczestników koła, a także wzajemnych relacji i zależności, które będą tworzyć się w waszej grupie.

5. Kalejdoskop pojęć i wartości 5 min.

Poproś uczniów by dobrali się w zespoły 3-4-osobowe. Niech w tych grupach spróbują odpowiedzieć na trzy pytania:

• Dlaczego wybrałem/wybrałam teatr?
• Na czym polega współpraca?
• Po co chcę tworzyć teatr?

Zadanie nie polega na tym, by każda grupa wypracowała jedną wspólną odpowiedź na każde z postawionych pytań, ale by każdy z uczniów znalazł przestrzeń do swobodnej wymiany myśli, niekoniecznie na forum. Ćwiczenie jest wprowadzeniem do dalszej pracy, dlatego po jego wykonaniu, zaproś uczniów do tego, byście wspólnie usiedli w okręgu jak na początku zajęć.

6. Łańcuch zamiast kontraktu 15 min.

Gdy uczniowie usiądą w okręgu, połóż na środku kilkadziesiąt pasków kolorowego papieru oraz markery i flamastry. Przekaż uczniom, by każdy wziął po pięć pasków każdego koloru (niebieski, zielony, żółty). Zapowiedz, że w tej części zastanowicie się nad tym, co jest ważne i pomocne w dalszej współpracy w ramach koła teatralnego oraz zdecydujecie o zasadach dla Waszej grupy. Powiedz, że paski służą zapisaniu pięciu rzeczy, które każdy uczeń uważa za najistotniejsze dla niego w pracy w kole teatralnym. Możesz podać im pytania pomocnicze, które zostały podzielone na obszary tematyczne:

Dlaczego wybrałem / wybrałam teatr? – kolor pasków: niebieski

• Dlaczego tutaj dziś jestem?
• Co może dać mi teatr?

Współpraca w grupie – kolor pasków: zielony

• Czego chciałbym się nauczyć?
• Czego chcę się dowiedzieć o teatrze?
• Jak powinna wyglądać współpraca warsztatowiczów?
• Co mogę dać od siebie dla innych uczestników koła?
• Co chciałbym dostać od innych uczestników koła?

Po co chcę tworzyć teatr? – kolor pasków: żółty

• Dlaczego chcę uczęszczać na zajęcia koła teatralnego?
• Po co chcę tworzyć teatr?
• Co chcę przez to osiągnąć?
• Jaką funkcję chciałbym pełnić w kole teatralnym?

Uczniowie zapisują odpowiedzi – jedno hasło lub zdanie na jednym pasku papieru. Gdy skończą pracować, poproś, aby każdy z uczestników kolejno odczytywał to, co zapisał na swoich paskach. Warto, byście wspólnie skomentowali zapisane hasła. Jeśli zdecydowana większość grupy zgadza się z konkretnym hasłem lub zdaniem dotyczącym zajęć koła teatralnego, poproś autora danego hasła o to, by zwinął pasek w okrąg i skleił taśmą klejącą (lub klejem). Przekaż uczniom, że kolejne paski powinni dokładać do siebie, tworząc w ten sposób kolorowy łańcuch, który przekazuje każdej kolejnej osobie.

Bardzo ważne jest to, by większość grupy zdecydowała, czy dane hasło, postulat, sposób funkcjonowania zajęć będzie realizowany podczas spotkań koła teatralnego. Po skończeniu łańcucha możesz wspólnie z uczniami przymocować go w widocznym miejscu – w każdej chwili będziecie mogli odwołać się do zasad obowiązujących na zajęciach, które zaakceptowali wszyscy uczestnicy koła teatralnego. Gdy łańcuch zostanie przymocowany, zaproś uczniów do tego, by każdy przykleił fragment taśmy malarskiej ze swoim imieniem w pobliżu łańcucha. (Może to być ten sam fragment, który uczniowie przyklejali na klatce piersiowej na początku zajęć).

7. Warto mieć plecy! 5 min.

Na zakończenie rozdaj uczniom po jednej kartce białego papieru A4 oraz markerze (flamastrze, długopisie). Każdy z uczniów przyczepia na swoich plecach kartkę ze swoim imieniem (pomocna okaże się taśma malarska). Poproś uczniów, by rozeszli się po całej sali. Ich zadanie polega na tym, by każdej osobie napisać coś miłego, odnoszącego się do dzisiejszych zajęć – warto zasugerować się poniższymi obszarami (choć nie wyczerpują one możliwości): 

• coś, co mnie bardzo rozbawiło,
• coś, co wydaje mi się bardzo interesujące, zaciekawiło mnie,
• coś, czego dowiedziałem się dzisiaj o Tobie,
• opowieść, która zaciekawiła mnie,
• zdanie, które wypowiedziałeś wydaje mi się ważne ponieważ (…),
• zgadzam się z Twoją opinią dotyczącą (…).

Po zakończeniu ćwiczenia zbierz kartki. Rozdaj je na sam koniec zajęć lub zachowaj i wróćcie do nich na zakończenie roku.

8. Podsumowanie 5 min.

Usiądź razem z grupą w okręgu. Poproś uczniów, by każdy na zakończenie powiedział jedno słowo lub zdanie refleksji na temat dzisiejszych zajęć. Niech będą to określenia własnych odczuć warsztatowiczów. Następnie podziękuj grupie za dzisiejsze zajęcia i wspólnie uprzątnijcie przestrzeń.

Jeśli zdecydujesz się rozdać kartki uczniom na kolejnym spotkaniu koła teatralnego, zajęcia możesz rozpocząć od rozmowy na temat pojęcia oczekiwania, a następnie rozdać uczniom kartki z komentarzami.