Inspiracją do powstania zajęć był spektakl Anny Smolar „Pinokio”, którego premiera odbyła się 31 maja 2014 roku w Nowym Teatrze w Warszawie – więc scenariusz może być także potraktowany jako warsztat z klasą przed lub po oglądaniu spektaklu. Głównego bohatera grają równolegle tancerka Dominika Knapik i aktorka Magdalena Popławska), dzięki czemu na oczach widzów odbywa się powolne „wyzwalanie z drewna”.

Zajęcia do przeprowadzenia w niewielkiej grupie osób, raczej dla grupy teatrralnej niż klasy, grupy, która ma już za sobą doświadczenie pracy teatralnej. Scenariusz zakłada działania kontemplacyjne, do wykorzystania w grupie, która osiągnęła poziom koncentracji pozwalający na taką pracę. Najlepiej wiesz, czy to zajęcia dla Twojej grupy. 

Zajęcia mogą zostać podzielone na mniejsze części – najpierw praca z drewnem i w pracowni plastycznej, potem kontemplacja ciała, następnie próby poruszania się jak Pinokio, motyw marionetki oraz podsumowanie. 

1. Drewno 10 min.

Podziel uczestników na grupy, tak, żeby każda z nich miała swój kawałek drewna. Poproś, aby przez chwilę dotykali kawałka drewna – tak, jakby starli się go dobrze poznać i jak najwięcej zapamiętać. Spróbujcie odpowiedzieć wspólnie na następujące pytania:

Jak wygląda drewno?

Jaką ma fakturę?

Jakie jest w dotyku? Ciepłe? Zimne?

Jaki ma zapach?

Podajcie jak najwięcej szczegółów, spisując je w grupach, a potem prezentując krótko na forum.  

Następnie niech każdy przez chwilę pomyśli, co czuł, dotykając drewna.

Następnie poproś uczestników, aby w grupach zastanowili się, z czym kojarzy im się hasło: „Pinokio – drewniany pajacyk”. Czy drewniane ciało niesie jakieś ograniczenia? Czy może wpływać na charakter? Czy takie ciało ma jakieś pozytywne cechy? 

2. Trochę jak Dżepetto 20 min.

Do wykonania zadania potrzebujemy wody i kawałka gliny albo modeliny/plasteliny. Poproś, aby każdy uformował postać ludzką. Figurka nie musi być wykonana perfekcyjnie. Zaznacz, aby w trakcie pracy dzieci skupiały się na materiale i procesie twórczym, nadawaniu formy: fakturze, zapachu, swoich działaniach i emocjach z tym związanych.

Po skończonej pracy, odwołując się do tych doświadczeń, zastanówcie się wspólnie, co mógł odczuwać Dżepetto, kiedy tworzył z drewna Pinokia?

Następnie przygotujcie przestrzeń do zadań ruchowych. Zajęcia ruchowe mogą być przeprowadzone innego dnia.

3. Lustro 10 min.

Część kontemplacyjna, raczej dla grupy, która już ma doświadczenie teatralnej pracy ze sobą. Ćwiczenie wymagające od grupy dużego skupienia i koncentracji na sobie samym. Zastanów się, czy to jest ćwiczenie dla Twojej grupy.

Daj grupie następujące polecenia:

Przyjrzyj się swojemu ciału – bez oceny. Znajdź jak najwięcej szczegółów.

Jak zbudowane jest Twoje ciało? Jesteś wysoki, niski? Jaką masz budową – mocny, silny, delikatny?

Jaki masz kolor skóry? Dotknij jej, poczuj jej fakturę.

Jakie są twoje włosy? Gładkie, kręcone, z połyskiem, matowe, suche. Jaki mają kolor?

Jesteś wąski czy raczej szeroki w biodrach, ramionach? Twoje nogi są długie czy raczej krótkie?

Jaki ma kształt Twoja twarz?

Jak brzmi twój glos? Wypowiedz dowolne słowo, które przychodzi ci do głowy. Poczuj w ciele swój głos, usłysz jego barwę.

Prowadź uczestników, zadając pytania, daj czas na odpowiedź, powoli, bez pośpiechu, chodzi o odczucia, zatrzymanie i refleksję. Każdy odpowiada w myślach.

4. Życie w ciele 10 min.

Daj grupie następujące polecenia, wykonuj je razem z innymi:

Stajemy prosto, z lekko rozchylonymi nogami. Stopy dotykają podłogi. Prosta postawa. Zwróćmy uwagę na schemat budowy ciała – szkielet. Dotykamy żeber, mięśni, kości. Poruszamy stopami – czujemy ich ukrwienie, poczuj ciepło.

Popatrzmy na swoją dłoń. Przyglądamy się jej. Dotykamy, uszczypniemy, czujemy, co dzieje się pod skórą, poruszamy palcami, zginamy je, prostujemy, napinamy, rozluźniamy. Co dzieje się na wewnętrznej powierzchni dłoni?

Schylamy głowę, odchylamy delikatnie w bok. Unosimy prosto. Usztywniamy. Czujemy, na czym jest umocowana. Czujemy ciepło w okolicach karku. Puszczamy swobodnie, usztywniamy, puszczamy swobodnie.

Rozcieramy uszy, czujemy ich ciepło, ukrwienie. Skupiamy się na dźwięku, który do nas dociera. Wyobrażamy sobie prowadzące do wewnątrz kanały słuchowe. Zastanówmy się, w jaki sposób umożliwiają przekaz dźwięków, czyli drgań powietrza.

Koncentrujemy się na nosie. Robimy delikatnie wdech i wydech. Zauważmy, że podczas wdechu i wydechu czujemy nie tylko samo powietrze. Możemy czuć zapachy.

Dotykamy miednicy, czujemy kości. Czujemy nogi, ich nacisk na pięty.

Zwróćmy uwagę na ułożenie górnej części ciała: zaczynamy od kości ogonowej, potem łopatki – dotykamy, wyczuwamy kości. Prostujemy się, wyczuwamy mostek.

Czujemy ramiona – góra, dół, ręce unosimy wysoko do góry. Co się porusza?

Jeszcze raz czujemy ciężar głowy. Spuszczamy ją swobodnie. Czujemy skórę głowy z włosami – dotykamy włosów, pociągamy. Czujemy ukrwienie skóry, ciepło, ciepło w okolicy karku. Uwagę kierujemy na czoło i oczy – mrugamy, otwieramy, zamykamy usta, poruszamy językiem. Dotykamy językiem zębów, dotykamy językiem wewnętrznej strony policzków, czujemy fakturę wnętrza jamy ustnej.

Zamykamy oczy. Najpierw zaciskamy powieki, potem rozluźniamy. Chwilę tak zostajemy. Bierzemy wdech i wydech. Skupiamy się na brzuchu. Koncentrujemy się na oddechu: zaobserwujmy, co się dzieje z powietrzem w naszym ciele, które przestrzenie wypełnia. Oddychając, myślimy o tym, co to znaczy „tchnąć życie”.

Porozmawiajcie o tym doświadczeniu. Jak się czuliście? Czy coś Was zaskoczyło w Waszym ciele? Co świadczy o życiu w ciele? Jak myślicie – co czuł Pinokio? Jak wyglądało ciało drewnianego pajacyka? Jak mógł się poruszać, ruszać głową, rękoma, nogami, układać stopy?

5. Drewniany pajacyk 10 min.

Poruszamy się swobodnie po przestrzeni. Czujemy, że możemy poruszać w różne strony, w różnych płaszczyznach, po kolei: rękoma, nogami, głową, brzuchem, ustami, oczami.  Swobodnie wyginamy ciało we wszystkie strony. Można zrobić to, na co ma się ochotę – usiąść, iść, położyć się, podskoczyć. Ważne, żeby poczuć intensywność wygięć.

Na hasło „Pinokio”  - próbujemy poczuć się jak drewniane pajacyki. Jak chodzi drewniany pajacyk? Jak siada? Jak porusza rękoma? Jak porusza głową?

Czujemy sztywność. Następnie każdy próbuje wypowiedzieć jedno słowo albo zdanie, które mógłby wypowiedzieć Pinokio. Pamiętamy, że cały czas każdy z nas jest Pinokiem. Próbujemy odczuć to całym swoim ciałem – sztywno, niewygodnie, mechanicznie, trochę jak robot.

To ćwiczenie można najpierw wykonać bez muzyki, potem z towarzyszeniem muzyki. Można to zadanie pogłębić – popracować  z byciem drewnianym pajacykiem, potem zaakcentować moment przemiany, wyzwolenia z drewna i przemiany w chłopca.

6. Marionetka 10 min.

Praca w parach. Jedna osoba próbuje „wyrzeźbić” z drugiego drewnianego pajacyka. Ważne, żeby poruszać się z delikatnością i uwagą. Niech rzeźbiarz zwróci uwagę kolejno na poszczególne elementy: stopy, nogi, biodra, brzuch, klatka piersiowa, ramiona, ręce, szyja, głowa, włosy, uszy, twarz. Rzeźba próbuje poddać się woli rzeźbiarza, ale jednocześnie usztywnia się w pozycji, czuje sztywność swojego ciała.

Następnie rzeźbiarz próbuje poruszać Pinokiem, tak jakby łączyły ich sznurki. Spróbujcie to sobie wyobrazić. Następuje zmiana. Porozmawiajcie o tym, czy łatwo jest poddać się komuś. Jak to jest, kiedy się kimś steruje? Jakie to było doświadczenie? Czy Dżepetto kierował Pinokiem?

7. Wyzwolić się z drewna 20 min.

Co według Was znaczy „wyzwolić się z drewna”? Połącz pary w większe grupy; niech przygotują etiudę ruchową na ten temat. Po przygotowaniu i prezentacjach każdej z grup porozmawiajcie o tym, z jakimi uczuciami się to zdanie wiąże.

 

8. Życie 10 min.

Czym dla Ciebie jest życie? Znajdź metaforę dla życia – dmuchnięcie powietrza, kolor, skojarzenie. Wszystkie hasła mogą zostać spisane. Zainspirowani własnymi doświadczeniami i historią Pinokia, spróbujcie stworzyć definicję życia. Chodzi o coś bardzo prostego, wyjście od odczuć – pulsująca krew, mruganie oczami, głos, oddech, bicie serca, itp.