Film „Obyczaje” do wystawy „Części wspólne” 
Scenariusz problematyzuje pojęcie obyczajów w kontekście zmian społecznych. Pozwala poddać refleksji lęki i przyzwyczajenia związane ze zjawiskiem emancypacji.
Sala nie musi być w specyficzny sposób przygotowana, natomiast trzeba zaaranżować przestrzeń do przeprowadzenia debaty „Chronić czy zmieniać obyczaje”. Pusta, uprzątnięta z ławek sala, z trzeba krzesłami na środku. Występującym może przydać się także sprzęt nagłaśniający (3 mikrofony – po jednym dla każdej z osób biorącej udział w debacie, choć nie nie jest
Film „Obyczaje” do wystawy „Części wspólne” https://vimeo.com/119115964;
Wstęp Małgorzaty Szpakowskiej do książki „Obyczaje polskie”; oraz następujące hasła z tej książki: haseł „Depilacja: „gładkie jak jedwab”, „Feministka, czyli „gwałtu, co się dzieje”, „Świadome macierzyństwo, jak skończyć z piekłem kobiet”.
Pokaż uczniom film "Obyczaje". Poproś, by na kartkach zapisali swoje pierwsze skojarzenia. Usiądźcie w kole i przeczytajcie je kolejno.
Zastanówcie się co jest tematem filmu. Dlaczego film nosi tytuł "Obyczaje"?
Napiszcie na dużych kartkach drukowanymi literami dwa hasła OBYCZAJE i EMANCYPACJA. Spróbujcie zdefiniować oba pojęcia. Czy te hasła odnoszą się w jakiś sposób do szkoły jako przestrzeni publicznej, czy w rozmowie o szkole można te słowa w jakiś sposób wykorzystać? Następnie wybierzcie miejsce/miejsca w klasie, w którym je umieścicie – ważne, by było to miejsce/miejsca znaczące, ale też widoczne i by w dalszym przebiegu pracy można było dołączać do tych słów pozostałe skojarzenia. Teraz poddajcie refleksji miejsce ułożenia tych pojęć. Inne znaczenie będzie miało umieszczenie tych słów na tablicy, drzwiach wejściowych do sali, biurku nauczycielskim, ławce ucznia. Zastanówcie się wspólnie co umieszczenie tych napisów mówi o funkcji miejsca i jego użytkownikach. Jaki nowy sens nadają miejscu i jego użytkownikom te dwa pojęcia.
Podziel uczniów w trzyosobowe zespoły. Na mniejszych kartkach metodą skojarzeń, używając pojedynczych słów lub pojedynczych zdań opiszcie – każda grupa oddzielnie – relację między pojęciami OBYCZAJE i EMANCYPACJA. To mogą być dosłowne lub bardziej abstrakcyjne skojarzenia. Ważne, by w grupach odbyła się rozmowa, wymiana zdań. Poproś, by grupy opowiedziały kolejno o przebiegu swojej pracy, o tym, czy przebiegała zgodnie czy nie, a następnie poprośmy każdą z grup o dołączenie swojej kartki/kartek do pojęć OBYCZAJE, EMANCYPACJA – ale dołączenie nieprzypadkowe (bliżej, dalej jednego z pojęć, nad, pod – wszystko to ma znaczenie). Kiedy skończycie, przyjrzyjcie się mapie myśli swojej pracy. Co powstało, jakie widać napięcia? Bardzo ważne, by na tymp etapie wyczerpująco poprowadzić dyskusję, ujawnić lęki, oczekiwania, kulturowe przyzwyczajenia związane z tymi pojęciami. Zastanówcie się, co oznacza rozmawianie o tych pojęciach w przestrzeni klasy szkolnej, szkoły.
Poproś uczniów, bykażdy wypowiedział swój stosunek do słowa „emancypacja”. Czy używam tego słowa? Jeśli nie, to dlaczego? A jeśli tak, to w jakim kontekście, w jakich sytuacjach? Poszukajcie razem może zamiast tego słowa używam słów bliskoznacznych lub synonimów (np. wyzwolenie się, obudzenie, rozbudzenie, rozniecenie, rozpętanie, spowodowanie, sprawienie, wywołanie, wzbudzenie, zapoczątkowanie, wyswobodzenie, równouprawnienie, zapoczątkowanie). Zapytaj uczniów, jakie uczucia budzi w ich samo słowo „emancypacja”. Czy coś im w słowie emancypacja mi przeszkadza? Czegoś się boją , coś ich zawstydza, irytuje? czy ktoś czasami nie woli używać któregoś z tych synonimów zamiast słowa „emancypacja”?
Po tym ćwiczeniu wprowadź pochodzenie pojęcia emancypacja: emancipatio od manus czyli ręka – zwolnienie z podległości władzy ojcowskiej. W prawie rzymskim, jeden ze sposobów wygaśnięcia władzy ojcowskiej na osobach alieni iuris, czyli osobach podległych władzy ojcowskiej (w starożytnym Rzymie byli to synowie, córki, wnuki oraz żona ojca rodziny). Zapytaj uczniów, czy i w jaki sposób wiedza o pochodzeniu tego pojęcia wpływa na ich wcześniejsze wypowiedzi.
Przeczytajcie wspólnie fragmenty wstępu Małgorzaty Szpakowskiej do książki „Obyczaje polskie”. Zaznaczcie te miejsca, w których autorka opisuje obyczaje jako normę społeczną i analizuje szerszą ramę kulturową, w której obyczaje te nabierają mocy. W tym kontekście przyjrzyjcie się fragmentom haseł „Depilacja: „gładkie jak jedwab”, „Feministka, czyli „gwałtu, co się dzieje”, „Świadome macierzyństwo, jak skończyć z piekłem kobiet”. Wróćcie do waszej mapy i w jej kontekście porozmawiajcie teraz o tych trzech hasłach i relacjach między pojęciami OBYCZAJE i EMANCYPACJA.
Zobaczcie jeszcze raz film „Obyczaje”. Następnie podziel grupę na dwa zespoły. Każdy z zespołów ma za zadanie przeprowadzić ankietę – pierwszy dotyczącą pojęcia „Emancypacja”, drugi – pojęcia „Obyczaje”.
I.
Co, Twoim zdaniem, znaczy „emancypacja”?
Co ci się kojarzy z tym słowem?
Czy używasz tego słowa?
Czy wolisz używać zamiast słowa „emancypacja” czy któregoś ze słów bliskoznacznych lub synonimów: wyzwolenie się, obudzenie, rozbudzenie, rozniecenie, rozpętanie, spowodowanie, sprawienie, wywołanie, wzbudzenie, zapoczątkowanie, wyswobodzenie, równouprawnienie, zapoczątkowanie. I dlaczego ewentualnie wolę używać innych słów?
Jakie uczucia budzi w Tobie słowo „emancypacja”?
II.
Czym są dla Ciebie obyczaje?
Z czym Ci się kojarzą?
Czy odczuwasz potrzebę chronienia obyczajów?
Jeśli tak, to w jaki sposób je chronisz?
Zespoły podziel jeszcze na dwu-trzyosobowe grupki. Niech każda z grup przeprowadzi ankietę w szkole – ważne, by dotrzeć do jak największej i najbardziej różnorodnej grup respondentów (np. uczniowie, nauczyciele, woźni, pani w sklepiku szkolnym).
Poproś, by uczniowie na dwóch, trzech przerwach zebrali odpowiedzi.
Kolejna część zajęć może odbyć się innego dnia, kiedy mamy już zebrane wyniki ankiet.
Porozmawiajcie o wynikach swojej pracy. Zastanówcie się na podstawie zebranych odpowiedzi i doświadczenia samej rozmowy z respondentami, w jakim stopniu Wasza szkoła jest miejscem, w którym chroni się obyczaje, a w jakim stopniu jest miejscem otwartym na ich zmiany. Czy te dążenia wzajemnie się wykluczają? Jakie zachodzą między nimi napięcia? Wasza szkoła jest ostoją obyczajów, czy też miejscem wyemancypowanym.
Losowo podziel uczniów na dwie grupy. Poproś, by obie grupy, wykorzystując film Obyczaje i zebrany na przerwach materiał, przygotowały na kartkach (każdy argument na osobnej kartce) argumenty popierające następujące hasła: „Chrońmy nasze obyczaje” i „Obyczaje – czas na zmianę”. Oba hasła dotyczą szkoły jako przestrzeni publicznej. Przygotuj pudełko i poproś, by obie grupy wrzuciły do niego swoje argumenty. Podziel uczniów na trzyosobowe zespoły –. Na środku sali ustaw trzy krzesła. Krzesła oznaczają kolejno: stanowisko umiarkowane, stanowisko oznaczające dążenie do zmiany, stanowisko zachowawcze. Przy krzesłach ustaw pudełko z argumentami. Poproś, by pierwsi ochotnicy podeszli do pudełka, wylosowali swój argument i usiedli na krzesłach. Pierwsza osoba siada na krześle oznaczającym postawę umiarkowaną, druga siada na krześle oznaczającym dążenie do zmiany, trzecia siada na krześle oznaczającym stanowisko zachowawcze. Odczytaj na głos wylosowany argument. Na hasło „start” grupa rozpoczyna debatę. Po pierwszej minucie na Twoje klaśnięcie uczniowie przesiadają się o jedno miejsce. Po drugiej minucie na Twoje klaśnięcie następuje kolejna zmiana. Po pierwszej rundzie zaproś do działania kolejne zespoły.
Film „Obyczaje” do wystawy „Części wspólne” 
Aleksander Fredro, „Gwałtu, co się dzieje!”. 
Rejestracja spektaklu Krzysztofa Warlikowskiego „Poskromienie złośnicy”.
Rejestracja spektaklu Grzegorza Jarzyny „Iwona, księżniczka Burgunda”.
Wiek 13-16 lat
Wiek 16-19 lat
Wiek 16-19 lat
Wiek 16-19 lat
