Obraz społeczeństwa polskiego w "Salonie warszawskim” ("Dziady" cz. III)
Anna Zalewska-Uberman

Obraz społeczeństwa polskiego w "Salonie warszawskim” ("Dziady" cz. III)

Podczas lekcji uczniowie skupią się na analizie jednej ze scen III części „Dziadów” Adama Mickiewicza zatytułowanej „Salon warszawski”. Scharakteryzują relacje pomiędzy opisanymi tam grupami oraz ich stosunek do ojczyzny. Zajęcia rozwijają umiejętności analizy i interpretacji tekstu literackiego; dotyczą problemu oddziaływania grup społecznych na dzieje narodu.

  • Informacje o konspekcie

    Grupa wiekowa Wiek 16-19 lat
  • Rodzaj zajęć język polski
  • Miejsce sala lekcyjna
  • Czas 45 minut
  • Cel zajęć
    • analiza postaw grup społecznych na podstawie utworu;
    • analiza sceny dramatu.
  • Metody pracy rozmowa kierowana, praca z tekstem, performans, improwizacje ruchowe, dyskusja

Przygotowanie do zajęć

Zadanie dla ucznia

Lektura sceny VII „Salon warszawski" („Dziady" cz. III).

Aranżacja przestrzeni

Rozsunięte ławki, przestrzeń na podłodze do wyklejenia kwadratu/konturu Polski.

Środki dydaktyczne

Taśma malarska.

Przebieg zajęć

1. A co będzie z Polską za lat 200? 5 min.

Zajęcia zacznij cytatem ze sceny 3, III części „Dziadów”: „A wiesz ty, co to będzie z Polską za lat dwieście?”. Zapowiedz, że zbliża się czas, od kiedy minie dwieście lat od postawienia tego pytania w utworze Mickiewicza. Na zakończenie lekcji postaracie się udzielić odpowiedzi na nie. Najpierw jednak przyjrzycie się scenie, która da Wam wycinek obrazu tego, jak było 200 lat temu, aby mieć punkt odniesienia dla współczesności.

2. Bohaterowie „Salonu warszawskiego” 15 min.

Przypomnij uczniom, że w scenie, którą będziecie analizować, bohaterami są reprezentanci polskiego społeczeństwa. W didaskaliach dramatu zostali oni podzieleni na dwie grupy: „Towarzystwo stolikowe mówi po francusku, przy drzwiach, po polsku”. Podziel klasę na parzystą liczbę grup: połowę z nich poproś o przyjrzenie się towarzystwu stolikowemu, a pozostałe ekipy – towarzystwu przy drzwiach.

Poleć, by wszystkie zespoły dokonały charakterystyki grup bohaterów według poniższego klucza:

- Do jakiej warstwy/grupy społecznej należą postaci?

- Jakie tematy poruszają w rozmowie bohaterowie ?

- Jakim wartościom hołdują ?

- Co mówią o Polsce ?

Poproś dwie chętne grupy o zaprezentowanie występujących w scenie towarzystw. Pozostałe zespoły poproś o uzupełnienie informacji. W podsumowaniu zapytaj, jakiego określenia użyliby dla każdej z grup? Jak można każdą z nich nazwać jako zbiorowość?

3. Obraz polskiego społeczeństwa 15 min.

1. Za pomocą taśmy malarskiej wyklej na podłodze duży kwadrat, który będzie symbolizował salon warszawski. Poproś, aby każda grupa, która zajmowała się towarzystwem stolikowym, połączyła się z jedną grupą, która zajmowała się towarzystwem przy drzwiach. Zadaniem tak powstałych zespołów będzie ukazanie relacji między dwoma towarzystwami z utworu: poprzez usytuowanie przestrzenne ale również wymyślone przez siebie charakterystyczne gesty, pozy, mimikę twarzy i postawę ciała obrazujące daną grupę społeczną i jej nastawienie do drugiego towarzystwa. Daj kilka minut na przygotowanie krótkiej sekwencji teatralnej.

2. Zaproś zespoły do prezentacji. Po każdej z nich zapytaj, w jaki sposób ich wzajemny stosunek został ukazany w etiudzie. W podsumowaniu tego etapu porozmawiajcie, czym grupy się od siebie różnią – jak te różnice wpływają na ich nastawienie.

4. „Nasz naród jak lawa” 5 min.

Przywołaj słowa Wysockiego, które pojawiają się w finale mickiewiczowskiego dramatu:

„Nasz naród jak lawa

Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,

Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi.

Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi”.

Spytaj uczniów jak rozumieją te słowa i metaforę lawy? Jak słowa wypowiadane przez Wysockiego mają się do tego, co stworzyli uczniowie w poprzednich scenach? Czy metafora pokrywa się z ich rozpoznaniami? Czy wnosi coś nowego ?

 

5. Działania performatywne wokół mapy 5 min.

W wariancie rozszerzonym zajęć możesz zaproponować uczniom performatywne działania wokół mapy. Wróćcie do pytania z początku zajęć: „A co będzie z Polską za lat 200?”.

Poproś uczniów, aby dali odpowiedź na to pytanie poprzez działanie. Możesz w tym celu wykorzystać wykreślony na ziemi kwadrat. Spróbuj z pomocą taśmy malarskiej przekształcić go w kontur Polski. Następnie poproś uczniów, by korzystając z konturu, przeprowadzili teatralne działanie, które ich zdaniem oddaje sytuacje w Polsce za lat dwieście, czyli dziś.

Obejrzyjcie propozycje grup. Poroś o podzielenie się wrażeniami z oglądania. Zapytaj młodzież, jakie widzą różnice, jakie podobieństwa pomiędzy ich etiudami o Polsce za lat dwieście, a pomiędzy sceną „Salonu warszawskiego”?

Zobacz też

Moduł online

Aby poprowadzić zajęcia online, skorzystaj z programu, który pozwala na użycie kamer i pracę w grupach (np. Zoom). Zaproś klasę do następujących działań:

Działanie 1

Przypomnij uczniom, że w scenie, którą będziecie analizować, bohaterami są reprezentanci polskiego społeczeństwa. W didaskaliach dramatu zostali oni podzieleni na dwie grupy: „Towarzystwo stolikowe mówi po francusku, przy drzwiach, po polsku”. Podziel klasę na parzystą liczbę grup: połowę z nich poproś o przyjrzenie się towarzystwu stolikowemu, a pozostałe ekipy – towarzystwu przy drzwiach (informację o tym, nad którym towarzystwem dany zespół pracuje, wyślij za pomocą czatu). Liczbę zespołów oraz czas pracy możesz ustalić, korzystając z opcji Breakout Rooms.

Poleć, by wszystkie zespoły dokonały charakterystyki grup bohaterów według poniższego klucza (pytania również wyślij grupom na czacie – korzystając z opcji Send to All):

- Do jakiej warstwy/grupy społecznej należą postaci?

- Jakie tematy poruszają w rozmowie bohaterowie ?

- Jakim wartościom hołdują ?

- Co mówią o Polsce ?

Wróćcie do głównego pokoju. Poproś dwie chętne grupy o zaprezentowanie występujących w scenie towarzystw. Pozostałe zespoły poproś o uzupełnienie informacji. W podsumowaniu zapytaj, jakiego określenia użyliby dla opisania każdej z grup. Jak można każdą z nich nazwać jako zbiorowość?

 

Działanie 2

Ponownie podziel uczniów na zespoły z użyciem opcji Breakout Rooms – niech skład zespołów pozostanie taki sam, jak w poprzednim etapie. Poproś, aby każda grupa przygotowała manifest towarzystwa, którym zajmowali się w poprzednim etapie, skierowany do narodu polskiego. Daj 10 minut na opracowanie tekstu, a następnie powróćcie do głównego pokoju. Poproś kilka chętnych zespołów o odczytanie manifestów. Co odczytane teksty mówią o obu grupach?

 

Działanie 3

Przywołaj cytat ze sceny 3, III części „Dziadów”: „A wiesz ty, co to będzie z Polską za lat dwieście?”. Zapowiedz, że na podsumowanie zajęć chcesz je odwrócić tak, by brzmiało: „Jaka była Polska 200 lat temu?”. Niech każdy udzieli odpowiedzi na nie na podstawie analizowanej sceny i zapisze ją na czacie.

O autorach

Anna Zalewska-Uberman

Pedagożka teatru, autorka scenariuszy zajęć dla nauczycieli, teatrolożka i tutorka. Ukończyła Filologię Polską (specjalność: teatrologiczna i edytorska) na Uniwersytecie Gdańskim (2003) i specjalistyczne szkolenie dla pedagogów teatru w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie (TISZ ANEX 2008-2009). Pracuje w Teatrze Miejskim im. Witolda Gombrowicza w Gdyni, gdzie od dwunastu lat łączy bycie specjalistką do spraw edukacji teatralnej i członkinią Komisji Artystycznej Ogólnopolskiego Konkursu o Gdyńską Nagrodą Dramaturgiczną. Współpracuje z Instytutem Teatralnym w Warszawie jako pedagożka teatru i tutorka oraz z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim.

Anna Zalewska-Uberman

Podobne konspekty