Możliwe kontynuacje:

warsztaty poświęcone konkretnym hasłom i zagadnieniom: równość, sprawiedliwość, wolność lub konkretnym postaciom, na przykład tym, które są bohaterami „Małej książki o demokracji”.

1. Wprowadzenie 10 min.

Usiądźcie w kole. Zapytaj uczestników o ich skojarzenia ze słowem „demokracja”. Czy znają jego znaczenie? Może mają jakieś pomysły na definicje? Wszystko zapiszcie na dużej kartce, którą pozostawcie w widocznym miejscu do końca zajęć.

2. Za i przeciw 10 min.

Naklej na środku sali linię. Poproś wszystkich, by na tej linii stanęli i odpowiadając na pytania, zajmowali miejsce po stronie TAK lub stronie NIE (ustal wcześniej, gdzie jest strona TAK, a gdzie NIE).

Na przykład, jeśli pytanie brzmi: wakacje lubisz spędzać w mieście czy w naturze? To w zależności od preferencji uczestnicy zajmują pozycje po określonych stronach linii.
Zadając pytanie, wskazuj ręką strony przynależne konkretnym odpowiedziom, tak by uczniowie wiedzieli, gdzie mają się znaleźć w zależności od wyboru. Ważne, by dokonywali wyboru jak najszybciej, zaś po zajęciu miejsca przez chwilę patrzyli na grupę przeciwną.
Pierwsze pytania mogą być w miarę neutralne: o ulubione jedzenie, sposób spędzania czasu, preferowaną muzykę, kolory, sporty. Potem stopniowo może pojawiać się coraz więcej haseł, które wymagają określenia się za lub przeciw w konkretnych tematach społecznych, bliskich dzieciom, np. mundurki w szkole: TAK czy NIE, zakaz gry w piłkę na osiedlach: TAK czy NIE, rodzice powinni pracować krócej: TAK czy NIE.

Gra powinna być dynamiczna, zaś zajmowanie pozycji przez dzieci następować szybko.

3. Rzeźby-hasła 15 min.

Poproś uczniów, by rozeszli się po sali. Przez chwilę możecie chodzić w różnych tempach, wprowadzając proste ćwiczenia takie jak: patrzenie sobie w oczy, unikanie wzroku, witanie się z każdą napotkana osobą, różne rodzaje powitań.
Po chwili wprowadź zadanie: poproś uczniów, by na podane przez Ciebie hasło uformowali odpowiadającą mu rzeźbę/ pomnik. Hasła powinny zakładać tematy ważne i kluczowe dla demokracji, takie jak RÓWNOŚĆ, WOLNOŚĆ, PRAWO GŁOSU, WYKLUCZENIE, SPRAWIEDLIWOŚĆ i inne. Podając hasła możesz też podawać, w jak licznych grupach dzieci mają uformować pomniki np.: Równość w trójkach. Każda grupa może też oglądać propozycje innych, sama na chwilę „wychodząc” ze swojej rzeźby, pozy. Po utworzeniu rzeźby do jednego hasła dzieci wracają do chodzenia, tak by kolejna rzeźba mogła powstać w innych składach, w uformowanych na nowo grupach. Ważne, by gra przebiegała dynamicznie i uruchamiała tzw. pierwsze skojarzenia.

Na koniec tego ćwiczenia zaproponuj krótką rozmowę. Zapytaj dzieci o to, które hasło było dla nich najtrudniejsze, która rzeźba najbardziej im się podobała i dlaczego.

4. Rozgrzewka improwizacyjna 20 min.

Improwizacje mówione (10 min)

Przygotuj wcześniej kapelusz/ koszyk z kartkami, na których wypisane są różne, proste hasła, np.: uśmiech, marzenia, zabawa, więzienie, wakacje, przyjaciel. Gra polega na losowaniu hasła przez jedną osobę i opowiedzeniu o tym słowie tak, by inni je zgadli (jak w popularnej grze TABU).
W zależności od chęci i możliwości grupy można to ćwiczenie na różne sposoby rozwijać, np. dodawać do każdego słowa trzy inne, których przy opowiadaniu użyć nie wolno.

 

Improwizacje rytmiczno/głosowe (10 min)

Prosta rozgrzewka w formie grupowych działań. Stańcie w kole. Możesz rozpocząć od rozgrzewki rąk – poproś wszystkich, by wyciągnęli dłonie do środka koła i zaczęli je rozcierać, potem uderzać nimi o siebie, bijać brawo. Złapcie wspólny rytm,  spróbujcie klaskać nad głową. Podobne ćwiczenie wykonajcie z tupaniem – we wspólnym rytmie, w różny sposób.

Zaproponuj różne formy okrzyków grupowych – np. z wykorzystaniem samogłoski, skandowanej rytmicznie.

Przećwiczcie inne niemelodyjne odgłosy – takie, których można użyć w celu grupowego wyrażania niezadowolenia, zadowolenia, zachwytu etc.

Ta część jest bardzo ważna ze względu na kolejne elementy warsztatu. Improwizacje mówione oraz głosowo rytmiczne mogą się bez rozgrzewki, ośmielenia dzieci i pokazania im propozycji improwizowania, nie udać.

5. Postulaty 10 min.

Dzieci dobierają się w trzy-, czteroosobowe grupy. Niech zastanowią się w tych grupach nad tym, co nie podoba się im w życiu publicznym: w szkole, w rodzinach, w kraju. Niech pomyślą, czego im brakuje, co chcieliby zmienić. Swoje obserwacje zapisują na dużych kartkach. Następnie każde z tych zdań próbują w grupach przetworzyć na pozytywny postulat.

Np.: jeśli ich zarzutem jest brak wystarczającej ilości miejsc do zabawy i przebywania dla dzieci to pozytywnym postulatem może być zdanie: powinno być więcej placów zabaw, podwórek i trzepaków.

Zapiszcie postulaty/ oczekiwania na kartkach – po jednym haśle na jednej kartce.

6. Mównice 20 min.

Każda drużyna otrzymuje teraz zestaw prostych materiałów: kartony, szary papier, sznurki, taśmy oraz krzesła, stoły (zwykłe wyposażenie szkolne). Każda grupa buduje trybunę, mównicę, miejsce, z którego wygłasza się ważne przemowy. Można ją dowolnie ozdobić, dodając elementy, na których szczególnie zależy grupie(podwyższenie, tekturowy mikrofon etc).

7. Przemowy 10 min.

Każda drużyna umieszcza obok mównicy zestaw swoich postulatów. Kartki leżą wymieszane, tekstem / rysunkiem do dołu. Każda grupa wybiera przedstawiciela/przedstawicielkę. Osoba ta losuje hasło, wchodzi na mównicę i ma pół minuty na krótką przemowę, na wylosowany temat, której celem jest przekonanie innych do słuszności tego postulatu.

Mówcy występują po kolei, po wszystkich przemówieniach następują kolejne losowania i kolejne osoby z grupy przemawiają.

Po każdej przemowie wszyscy uczestnicy mają za zadanie zgotować mówcy owację – za każdym razem musi to być innego rodzaju aplauz (brawa, tupanie, wiwaty, okrzyki, uderzenia o stoły). Zachęć dzieci, by aplauz zaczynał się spontanicznie – kto ma pomysł, może go zaproponować, zacząć.

To ćwiczenie może sprawiać dzieciom trudności, ważne, by zachęcić je do tego, aby mówiły przez pół minuty bez przerwy, szukając argumentów, pomysłów. Działanie to wyjdzie tylko wówczas, gdy wcześniej w trakcie rozgrzewki uzyskasz odpowiednią atmosferę zabawy i odważnego próbowania.

Jeśli uznasz, że nie ma w grupie wystarczającej energii, możesz zaproponować bardziej intensywną rozgrzewkę przed samymi przemowami.

8. Transparenty i demonstracja 20 min.

Uczestnicy wracają do swoich grup. Z listy postulatów każda grupa wybiera po jednym, który jest dla niej najważniejszy. Zachęć ich, by przerobili go na proste, krótkie, łatwe do zapamiętania hasło.

Jeśli postulatem było stwierdzenie: sklepik szkolny powinien być otwarty dłużej i powinno w nim być więcej rzeczy do kupienia, to hasło może brzmieć na przykład: sklepik od rana, chcę kupić banana!, albo: każda przerwa ze sklepikiem!

Zachęć grupy, by zrobiły transparenty z hasłami i wymyśliły sposób wyskandowania hasła. Mogą dodać sposób przemieszczania się – kroki, tupania, gesty.

Niech każda grupa zaprezentuje innym swoje okrzyki i transparenty. Stwórzcie wspólny korowód, bawiąc się okrzykami i transparentami. Jeśli warsztaty odbywają się w szkole, w trakcie lekcji, wykorzystajcie przerwę, by wyjść z demonstracją na korytarz i przemaszerować z hasłami wśród innych uczniów.

9. Podsumowanie 15 min.

Na koniec porozmawiaj z uczniami. Wróćcie do zapisanych na początku definicji demokracji. Postarajcie się je zrewidować i doprecyzować. Zapytaj uczniów, co sądzą o demokracji – czy uważają ją za dobrą, czy widzą jej problemy i ograniczenia. Podsumujcie warsztat: zapytaj każdą osobę o to, co najbardziej jej się podobało, z jakim wrażeniem wychodzi z tych zajęć

Trudnością na początku może być sama abstrakcyjność pojęcia demokracji. Jednak celem warsztatu jest właśnie oswojenie tego słowa, dlatego warto zachęcić dzieci do tego, by próbowały je zrozumieć, po swojemu wytłumaczyć.

Część ćwiczeń może wymagać pomocy prowadzącego w trakcie pracy w grupach. Dobrze by było, gdyby warsztat mógł być prowadzony przez co najmniej dwie osoby.

Ważna jest dobrze, dynamicznie poprowadzona rozgrzewka – bez niej improwizacje tekstowe i głosowe będą niemożliwe.