Scenariusz można przeprowadzać w kilku wariantach – krótszym (bez sejmu dziecięcego) lub dłuższym. 

1. Konstytucja - quiz 20 min.

Podziel klasę / grupę na trzy zespoły. Każda grupa ma za zadanie odpowiadać na zadawane pytania, w określonym czasie naradzając się i zapisując odpowiedź na dużym kartonie, który następnie będą podnosić do góry.

Proponowane pytania:

- Czy w całej Polsce jest jedna konstytucja? (tak)

- Wymień trzy symbole narodowe, o których mowa jest w konstytucji  (np. flaga, godło, hymn)

- Jakie poglądy są zakazane przez konstytucję, wymień chociaż jeden (rasizm, komunizm, faszyzm)

- Czy w Polsce konstytucja  zapewnia równość kobiet i mężczyzn? (tak)

- Ile trwa kadencja prezydenta? (5 lat)

- Do którego roku życia obowiązkowa jest nauka w szkole? (do 18)

- Czy w Polsce obowiązuje jakaś religia? (nie)

- Do kogo należy władza w Polsce (do narodu)

- Kto zajmuje się pilnowaniem tego, czy przestrzegana jest wolność, przywileje prawa ludzi? (Rzecznik Praw Obywatelskich)

Po zakończonej grze skomentujcie wspólnie jej przebieg. Zapytaj uczestników, czy pytania były dla nich łatwe, czy znali odpowiedzi, co ich zaskoczyło, czy wiedzą, o jakich sprawach jeszcze traktuje konstytucja (sądy, finanse, banki, stany klęski żywiołowej, sytuacje zagrożenia).

2. Niekonkstytucyjne fantazje 30 min.

Podziel uczestników na cztery grupy. Poproś, by wyobrazili sobie:

- że konstytucji w ogóle nie ma (dwie grupy)

- że konstytucja jest łamana/nieprzestrzegana (dwie grupy). Poproś ich, by spróbowali stworzyć krótką akcję, w której pokażą takie społeczeństwo. Niech zdecydują, jaki aspekt ujęty w konstytucji pokazują.

Aby wesprzeć ich w pracy, możesz wręczyć zespołom koperty zawierające pytania pomocnicze: jakie prawa są naruszane? co w tej sytuacji działa, a co nie działa? kto jest pokrzywdzony? co się wydarza?

Dodatkową inspiracją, która może im ułatwić wymyślenie i stworzenie tej sytuacji, jest wręczenie po jednym rekwizycie, np. krzesła, taśma czerwonobiała, szary papier itp. Zaproś zespoły do wzajemnej prezentacji, po każdej porozmawiajcie: co się wam w tych sytuacjach podobało a co nie? Jakie mogłyby być konsekwencje, gdyby ten stan trwał dłużej? Jaki zapis konstytucji mógłby zmienić ten stan? Zbierz propozycje, a następnie poproś, by uczniowie spróbowali zaimprowizować coś, co zmieni daną akcję zgodnie z proponowanym zapisem. Jak zapobiec sytuacjom, które uznajecie za niepożądane? Sprawdź z uczniami, czy w konstytucji jest naprawdę taki zapis, który bliski jest ich sugestiom.

3. Tworzenie konstytucji 20 min.

Zaproponuj, by każda z grup napisała swoją konstytucję: jedna konstytucję szkoły, druga konstytucję klasy/Waszej grupy, trzecia: konstytucję miasta, czwarta: konstytucję podwórka/osiedla/dzielnicy. Grupy mogą zapisywać swoje konstytucje na dużych kartonach.

Drugim wariantem jest też wspólne wybranie obszaru, który zaproponują dzieci i tworzenie zbioru zasad, obowiązujących w tym obszarze w każdej z tych rzeczywistości (szkoły, miasta, klasy, podwórka). Np. może to być obszar relacji dzieci i dorosłych albo praw dziecka, albo inny, zaproponowany przez uczestników i uczestniczki.

Zanim przystąpicie do pisania możecie wspólnie wypisać, jaki elementy zawiera konstytucja (symbole, sprawowanie władzy – kto, przez jaki czas, jakie ma prawa; prawa obywateli, rozwiązywanie sporów, własność / finanse, postępowanie w sytuacjach kryzysowych i awaryjnych). 

4. Własne rządy 90 min.

Poproś każdą grupę, by zbudowała z dostępnych materiałów w sali (krzesła, stoły, koce, stelaże, pudła, szary papier) swoje terytorium, oddające charakter ich wymarzonej klasy/ szkoły/ osiedla – w zależności od tego, czego konstytucję pisali. Powiedz, że te konstrukcje nie muszą przypominać tych miejsc,  jedynie oddawać ich klimat, zaś ważne by były oddzielone od reszty przestrzeni, wyodrębnione. Jeśli macie do dyspozycji więcej niż jedno pomieszczenie np. kilka klas, korytarz, boksy w szatni, to każda grupa może działać w innej przestrzeni.

Daj uczestnikom zadanie: niech w swojej przestrzeni zaprojektują działanie, ćwiczenie, w którym będą mogły wziąć udział inne grupy i które będzie sposobem realizacji ich punktu konstytucji, wprowadzeniem go w życie.

Jeśli uznasz, że to zdanie jest zbyt abstrakcyjne dla dzieci, możesz na początku sam/a przygotować dla nich takie doświadczenie na podstawie wybranego przez siebie punktu np. jeśli tym punktem jest: wszyscy mają prawo do odpoczynku to możesz zaproponować, by każdy zajął wygodną pozycję i spędził w niej minutę w ciszy; jeśli wybierasz: flaga jest kolorowa, wielobarwna – poproś uczestników, by stworzyli z siebie, na podłodze, projekt flagi. Ważne jest, by pomóc uczestnikom wymyślić doświadczenie, które będzie jak najmniej prezentacyjne, jak najbardziej związane z włączeniem innych, zaangażowaniem ich zmysłów, stworzeniem im okazji do doświadczenia. Każde z działań przygotowywane jest w przestrzeni danej grupy, zachęć ich, by zadbali o szczegóły – o klimat, o wprowadzenie uczestników, o podanie instrukcji, wypowiedzenie lub odczytanie punktu konstytucji, który wam patronuje.

Wspólnie przejdźcie przez wszystkie przestrzenie doświadczeń.

Porozmawiajcie: co było ciekawe, co cenne. Według której zasady chcielibyście funkcjonować? Co było łatwe, a co trudne w realizacji doświadczenia dla uczestników?

Jeśli akcja Wam się spodobała, możecie ją zorganizować z okazji święta Konstytucji dla innej klasy/ lub dla szkoły, dzieląc uczestników na małe grupy.

Drugim wariantem tej części jest działanie w oparciu o zapisy realnej konstytucji. Przestrzenie tworzone są według wcześniejszego podziału (szkoła, klasa, osiedle, miasto, oraz potencjalnie inne). Każda grupa wybiera jeden paragraf lub konkretny punkt z polskiej konstytucji i tworzy akcje, która ma być zastosowaniem tego punktu, jego realizacja. Po akcjach następuje podobna rozmowa: co myślicie o tym punkcie, czy uważacie, że na co dzień, w świecie (w klasie, szkole, na osiedlu, w mieście) jest on stosowany czy łamany? Czy jest trudny do realizacji? Czy jest potrzebny? Co dzięki niemu zyskujemy? Co by było, gdyby go nie było?

Wariant: ten etap może być realizowania jako osobna całość.

5. Sejm dziecięcy 90 min.

Porozmawiajcie z uczestnikami, co wiedzą o sejmie – czym jest, co się tam robi, jak działa. Wspólnie obejrzyjcie fragmenty obrad sejmu.

Zaproponuj rozgrzewkę bazującą na charakterystycznych dla sejmu gestach: spanie na fotelach, objawy nudy posłów, gesty zza mównicy, przemowy i inne.

Spróbujcie wspólnie wypisać charakterystyczne dla sejmu sformułowania retoryczne, zróbcie ich listę.

Następni wspólnie stwórzcie listę ważnych dla Waszej klasy/ szkoły/ miasta/ osiedla spraw (wypisywanie może odbywać się we wcześniej ustalonych grupach).  Zabawcie się w losowanie – każda osoba losuje hasło i ma minutę na przemówienie w tej sprawie, wniesienie jakiegoś postulatu. Dobrze by było, żebyście wcześniej skonstruowali mównicę – to może być zadanie do pracy w grupach – każda grupa konstruuje mównicę – np. z pudeł, tekturowych rur, szarego papieru, potem mówca wybiera jedną z mównic.

Porozmawiajcie o tym doświadczeniu: czy trudno było Wam przemawiać? Które przemowy najbardziej do Was trafiiły i dlaczego? Czego najczęściej dotyczyły przemowy, co było w nich podobnego/ różnego? Co ma wspólnego przemawianie w sejmie z aktorstwem? Co sejm z teatrem?

W tej części rozmowy możesz zwrócić szczególną uwagę na to, by pokazać zasadę, na którą zwraca uwagę Erving Goffman (patrz: Człowiek w teatrze życia codziennego, konteksty). Nasza sfera publiczna ma charakter performatywny, teatralny. Jako ludzie społeczni przyjmujemy role, np. posła. Wszystkie zdarzenia, jeśli potraktować je jak występy przed innymi są trochę teatralne: mają swoje gesty, używamy rekwizytów, mamy „scenariusze”, tzn wiemy, jak się zachować w danej sytuacji. Możesz tu wprowadzić pojęcie konwencji. Zapytać uczestników o inne role np.: nauczyciela, księdza, urzędnika, pilota – jakich rekwizytów używają, co się składa na ich rolę. Czy o znaczy, że to, co robią, jest nieprawdziwe? Ważne, by pokazać młodym ludziom, że teatralne nie znaczy nieprawdziwe lub udawane, ale skonstruowane, wymyślone i realizowane tak, by mogło być skuteczne, mogło przemawiać i działać.

Przeczytajcie fragmenty tekstu Janusza Korczaka o sejmie dziecięcym – czy podoba się Wam ten pomysł? Co w nim Wam się podoba, co mogłoby być trudne?

Ustalcie wspólnie listę spraw na obrady sejmu. Zapiszcie postulaty na kartkach. Do każdego zapiszcie postulat przeciwny np. „wakacje powinny być wydłużone”, „wakacje powinny być skrócone”. Następnie podziel grupę na dwie części, losowo. Jednej grupie przydziel jedną tezę, drugiej – drugą. Uczestnicy niezależnie od własnych poglądów mają za zdanie bronić tezy przydzielonej ich grupie, według zady pojedynczego, naprzemiennego zbierania głosu. W każdej turze jeden uczestnik może zabrać głos raz i wypowiedzieć jeden argument. Nie można się powtarzać. Dodatkowo ważny jest czas – debata musi przebiegać sprawnie. Jeśli uczestnikom trudno jest formułować argumenty możecie po pierwszej rundzie wspólnie zastanowić się, jak to robić, do czego się odnosić, jak konstruować tezy.

W innym wariancie możesz zaproponować, że po skończonej rundzie uczestnicy mogą zmienić grupy, jeśli „konkurenci” ich przekonali lub stworzyć trzecią grupę – widownię, która po każdej rundzie będzie decydować, kto ich przekonał.

Porozmawiajcie potem o tym doświadczeniu:

Czy łatwo było konstruować argumenty? Czy łatwe było to, gdy broniłeś/Aś poglądu, z którym się nie zgadzasz? Czy zmieniałeś zdanie po wysłuchaniu innej grupy? Jakie są Wasze wrażenia? Czy zadziałały jakieś mechanizmy podobne do tych, które znacie z sejmu, polityki?

6. Podsumowanie 10 min.

Na koniec porozmawiaj z klasą / grupą o tym, czego dowiedzieli się o konstytucji, jak teraz patrzą na nią, jak ją rozumieją, co uważają w niej za ważne i jakie znaczenie ma według nich dla obywateli.