Uczniowe będą się przyglądać tytułowemu pytaniu na wielu płaszczynach – zastanowią się, w jaki sposób wyrażamy szczęście. W jakich sytuacjach się ono pojawia? A wreszcie - jaką postać przybrałoby ono, gdyby miało się stać scenicznym bohaterem? Zajęcia przeznaczone do pracy z kołem teatralnym lub na godzinie wychowawczej pozwalają na uchwycenie bardzo konkretnych aspektów tego abstrakcyjnego pojęcia i pozwalają poprowadzic dyskusję filozoficzną w formie zabawy.
Przestrzeń pozwalająca na pracę w grupach (w formie fizycznych działań).
Małe karteczki (np. post-it) do zapisania sytuacji wybranych w rozgrzewce (Etap 1.). Kilka sztuka kartek A4 (jedna dla grupy) do zapisania monologu postaci (Etap 4.).
1. Powiedz uczniom, że dzisiejszym tematem zajęć będzie szczęście. Wspólnie przyjrzycie się temu pojęciu oraz zastanowicie się nad tym, kiedy i dlaczego ludzie są szczęśliwi.
2. Zapowiedz, że zadanie będzie miało trzy rundy i w każdej z nich uczestnicy przez trzy minuty będą szukać odpowiedzi na zadawane przez Ciebie pytania. W każdej rundzie uczniowie tworzą nowe trzyosobowe grupy, które rozmawiają na podany temat. Zadawaj jedno pytanie do każdej z rund:
- Co to jest szczęście?
- Co uszczęśliwia ludzi?
- W jakich sytuacjach ludzie czują się szczęśliwi?
Po zakończeniu ostatniej rundy poproś zespoły, by wybrały i wyraźnie zapisały na kartce jedną sytuację z omawianych przed chwilą. Kartkę należy potem złożyć i wrzucić do pudełka. Warto uprzedzić grupę, że wypisane sytuacje będą wykorzystane później podczas zajęć.
Jednym z przejawów szczęścia jest śmiech – w nawiązaniu do tego zaproponuj krótki trening śmiechu zwiększający poczucie szczęścia. Stańcie w kole. Zaproś uczniów do wspólnego śmiechu, na różnych głoskach:
- śmiech na głosce „a” (ha, ha),
- śmiech na głosce „e” (he, he),
- śmiech na głosce „o” (ho, ho),
- śmiech na głosce „i” (hi, hi),
- śmiech na głosce „u” (hu, hu),
- śmiech na głosce „y” (hy, hy).
Następnie zaproponuj, by klasa podzieliła się na pięcioosobowe zespoły, w których przy użyciu jedynie ćwiczonych wcześniej głosek wykonają hymn do szczęścia. Daj na pracę w grupach maksymalnie trzy minuty. Możecie zaprezentować powstałe hymny na forum klasy.
Zadanie ma charakter rozgrzewkowy, więc chodzi w nim o wspólną zabawę inspirowaną śmiechem, a nie staranne przygotowanie i wykonanie etiudy czy piosenki.
Zapowiedz, że to zadanie będzie miało dwa etapy: w pierwszym przyjrzycie się temu, w jaki sposób ludzie wyrażają szczęście, w drugim skupicie się na tym, w jakich sytuacjach się ono pojawia. Wyjaśnij, że będziecie pracować w zespołach o zmiennej liczbie uczestników: za każdym razem skład grup będzie inny.
Warto, by prowadzący nie znał słów zapisanych na karteczkach – dzięki temu nie będzie próbował sterować grupą i dla niego samego kolejne mini-pokazy staną się zaskoczeniem. Ważne, aby zachęcać uczestników, by za każdym razem skład grup się zmieniał, by ciągle szukali osób, z którymi jeszcze nie pracowali – podnosi to wartość integracyjną działania.
Na końcu tego ćwiczenia podziel klasę tak, by powstały cztery grupy i przejdź płynnie do kolejnego etapu pracy (w licznej klasie grup może być więcej). Zapowiedz, że w tych składach uczniowie będą pracować przez resztę zajęć.
Wyjaśnij uczniom, że na tym etapie spróbujecie sprawić, aby abstrakcyjne pojęcie, jakim jest szczęście, przybrało bardziej konkretną postać: pomyślicie o nim jak o bohaterze. Zaznacz, że nie chodzi o ludzką postać, ale zupełnie dowolny twór. Aby stworzyć takiego bohatera, pomogą Wam trzy kroki:
Krok 1. Monolog bohatera: napiszcie krótki (maksymalnie strona A4) monolog, w którym szczęście o sobie opowiada.
Pytania, które mogą Wam w tym pomóc: czym się charakteryzuje szczęście? Co lubi, a czego nie? Jak spędza czas? Co jest dla niego ważne?
Krok 2. Wygląd bohatera: zastanówcie się, jaką formę fizyczną może przyjąć szczęście i spróbujcie przybrać taki kształt jako grupa.
Pytania, które mogą Wam w tym pomóc: jak wygląda szczęście? Jest grube? Chude? Małe? Wielkie? Rozproszone? Statyczne czy dynamiczne? Może kojarzy się z jakimś konkretnym obiektem lub stworzeniem?
Krok 3. Transformacja w Szczęście: jako cała grupa wyobraźcie sobie, że wspólnie stajecie się uosobieniem szczęścia, zmieniacie się w nie (razem stanowicie całość) i wygłaszacie stworzony wcześniej monolog.
Pytania, które mogą Wam w tym pomóc: Jak wygląda Wasz bohater? Jak się porusza? W jaki sposób się wypowiada?
Następnie zaproś grupy, by zaprezentowały się kolejno.
To zadanie zakłada animizację abstrakcyjnego pojęcia – polega na stworzeniu postaci scenicznej. Pozwala to na uruchomienie mniej utartych skojarzeń z omawianym zjawiskiem i zwrócenie uwagi na podobieństwa i różnice w jego postrzeganiu. Ważne jest, aby podczas tego etapu podawać polecenia w sposób jasny i konkretny – tak, by uczniowie mieli jasność tego, nad czym pracują (struktura i cel zadania mogą się wydawać skomplikowane, ale kolejne kroki ułatwiają jego realizację). Należy jednak pamiętać, aby całość poprowadzić w sposób dynamiczny i utrzymywać atmosferę zabawy – pomoże to uczniom uruchomić kreatywność. Hałas i śmiech podczas pracy w grupach to jak najbardziej pożądany element: oznacza to, że uczniowie zintegrowali się ze sobą w twórczym działaniu!
Poproś, by uczniowie wrócili do pracy w grupach. Niech wyobrażą sobie, że mają niezwykłą szansę zadać szczęściu jedno, ale tylko jedno, pytanie. Jakby mogło brzmieć? Niech zapiszą je na kartce.
Gdy wszystkie grupy będą gotowe, powiedz, że każdy zespół będzie mógł zadać swoje pytanie do Szczęścia i usłyszeć odpowiedzi od postaci stworzonych przez wszystkie zespoły w poprzednim ćwiczeniu. Zapowiedz, że ćwiczenie składa się z czterech rund – każda z nich ma taki sam przebieg.
Przebieg rundy:
Jedna grupa odczytuje swoje pytanie do szczęścia. Po jego wysłuchaniu pozostałe trzy zespoły mają czas na to, aby przygotować odpowiedź na nie – udzielą jej jako opracowana przez nich postać. W tym czasie grupa, która zadawała pytanie umawia się na to, w jaki sposób okaże każdemu zespołowi radość z otrzymanej od niego odpowiedzi. Daj kilka minut na pracę, a następnie zaproś zespoły do prezentacji.
Podkreśl i – jeśli trzeba – powtarzaj, że nie ma odpowiedzi dobrych i złych, każda jest równoprawną opcją.
Na koniec usiądźcie w kole. Zapytaj, jak uczniowie czują się po tych zajęciach? Co teraz myślą o szczęściu? Czy warsztaty w jakiś sposób wpłynęły na ich postrzeganie tego pojęcia?
Pedagożka teatru, pasjonatka teatru dla dzieci i młodzieży, trenerka, tutorka, początkująca mediatorka. Od 2010 roku współpracuje z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego, gdzie obecnie kieruje Działem Pedagogiki Teatru. Realizuje autorskie projekty z zakresu edukacji oraz upowszechniania kultury.
