Moje leżące "ja"
Anna Zalewska-Uberman

Moje leżące "ja"

Zajęcia inspirowane wierszem „Leżenia” Mirona Białoszewskiego, które służą jednocześnie ukazaniu performatywnego charakteru poezji tego twórcy oraz refleksji nad leżeniem jako czynnością.

  • Informacje o konspekcie

    Grupa wiekowa Wiek 16-19 lat
  • Rodzaj zajęć język polski, koło teatralne, koło recytatorskie
  • Miejsce sala lekcyjna
  • Czas 45 minut
  • Cel zajęć
    • przybliżenie twórczości Białoszewskiego i performatywnego charakteru jego poezji;
    • przedstawienia pozycji leżącej jako ważnego motywu w twórczości i filozofii poety;
    • trening interpretacji utworu przez pryzmat ciała aktora.
  • Metody pracy rozmowa , performans, improwizacje ruchowe

Przygotowanie do zajęć

Aranżacja przestrzeni

Podczas zajęć uczniowie będą zajmować w trakcie rozgrzewki pozycje leżącą - warto więc upewnić się, że w sali jest czysto.

Do rozgrzewki można wykorzystać zwykłą aranżację sali (wtedy uczniowie moga leżeć na ławkach, krzesłach, parapecie, biurku itp.) lub rozsunąć ławki.

Przebieg zajęć

1. Medytacja nad leżeniem 10 min.

Powiedz uczniom, że na dzisiejszych zajęciach będziecie się zajmować wierszem Mirona Białoszewskiego pt. „Leżenia”. Dodaj, że Białoszewski był apologetą pozycji horyzontalnej, zaś leżenie było faworyzowaną przez niego formą obcowania ze światem.  

Niech uczniowie znajdą miejsce na sali i położą się na ziemi/ławce. Niech zamkną oczy i zaczną spokojnie oddychać. Poproś, by poczuli, że ciało styka się z podłogą, odczuli jego ciężar. Jak się czują w tej pozycji? Czy jest ona dla nich komfortowa? Bezpieczna? Jeśli nie, niech spróbują ją zmienić i poszukać nowej, wygodnej pozycji. Daj uczniom czas na wykonanie tego zadania.

Poproś, aby zajęli się się teraz eksploracją pozycji leżącej. Niech otworzą oczy i uważnie obserwują otoczenie. Co dostrzegają? Poproś, by sprawdzili, jaki ruch jest możliwy w tej pozycji? Niech spróbują nawiązać kontakt z kimś w pobliżu.

Po skończonym ćwiczeniu usiądźcie  w kole i porozmawiajcie o doświadczeniu leżenia. Jak leżenie zmienia perspektywę? Co się działo z ich ciałem? Głosem? Jakie pojawiały się myśli ?

2. Leżę, więc jestem? 5 min.

Poproś uczniów, aby w dwójkach porozmawiali o tym, jakie miejsce zajmie leżenie w ich codziennym życiu?  

3. Wiersz jako partytura roli 10 min.

Przeczytajcie wiersz „Leżenia” Białoszewskiego. Powiedz klasie, że monolog podmiotu lirycznego w wierszu jest podzielony na pięć części. Każda z nich mówi o leżeniu z innej perspektywy. Zadaniem młodzieży będzie rozpracowanie tego repertuaru.

Podziel klasę na pięć grup. Każdej przydziel jedną strofę wiersza do analizy badawczej.

Niech młodzież spróbuje zinterpretować utwór i wymienić się myślami związanymi z poniższymi zagadnieniami.

- Kim jest leżący w wierszu? W jakim stanie/nastroju się znajduje? Czym jest leżenie w analizowanej zwrotce? Co robi podmiot utworu w leżeniu?

Po pięciu minutach zbierzcie wnioski grup na forum.

 

Jeśli macie ochotę i czas pracować dalej, by pogłębić/rozwinąć temat skupiając się na tekście wiersza, zaproponuj dalsze działania. Powiedz młodzieży, że Białoszewski był człowiekiem-orkiestrą: autorem, reżyserem i aktorem, wypowiadał, nucił i melorecytował własne wiersze, gdyż uważał, że „poezja osiąga swoje pełne bycie, gdy jest mówiona na głos”.

Zacznijcie czytać wiersz na głos. Poszukajcie sposobu wypowiadania tego tekstu, który najlepiej odpowiada opisanej przez Was wcześniej sytuacji. Przetestujcie różne możliwe warianty.

Rozwinięciem tego tematu może być przełożenie strofy na ruch, muzykę czy wymyślenie projektu scenografii do fragmentu utworu.

Kiedy będziecie gotowi zaprezentujcie swoje przemyślenia/etiudy, zgodnie z kolejnością pojawiania się strof w utworze.

4. Moje leżące "ja" - improwizacje 20 min.

Poproś uczniów, żeby wrócili myślami do ćwiczenia 2 i wybrali sobie jedno spośród swojego osobistego repertuaru leżeń, które stanie się tematem indywidualnej improwizacji. Niech uczniowie poszukają formy poetyckiej dla swojego leżenia, przełożą je na słowa. Mogą ułożyć monolog, wymyślić metaforę czy przysłowie związaną z leżeniem.

Po skończonym zadaniu poproś chętnych o prezentację tekstów.

Możesz poprosić uczniów o zapisanie tekstów na kartkach i rozwieszenie w klasie/na holu. W ten sposób powstanie wystawa, poetycki kolaż. Można do niej dołączyć wiersz-macierz Białoszewskiego.

 
Na podsumowanie zajęć porozmawiaj z nimi o tym, jaki obraz leżenia wyłania się z ich tekstów oraz co na temat leżenia odkryli dla siebie podczas dzisiejszych zajęć?

Zobacz też

Jacek Kopciński, „Gramatyka i mistyka. Wprowadzenie w teatralną osobność Mirona Białoszewskiego”, Warszawa 1997.
Miron Białoszewski, „Mówienie o pisaniu”, [w tegoż:] „Sprawdzone sobą. Wiersze wybrane”, Warszawa 2008.
Miron Białoszewski, wiersz „Leżenia” , [w tegoż:] „Mylne wzruszenia”, Warszawa 1961.

O autorach

Anna Zalewska-Uberman

Pedagożka teatru, autorka scenariuszy zajęć dla nauczycieli, teatrolożka i tutorka. Ukończyła Filologię Polską (specjalność: teatrologiczna i edytorska) na Uniwersytecie Gdańskim (2003) i specjalistyczne szkolenie dla pedagogów teatru w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie (TISZ ANEX 2008-2009). Pracuje w Teatrze Miejskim im. Witolda Gombrowicza w Gdyni, gdzie od dwunastu lat łączy bycie specjalistką do spraw edukacji teatralnej i członkinią Komisji Artystycznej Ogólnopolskiego Konkursu o Gdyńską Nagrodą Dramaturgiczną. Współpracuje z Instytutem Teatralnym w Warszawie jako pedagożka teatru i tutorka oraz z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim.

Anna Zalewska-Uberman

Podobne konspekty