Inspiracją dla scenariusza jest rozdział „Dzieci z Bullerbyn” zatytułowany „Wiśniowa spółdzielnia”. Odwołując się do inicjatywy bohaterów książki Astrid Lindgren, zapoznajemy uczestników z ideą spółdzielczości, kooperatywy, a także z ideą ekonomii opartej na wymianie. Modele te pozwalają na wspieranie pozytywnej współpracy, stają się szansą na dostrzeganie własnych zasobów oraz tego, co mają, potrafią i wiedzą inni oraz są zachętą do współdzielenia odpowiedzialności i korzyści płynących z kooperacji.
Sala lekcyjna, możliwie duża lub sala gimnastyczna/ aula/ szkolny korytarz, przy dobrej pogodzie nawet boisko.
Kolorowe karteczki samoprzylepne, koperty, taśma klejąca, mazaki, szary papier, kartony, tyczki/ listewki.
Poproś uczniów i uczennice, by po wejściu do sali zaczęli swobodnie chodzić w różnych kierunkach, nie zderzając się i patrząc sobie w oczy, łapiąc kontakt wzrokowy z każdą mijaną osobą. Niech ten „uwspólniony” kontakt wzrokowy w ruchu trwa przez chwilę. Następnie powiedz, że na każde klaśnięcie będą mieli za zadanie dobrać się według podobieństw, które podasz. Np.: taki sam kolor butów, tyle samo rodzeństwa, taki sam numer buta, imię na tą samą literę, ten sam rząd, w którym siedzisz w klasie w ławce, taki sam ulubiony przedmiot w szkole, ulubiony sport, ulubione zwierzę. Ważne, by dobierać kategorie tak, aby każdy mógł doświadczyć rożnych konstelacji, przynależności i by nie było to wykluczające.
Zapytaj uczestników, jak czuli się podczas rozgrzewki. Co to znaczy, gdy coś mamy wspólnego z kimś innym? Jak czuli się, gdy dowiadywali się, że ktoś ma tak samo, podobnie, że mają z kimś coś wspólnego?
Przeczytajcie wspólnie na głos rozdział z „Dzieci z Bullerbyn” poświęcony Wiśniowej Spółdzielni. Zadbaj o to, by w trakcie czytania panowała dobra atmosfera i by stworzyć sprzyjające warunki do słuchania dla wszystkich. Niech czytają na głos tylko ci i te, którzy i które chcą. Pozostałe osoby mogą leżeć na poduszkach, na podłodze, w dowolnych pozycjach.
Zanim zaczniecie czytać poproś uczniów, by zapamiętywali słowa, które w tekście występują w związku z hasłem spółdzielnia.
Po wysłuchaniu rozdziału zapytaj o te słowa, wypiszcie jak najwięcej zapamiętanych haseł.
Potem poproś uczniów, by podzielili się na grupy składające się z od trzech do pięciu osób. Poproś, by każda grupa wybrała od trzech do pięciu skojarzeń z hasłem spółdzielnia zapisanych przez wszystkich. Poproś, by każda grupa spróbowała napisać definicję/ wyjaśnienie hasła SPÓŁDZIELNIA, tak, by wyjaśnić je np. rodzicowi, młodszemu rodzeństwu. Starsi uczniowie (z klas 4-6) mogą dostać dodatkowe zadanie – każda grupa ma napisać definicję do innej encyklopedii: np. dla kosmitów, dla naukowców, dla artystów etc.
Odczytajcie definicje. Porozmawiajcie o nich chwilę. Zapytaj o to, czy podoba im się koncept spółdzielni, czym ich zdaniem, na podstawie wysłuchanego fragmentu i pracy nad definicjami różni się od firmy, sklepu?
Poproś każdą uczestniczkę i każdego uczestnika, by wypisali na kolorowych kartkach swoje umiejętności, coś co lubią robić i dobrze im wychodzi, coś co wiedzą, co mają (materialnie bądź nie), czym mogliby podzielić się z innymi. Podaj przykłady: to może być np. umiejętność grania na instrumencie, sprawność w układaniu kostki Rubika, wiedza o kosmosie, przepis na czekoladowe ciasto i sprawność w przygotowywaniu go albo ogród pełen wiśni, czereśni lub truskawek. Poproś, by każda osoba wypisała kilka takich rzeczy, każdą na jednej kartce. Jeśli uczniom sprawia trudność, możesz trochę im podpowiedzieć lub – jeszcze lepiej poprosić kolegów i koleżanki o podpowiedzi. [Świetną formą takiego wzajemnego podpowiadania sobie na temat „zasobów” jest zabawa, w której każdy uczestnik ma na plecach przyklejoną kopertę zaś inni wrzucają mu kartki z hasłami dotyczącymi tego, co zdaniem ich ta osoba umie, w czym jest dobra.]
Wszystkie kartki – zarówno te wypisane przez uczniów, jak i przez ich kolegow i koleżanki (każdą podpisaną) – przyklejcie do dużej tablicy lub na ścianę.
Następnie poproś uczniów, by dobrali się w grupy po cztery-pięć osób, w których będą mieli przynajmniej jedno hasło wspólne lub podobne. Jako moderatorka/moderator procesu możesz pomagać im dostrzegać te podobne punkty i je wychwytywać. Ważne jednak, by robić to w formie podpowiedzi, moderacji (a nie narzucania rozwiązań).
Poproś każdą grupę, by stworzyła spółdzielnię w oparciu o wspólne zasoby/ umiejętności. Podobnie jak bohaterowie „Dzieci z Bullerbyn”, niech stworzą nazwę, transparent, okrzyk i stoisko, na którym będą dystrybuować swoją wybraną rzecz/ umiejętność. Poproś, by pomyśleli o jednostce, jaką będą operować, Np.: 1 godzina uczenia umiejętności lub pomocy w jakimś zakresie, jeden kilogram owoców zebranych z ogrodu etc.
Poproś też każdą grupę, by stworzyła kontrakt spółdzielni – zasady odnoszące się do tego, jak ze sobą działają, co jest dla nich ważne. Aby pomóc w stworzeniu tych zasad rozwieś na ścianach hasła z etapu trzeciego dotyczące skojarzeń ze spółdzielnią. Poproś, by w tworzeniu zasad kierowali się tymi hasłami, by traktowali je jako listę podpowiedzi, o czym można pomyśleć przy formułowaniu wspólnych reguł.
Poproś uczniów i uczennice o przygotowanie prezentacji spółdzielni. Każda prezentacja może mieć maksymalnie 1,5 minuty. Powiedz uczniom, że do dyspozycji mają takie formy jak: okrzyki, hasła, transparenty, gesty, wspólne układy choreograficzne. Zaprezentujcie performatywnie spółdzielnie, tzn. przeprowadźcie po kolei prezentacje spółdzielni wobec innych, niech każda grupa zachęci inne do korzystania ze swoich zasobów. Zaprezentujcie stoiska, okrzyki, transparenty. Następnie porozmawiajcie o walutach – jak przeliczyć ofertę jednej spółdzielni na ofertę drugiej, jak grupy mogłyby się wymienić (np. godzina korepetycji z matematyki za godzinę nauki piosenek żeglarskich i podstawowych węzłów, jedno ciasto czekoladowe za opiekę nad młodszym rodzeństwem etc.).
Zainicjuj dyskusję/ refleksję w odniesieniu do doświadczeń grupy. Możesz wypisać i położyć na środku pytania pomocnicze: co to jest spółdzielnia? Czy warto być w spółdzielni? Jakie są korzyści? Jakie straty? Jak pracuje spółdzielnia?
Jakie prawa i przywileje oraz obowiązki mają jej członkowie, co ona im daje, co zabiera? Co jest ważne, o co warto dbać w spółdzielni?
Na koniec możecie zaaranżować małą konferencję, na której w formie zabawy improwizowanej, każdy przez 20 sekund może zabrać głos opowiadając o spółdzielni z pozycji eksperta/ ekspertki. Możecie użyć mikrofonu i eksperckiego kitla, kolejno zakładanego przez osoby zabierające głos.
Wspólnie naradźcie się, jak moglibyście zachęcić inne klasy do założenia swoich spółdzielni. Może w trakcie święta szkoły mogłyby działać spółdzielnie, może każda klasa może prowadzić jedną własną i powstanie w ten sposób rodzaj banku umiejętności. Spróbujcie pomyśleć o tym, jak pomysł można przedstawić dyrekcji, samorządowi, radzie rodziców.
„Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja. Wybór pism", pod red. Bartłomieja Błesznowskiego, Warszawa 2014.
„Dzieci z Bullerbyn", Astrid Lindgren, tł. Irena Wyszomirska, Wyd. Nasza Księgarnia 2017,
Artystka społeczna, pedagożka teatru, reżyserka i badaczka, aktywistka. Kuratorka i tutorka projektów artystyczno-społecznych i artywistycznych, wspiera zespoły twórcze, artystów, liderki lokalne. Wiceprezeska Stowarzyszenia Pedagogów Teatru, z którym realizuje warsztaty, procesy twórcze, spektakle i wydarzenia. Jest członkinią międzynarodowej sieci Reshape, w której od 3 lat pracuje na rzecz rozwijania sektora kultury i sztuki. Współorganizatorka festiwalu SLOT ART, kuratorka programu warsztatowego, członkini Rady Slotu. Prowadzi zajęcia w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Polsko-Japońskiej Szkole Technik Komputerowych. Współpracuje z wieloma teatrami i instytucjami kultury oraz organizacjami, w Warszawie, kraju i zagranicą, m.in. z Teatrem Powszechnym im. Z. Hübnera, Krytyką Polityczną, Fundacją Szkoła Liderów, Towarzystwem Inicjatyw Twórczych "ę", Fundacją Sto Pociech, Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego.
