Inspiracją zajęć jest postać Neli Samotyhowej (1876-1966), polskiej pedagożki oraz popularyzatorki i krytyczki sztuki. Zawdzięczamy jej metodę wychowania estetycznego, która kładzie nacisk na wprowadzanie widza w jej samodzielne przeżywanie oraz łączy kształcenie erudycji z pobudzaniem wrażliwości cielesnej. Ćwiczenia zaproponowane przez nią w książce „Patrzymy na obrazy” wobec zmieniającej się rzeczywistości społecznej mogą się momentami wydawać anachroniczne, otwierają jednak w sposób nowatorski odbiór dzieł sztuki na czynne przeżywanie.

1. Wprowadzenie 20 min.

1. Zapowiedz uczniom, że podczas dzisiejszych zajęć będziecie się przyglądać dziełom malarskim. Skupicie się przede wszystkim na liniach. Aby to zrobić, zaczniecie od przypomnienia trzech rodzajów linii: proste, faliste (krzywe) i łamane (w razie potrzeby możesz zaprezentować uczniom przykłady takich linii).

2. Poproś dzieci, by połączyły się w czteroosobowe grupy. Zapowiedz, że ich zadaniem w zespołach będzie wspólne zbudowanie podanego rodzaju linii. Podawaj typy linii w dowolnej kolejności i za każdym razem daj chwilę na ich utworzenie. Możesz proponować dwukrotnie ten rodzaj linii, uprzedzając zespoły, że muszą zmienić sposób jej tworzenia.

3. Powiedz uczniom, że te właśnie linie są podstawą budowania obrazów. Obejrzyjcie wspólnie dwa, trzy dzieła sztuki wskazane w bibliografii (najlepiej wykorzystaj do tego rzutnik) i poproś uczniów, aby odnaleźli na nim wyróżnione wcześniej linie - proste, faliste i łamane. Za każdym razem zastanówcie się, które z nich dominują?

4. Zapowiedz, że teraz uczniowie będą pracować indywidualnie. Zadaniem uczniów będzie oddanie ciałem linii widocznych na danym obrazie na dwa sposoby – statycznie, a po chwili dynamicznie (podskakiwanie, kładzenie się na podłodze, wygięcie kończyn w różnych kierunkach). Zachęcaj uczniów do eksperymentowania. Daj im czas, by pracowali z konkretnym obrazem, następnie zmieniaj slajd. Pamiętaj, że Ty również możesz regulować tempo ich działania, szybciej lub wolniej zmieniając obrazy.

Zapytaj dzieci, jakie emocje pojawiają się, kiedy przybierają pozycje widziane wcześniej na obrazie.

2. Samodzielna analiza 5 min.

Podziel klasę na czteroosobowe zespoły. Każdej z grup daj inny obraz do pracy. Powiedz, żeby każdy zespół umieścił reprodukcję w miejscu widocznym dla wszystkich członków grupy.

Następnie rozdaj duże arkusze papieru. Poproś, aby uczniowie, kierując się wiedzą zdobytą w pierwszej części zajęć, wspólnie wyróżnili linie występujące na wybranych przez siebie pracach i narysowali je wspólnie na kartce – tak, aby powstała praca, która zawiera swoisty „szkielet obrazu” oparty na liniach.

3. Szukanie emocji w ciele 20 min.

Poleć grupom, aby przyjrzały się uważnie liniom narysowanym na kartce. Powiedz, że na tym etapie ich zadaniem będzie upodobnienie się za pomocą ciał do linii obrazu. Daj chwilę na przygotowania. Kiedy wszyscy będą już w wybranych pozycjach, poproś, aby spróbowały nazwać swoje odczucia. Możesz wspomagać je pytaniami: Co teraz czujesz – napięcie czy rozluźnienie? Wznosisz się w górę czy opadasz w dół? Jesteś nieruchomy czy masz wrażenie ruchu w ciele? Zajmujesz mało czy dużo miejsca w przestrzeni? Jakie kąty tworzą Twoje części ciała. Uczestnicy mogą najpierw odpowiadać w myślach, a potem podzielić się z kolegami i koleżankami z grupy swoimi obserwacjami.

Na zakończenie poproś dzieci, aby zaprezentowały swoje fizyczne interpretacje oglądanego obrazu reszcie klasy. Poproś, aby osoby oglądające opowiedziały, jakie emocje budzi w nich zaprezentowana figura – daj czas na dzielenie się wrażeniami, w razie potrzeby ponownie skorzystaj z pytań z poprzedniego etapu ćwiczenia. Możesz wyświetlić na rzutniku obraz jako tło.