Scenariusz może być wykorzystany na języku polskim, ale także na lekcjach dotyczących historii najnowszej, wiedzy o kulturze.

Na poprzednich zajęciach poproś uczniów, żeby zapytali rodziców i dziadków o stan wojenny. Co to był za czas? Jak go pamiętają?

Etapy 2-6 to propozycje do wyboru. Za każdym razem pozwól uczniom doświadczyć danej sytuacji, daj im czas, żeby spróbowali różnych strategii odnalezienia się w danym ćwiczeniu. Bardzo ważne jest to, aby nie pozostawiać tego, co się zadziało, bez omówienia. Dopytaj, jak się czuli podczas tego ćwiczenia, jakie mieli intencje, jakie wrażenia? Co ich zaskoczyło? Jak czują się ludzie ograniczeni? Obserwowani? W jaki sposób działa w tym zadaniu lider? – w zależności od wybranego ćwiczenia. Za każdym razem zbierajcie Wasze refleksje w formie haseł – przydadzą się później do mapy hasła „Stan wojenny”.

1. Wprowadzenie 10 min.

Przeczytajcie wspólnie początkowy fragment książki "Wroniec" Jacka Dukaja.

Następnie obejrzyjcie nagranie ogłoszenia stanu wojennego. Zapytaj uczniów o odczucia wobec usłyszanego tekstu i obejrzanego fragmentu. Jakie mają wrażenia? 

Etapy 2-6 to propozycje do wyboru (wystarczy, jeśli przeprowadzisz kilka). Za każdym razem pozwól uczniom doświadczyć danej sytuacji, daj im czas, żeby spróbowali różnych strategii odnalezienia się w danym ćwiczeniu. Bardzo ważne jest to, aby nie pozostawiać tego, co się zadziało, bez omówienia. Dopytaj, jak się czuli podczas tego ćwiczenia, jakie mieli intencje, jakie wrażenia? Co ich zaskoczyło? Jak czują się ludzie ograniczeni? Obserwowani? W jaki sposób działa w tym zadaniu lider? – w zależności od wybranego ćwiczenia. Za każdym razem zbierajcie Wasze refleksje w formie haseł – przydadzą się później do mapy hasła „Stan wojenny”.

2. Zmiana terytorium 5 min.

Za pomocą taśmy malarskiej zakreśl pole działania- przestrzeń, w której można przebywać. Cała grupa ma się w obrębie tej przestrzeni zmieścić. Następnie sukcesywnie zmniejszaj przestrzeń - przeklejając  taśmę i  zmuszając tym samym grupę do szukania sposobów pomieszczenia się w polu wyznaczanym przez taśmę.

3. Kordon 5 min.

Grupa tworzy zaklęty krąg, w środku którego znajduje się jedna osoba usiłująca się z niego wydostać.

4. Jedno ciało 5 min.

Uczniowie zbijają się w ciasną grupę. Na przeciw niej staje jedna osoba która wzrokiem prowadzi całą grupę. Tam, gdzie Oko spojrzy tam cała grupa bardzo szybko się przemieszcza.

5. Lider 5 min.

Jedna osoba wychodzi z sali. Pozostali wybierają spośród siebie lidera, który będzie prowadził ( zmieniał tempo, rodzaj kroku itp), ale w taki sposób by nie dać się wykryć. Cała grupa również współpracuje na niewidzialność lidera.

6. Śledztwo 5 min.

Każdy wybiera sobie w myślach dwie osoby które, będzie śledził, ale w taki sposób, aby te osoby nie domyśliły się, kto je śledzi.

7. Stan wojenny - mapa hasła 15 min.

Zapytaj uczniów o ich skojarzenia i wiedzę na temat pojęcia „stan wojenny”. Zapiszcie hasła, skojarzenia, zasłyszane informacje, wyobrażenia na temat stanu wojennego – pochodzące z omówienia poprzednich ćwiczeń, z rozmów z rodzicami i dziadkami. Stwórzcie z nich mapę myśli. Spróbuj wspólnie z uczniami zdefiniować to pojęcie (możesz przywołać definicję prawną) oraz podaj przykłady innych krajów, w których wprowadzono stan wojenny. Wariant: odwołaj się do myśli Giorgio Agambena - jego refleksji na temat stanu wyjątkowego (patrz: materiały dodatkowe). Możesz również przywołać listę nakazów i zakazów z okresu stanu wojennego, zestawiając je z Kartą Praw Człowieka. Porozmawiajcie, jak te zalecenia wyglądają w świetle tego dokumentu.

8. Baśń 15 min.

Co to jest baśń? Jakie znamy baśnie? W kilkuosobowych grupach przywołajcie i spiszcie cechy baśni. Wymieńcie się nimi na forum. Czy w tekście Dukaja występują elementy baśniowe? Poszukajcie ich.. Rozmawiając o baśni, możesz przywołać koncepcję Brunona Bettelheima dotyczącą baśni i jej funkcji. 

9. Nowomowa 10 min.

Co to jest nowomowa? Wraz z uczniami zdefiniujcie to pojęcie (Możesz przywołać Aneks. Zasady nowomowy G.Orwella.) Czy znacie sytuacje, w jakich używano nowomowy? Jak myślicie, po co się to robi? Poproś uczniów o przywołanie przykładów baśniowej nowomowy Dukaja.  Spróbujcie po kolejnym odsłuchaniu przemówienia Jaruzelskiego odczytać ten tekst, szukając w nim elementów nowowmowy Jakie widzicie różnice i jakie podobieństwa między tymi dwoma tekstami? W jaki sposób oba teksty opisują świat?.