Zajęcia dotyczą refleksji nad pozycją człowieka w stosunku do zwierząt. Uczestnicy zastanowią się nad przynależnością człowieka do świata natury i tym, jak nasz stosunek do zwierząt odbija się w języku, którego używamy.
Tradycyjny układ sali lub krzesła ustawione w krąg.
1. Poproś, aby uczniowie dobrali się w pary. Poleć, aby duety odszukały w pamięci i zapisały na kartce frazeologizmy, które związane są ze zwierzętami (np.: sprytny jak lis, bystry jak orzeł, gdyby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała, głupia gęś, kura domowa, gruba ryba, wredna małpa itd.). Niech postarają się odszukać ich jak najwięcej w ciągu trzech minut.
Kiedy upłynie czas, powiedz, że zadaniem par jest także wyodrębnienie głównej cechy zwierzęcia, która została wyróżniona w każdym z wymienionych przykładów, np.: spryt, spostrzegawczość, lekkomyślność, głupota. Niech uczniowie zastanowią się, z jakiego powodu zwierzęciu jest przypisana ta cecha i czy rzeczywiście jest to uzasadnione.
2. Poproś, aby każda osoba wybrała jeden z wypisanych na liście frazeologizmów i pomyślała o sytuacji ze swojego życia lub zaobserwowaną przez siebie, , w której zachowanie osoby dobrze oddaje cechę wynikającą z wybranego powiedzenia lub przysłowia. Niech uczniowie opowiedzą te historie, pracując dalej w parach. Osoba, która słucha – stara się dobrać z wypisanych określeń to, które najbardziej pasuje do sytuacji. Zapytaj pary, czy przypisały to samo określenie do opowiedzianych sytuacji.
3. Powiedz uczniom, że teraz przyjrzycie się nawom zwierząt i tym, jak one funkcjonują w języku. Poproś, by uczniowie stworzyli małe grupy i rozdaj im zestawy wyrazów: „bydło”, „pies”, „krowa”, „jeleń”, „małpa”. Poproś, aby przez chwilę uczestnicy spróbowali wypowiadać te słowa nadając im za pomocą głosu i intonacji różne odcienie emocjonalne. Następnie poproś, żeby uczestnicy postarali się każde umieścić te nazwy w dwóch kontekstach – kiedy te słowa mają neutralny wydźwięk oraz kiedy są nacechowane negatywnie. Niech zbudują dla każdego ze słów po dwa zdania wskazujące na różne możliwości ich użycia.
Następnie zaproś uczniów do poszukania nazw zwierząt, które mają podwójne znaczenie, ale tym razem neutralne i pozytywne (np. kotek, miś) i zbudujcie z nimi analogiczne zdania.
Porozmawiajcie o tym, jakie cechy zwierząt i ludzi podkreślały pozytywne określenia, a jakie negatywne?
Usiądź z uczniami w kręgu i w swobodnej rozmowie poproś o podzielenie się refleksjami z wykonanych ćwiczeń. Pomocne mogą być w tym następujące pytania:
- Jakie dodatkowe znaczenia nazw zwierząt pojawiły się w tym ćwiczeniu?
- Co użycie tych słów mówi o wypowiadającej je osobie? Jak ją charakteryzuje?
- Co te słowa mówią o tym, jak postrzegamy jako ludzie zwierzęta? Co sposoby użycia słów mówią o naszej kulturze? Jak funkcjonują w niej zwierzęta?
- Jaka relacja człowieka i zwierzęcia wyłania się z języka?
1. Zapisz na tablicy trzy filozoficzne definicje człowieka:
- zoon politikon – czyli zwierzęta polityczne,
- zoon logon echon – zwierzęta obdarzone rozumem i mową,
- animal rationale - zwierzę rozumne.
Zapytaj uczniów, w jakiej relacji ustawiają człowieka i zwierzę te definicje. Zaproponowane definicje łączą człowieka ze światem zwierząt czy raczej podkreślają jego odmienność? Poproś, by uczniowie wrócili do małych grup i kontynuowali w nich te rozważania: niech zastanowią się, co świadczy o przynależności człowieka do świata zwierząt. Co go odróżnia od nich?
2. Daj chwilę na dyskusję i poproś, by uczniowie zebrali swoje wnioski, tworząc własną definicję człowieka, która będzie się odnosiła do relacji ze zwierzęciem. Jak uczniowie ją widzą? Możesz przypomnieć, jak zbudowana jest definicja:
Definicja składa się z tzw. definiendum i definiens:
- definiendum to wyraz definiowany,
- definiens to wyrażenie, za pomocą którego definiujemy wyraz definiowany.
3. Wykonane zadanie uczestnicy podsumowują prezentacją własnych definicji i próbą odpowiedzi na pytanie. Porozmawiajcie o tym, jaki obraz relacji człowieka i zwierzęcia wyłonił się z zaproponowanych przez Was definicji.
Aby przeprowadzić te zajęcia w nauczaniu zdalnym, skorzystaj z platformy, która umożliwia uczniom pracę w grupach (np. Zoom). Poproś, żeby uczniowie podzielili się na dwuosobowe grupy (funkcja Breakout Rooms) i poleć wykonanie ćwiczeń z pierwszego etapu. Zestawy wyrazów w część pierwszej możesz przesłać, korzystając z czatu. Część drugą przeprowadź, spotykając się z uczniami na forum. W części trzeciej rozpocznij od wprowadzenia na forum i zapisz infomacje definicyjne za pomocą czatu lub opcji Share Screen (Wihteboard). Nastęnie powtórnie skorzystaj z funkcji Breakout Rooms i podziel klasę na kilkuosobowe grupy. Podsumuj pracę na forum.
Absolwentka filozofii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika i Szkoły Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Krytyczka sztuki. Absolwentka Kursu Pisania Scenariusza i Dramatu Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Jej sztuka znalazła się w Półfinale Gdańskiej Nagrody Dramaturgicznej. Publikuje teksty o sztuce oraz opowiadania. Czynnie zajmuje się edukacją filozoficzną.
Wiek 10-13 lat
Wiek 16-19 lat
Wiek 10-13 lat
Wiek 10-13 lat
