W pierwszej części zajęć (LEKCJA I) uczniowie spotykają się z różnymi wizerunkami Madonny w literaturze, filmie i sztukach plastycznych. Przyglądając się wybranym dziełom uważniej, zastanawiają się nad uniwersalnością figury Matki Boskiej i dzielą się własnymi spostrzeżeniami. Warto wyjść poza dawne obrazowanie i poszerzyć kontekst o obrazy innych Wielkich Matek w sztuce: Afrodyta, Izyda z Horusem przy piersi, Demeter, Kybele, Maja, Gea-Temida - sięgnąć do współczesności, np. film: („Wszystko o mojej matce”, „ Pieta”), przywołać ruch „Matek z Plaza de Mayo”. Rys historyczny pozwoli bardziej wnikliwie zająć się  późniejszymi interpretacjami średniowiecznych utworów: „Bogurodzicy” i „Lamentu świętokrzyskiego”. Uczniowie, jeszcze przed przystąpieniem do lektur,y zapoznają się z pojęciami: DEESIS, THEOTOKOS.

Wariant: Wcześniej można poprosić uczniów o przyniesienie wybranych przez siebie – bliskich, inspirujących - wizerunków Matki Boskiej (forma dowolna). Można również obejrzeć wcześniej z uczniami dwa filmy: „Wszystko o moje matce” Pedro Almodavara lub „Pietę” Kim Ki Duka. Wątkiem podczas lekcji może być pytanie o obrazoburczość – które z przedstawionych wyobrażeń są obrazoburcze, jaki to ma sens?

W drugiej części (LEKCJA II)

Dwa literackie obrazy Madonny: („Bogurodzica” i „Lament świętokrzyski”) posłużą do stworzenia własnych tłumaczeń oraz teatralnych wersji utworów, pozwolą także na zderzenie dwóch sposobów obrazowania właściwych dla średniowiecza, wprowadzając w świat średniowiecznego teatru. Zajęcia będą przypominały pracę dramaturga, reżysera, aktora nad tekstem.

Dwie lekcje to próba ożywienia postaci Najświętszej Panny nie tylko w wyżej przywołanych średniowiecznych utworach, ale także w świadomości uczniów.

Kontynuacją lekcji drugiej może być w późniejszym czasie prezentacja teatralna.

1. LEKCJA I Wprowadzenie do tematu: Matka Boska w sztuce i popkulturze 20 min.

Wysłuchaj z uczniami „Bogurodzicy”. Następnie zadaj pytania o odczucia, emocje towarzyszące odbiorowi utworu. Po krótkiej rozmowie wprowadż w temat zajęć. Następnie przejdź do przedstawienia różnych sposobów ikonograficznego ujęcia postaci Matki Boskiej - poczynając od sztuki średniowiecznej poprzez malarstwo późniejszych epok aż po współczesność.

SUGESTIA: Warto przygotować krótką prezentację przedstawiającą etapy z życia Marii, ujętych przez malarzy, rzeźbiarzy, artystów dawnych i współczesnych, nie zapominając o popkulturze. Możesz pokazać wybrane fragmenty filmów, np.: „Pieta” (reż. Kim Ki–Duk) lub „Wszystko o mojej matce” (reż. Pedro Almodovar).

Ważne w prezentacji jest przejście od wizerunków Najświętszej Panny do jej współczesnych obrazów i poszerzenie kontekstu o współczesne wizerunki matek, które straciły synów, np. MATKI Z PLAZA DE MAYO.

Po prezentacji na forum klasy zadaj uczniom następujące pytania:

- Jaki wizerunek Marii wyłania się z przedstawionych dzieł?

- Który z wizerunków jest dla każdego z nich najbliższy?

- Jaki widzą związek z figurami/ obrazami innych Wielkich Matek? 

Zaproś uczniów do zastanowienia się nad toposem matki.

Wariant: wcześniej uczniowie mogą obejrzeć dwa powyższe filmy.

2. Strumień świadomości 10 min.

Rozdaj wszystkim uczniom po jednej białej kartce.

Poproś, aby każdy uczeń wybrał jeden z obrazów/wizerunków Matki Boskiej, który najbardziej do niego przemawia. Niech zapisze na kartce strumień świadomości, monolog wewnętrzny Marii nawiązujący do wybranego dzieła. Co uwieczniona na nim Maria czuje? Co myśli? Kim jest? Jak widzi siebie i otaczający świat? Jaki jest jej stosunek do Syna, Boga? Interpretacja, słowa, zdania niech wynikają z dokładnej analizy wybranego dzieła (wyraz twarzy, układ rąk, ubranie, obecność innych postaci).

3. Prezentacja 15 min.

Poproś uczniów o zaprezentowanie swoich interpretacji. Na tablicy wypisuj słowa, które opisują Marię, np. delikatna, cierpiąca, kobieta, dumna, smutna, wielka, cicha, radosna. Możesz od razu układać je w kategorie.

Zadanie ma pokazać złożoność postaci, różne interpretacje.

Wariant: Jeżeli klasa jest otwarta na publiczne prezentacje indywidualnej pracy, możecie spróbować uteatralizować Wasz prezentacje poprzez wcielenie się ucznia w wybraną postać (uchwycenie gestu, pozycji, ruchu, wyrazu twarzy z wybranego obrazu i prezentacja monologów Marii z pamięci).

4. LEKCJA II Nowe teksty: Bogurodzica i Lament świętokrzyski 10 min.

Podziel uczniów na cztero-pięcioosobowe grupy. Części zespołów rozdaj do pracy oryginalny tekst: „Bogurodzicy”, pozostałym: „Posłuchajcie, bracia miła”.

Zadaniem każdej grupy jest wspólne przeczytanie utworu, próba zrozumienia go, a potem tłumaczenie na język współczesny: na kanwie średniowiecznego tekstu zespoły tworzą tekst nowy, uzupełniony, mogą dodać do niego swoje elementy. Ważne, aby starali się zachować jego sens bez zmian. Nie chodzi tylko o tłumaczenie wybranych, niejasnych słów. To coś więcej: próba stworzenia zrozumiałej dla współczesnego człowieka wersji utworów.

Wariant: Potem następuje zmiana. Każda z grup otrzymuje średniowieczną wersję drugiego tekstu tak, aby każdy zespół miał do czynienia z dwoma teksami, zarówno „Bogurodzicą”, jak i „Posłuchajcie, bracia miła”

5. Prezentacja tekstów 5 min.

Poproś zespoły o prezentacje tekstów. W omówieniu zwróćcie uwagę na różnice między tłumaczeniami/interpretacjami, a także odmienność obu średniowiecznych i wizerunków Matki Boskiej.

6. Średniowieczny teatr 5 min.

Krótko wprowadź w temat średniowiecznego teatru. Omów pojęcia: misterium, moralitet, teatr ludyczny (gry, zabawy), scena symultaniczna, mansjony. Następnie poproś uczniów o zastanowienie się (np. w grupach) nad tym, czym teatr średniowieczny różni się od współczesnego teatru? Porozmawiajcie o tym na forum klasy.

(Za chwilę uczniowie będą zajmować się pracą nad tekstami w sposób teatralny. Zastanowią się jakie mansjony mogłyby pojawić się w tekście, jak można by je przestawić, np. Niebo, Piekło, Grób Pański, jakie postacie, jakie sceny chcieliby pokazać.)

7. Inspiracja tekstem 20 min.

To zadanie jest próbą budowania postaci.

Wracamy do pracy w grupach i do tekstów, które powstały. Niech uczniowie zastanowia się i porozmawiają o tym, kto mógłby wypowiadać taki tekst. Jak taka osoba wygląda, jak się porusza, jaki jest jej nastrój? Poproś, aby uczniowie wydobyli z tekstów jak najwięcej informacji. Ważne, żeby uwzględnili następujące aspekty podmiotu lirycznego i osób wspomnianych w tekstach:

- PODZIAŁ NA SCENY/ OBRAZY;

- SŁOWA/ MONOLOGI/ ZDANIA;

- PRZESTRZEŃ: jakie miejsca są wspomniane w tekście, jak je przedstawić?

- POSTACIE: jakie postacie pojawiają się w tekście?

- WYGLĄD: twarz, postawa, gest, sposób chodzenia, sposób mówienia, ubiór;

- NASTAWIENIE DO ŚWIATA – osobowość, charakter, relacje z innymi, jakie nastawienie do świata ma postać. Tutaj kluczowe jest znalezienie jednego zdania/ manifestu/ dla postaci, np. jestem samotna, jestem najlepsza, kocham życie, niczego się nie boję;

- KOLOR/ KOLORY  z którymi kojarzą  się poszczególne obrazy;

- PRZEDMIOTY – jakie rekwizyty będą potrzebne w trakcie prezentacji tekstu? Które z wymienionych w tekście są ważne, a które można pominąć bez szkody dla wymowy? A może któreś można zastąpić innymi, aby wzmocnić sens?

- MUZYKA – jaka muzyka mogłaby się pojawiać w analizowanych utworach

NASTRÓJ CAŁEGO UTWORU

Nie wszystkie informacje są dostępne w tekście. Ważna jest wyobraźnia, dopowiedzenie, szukanie uzasadnień w tekście, ale też wyjście poza tekst. Taki sposób pracy przypomina sposób pracy reżysera, aktorów nad tekstem.

WARIANT: Możecie poprzestać na pracy nad koncepcją adaptacji lub na dalszych etapach zająć się przygotowaniem prezentacji.

8. Zakończenie 5 min.

Na zakończenie porozmawiaj z uczniami na temat ich odczuć związanych z odbiorem analizowanych dzieł – jak zmieniło się ich podejście w trakcie tych zajęć. Odnieście się także do teatralnego kształtu ich przedstawień, sensu uwspółcześniania utworów.