Warsztat składa się z trzech części, które stanowią całość, mogą jednak być wykorzystywane osobno, niezależnie od siebie.

Część pierwsza przewidziana jest na 90 minut i dotyczy jednej klasy/grupy.
Kolejne dwie części są rozwinięciami warsztatu, odbywają się w nieco innym trybie.

Część druga (90 minut) może odbyć się w ciągu dwóch godzin lekcyjnych i zakłada udział różnych grup: uczniów, nauczycieli, rodziców, absolwentów, pracowników. Możliwości ich uczestnictwa oraz dogodny termin/ tryb przeprowadzenia warsztatu należy ustalić wcześniej.

Część trzecia może odbyć się po lekcjach. Długość jej trwania to również 90 minut. Dedykowana jest również różnym grupom (takim samym jak w części II, niekoniecznie tym samym pod względem składów osobowych).

Klasa, która brała udział w części pierwszej, w częściach drugiej i trzeciej, powinna uczestniczyć w roli pomocników/współorganizatorów akcji, zaś niektóre osoby mogą stworzyć jedną z grup biorących udział w zadaniach.

 

1. Eksperyment 15 min.

Na początku warsztatu zaproponuj eksperyment. Przygotuj mikrofon i klasę z dowolnie ustawionymi stołami/krzesłami – może to być zwyczajny układ tej sali, bądź już na wstępie zmieniony, może to być klasa lekcyjna, gimnastyczna, świetlica – dowolnie.
Każdy przed rozpoczęciem warsztatu losuje los. Wcześniej oznacz 5-8 losów tak, by wyróżniały się spośród innych. Osoby, które wylosują oznaczone losy, otrzymują na określony czas (np. 2 minuty) możliwość sprawowania władzy. Do dyspozycji mają mikrofon i wszystkie środki, elementy standardowo znajdujące się w klasie. Mogą egzekwować reguły i zasady, które chcą wprowadzić. Ustalony sygnał, dawany przez ciebie, oznacza zmianę osoby rządzącej. Po zakończeniu tej części porozmawiajcie chwile o tej sytuacji: jak czuli się ci, którzy wylosowali losy? W jaki sposób chcieli ustanowić swoją władzę, jak czuli się inni, co było dla nich najtrudniejsze, najciekawsze, wygodne, niekomfortowe?
Spróbujcie porozmawiać na podstawie tego doświadczenia o tym, czym jest władza, jak można ją rozumieć, czy zawsze związana jest z siłą, jakie emocje jej towarzyszą, czy zawsze takie same. Stwórzcie na kartonie, zawieszonym na jednej ze ścian mapę tego pojęcia.

2. Film 15 min.

Wspólnie z uczniami obejrzyjcie film WŁADZA. Porozmawiajcie o tym, jak rozumiana jest w tym filmie kategoria władzy i – w jej kontekście – teatru.

 

3. Etykieta i ceremoniał 10 min.

Wspólnie przeczytajcie fragment tekstu Norberta Eliasa Etykieta i ceremoniał. Zastanówcie się, w jakim sensie teatr może być polem ustanawiania władzy, co mają wspólnego te dwa obszary – władza i teatr/teatralność.

 

4. Inscenizowanie władzy 10 min.

Obejrzyjcie fragment filmu "Król Tańczy". Podziel uczniów na grupy i zachęć ich, by na podstawie filmu wypisali na kartkach jak największą ilość kategorii, środków, za pomocą których kreowana i ustanawiana jest w filmie władza (np. głos, ruch, strój, etc). Następnie wymieńcie się obserwacjami i wszystkie kartki z zapisanymi kategoriami wrzućcie do kapelusza.

 

5. Improwizacja w trójkach 15 min.

Zaproponuj podział na trójki. W tym ćwiczeniu każda trójka powinna trzymać się razem – znajdować blisko siebie i wspólnie przez chwilę pracować. Uczniowie losują między sobą kolejność. Zadanie polega na kolejnym przejmowaniu inicjatywy, ustanawianiu władzy – osoba, która została wyznaczona jako pierwsza ma za zadanie tę inicjatywę w grupie przejąć i według niej zadziałać proponując/narzucając pozostałym dwóm osobom działanie, swój porządek. Dodatkowo losuje jedną z kartek z kapelusza – wylosowane hasło określa, jakich środków ma użyć w swojej akcji.
Jest to zadanie improwizacyjne, w którym można korzystać zarówno z prostych poleceń odnoszących się do bardzo prostych czynności, jak i z abstrakcyjnych działań, kreując sytuacje teatralne, wymyślone. W tym zadaniu inicjatywa krąży – po osobie, która została wylosowanej jako pierwsza, sytuację przejmuje druga, potem trzecia. W ten sposób może nastąpić kilka zmian/tur. Ważne jest to, by nie wszystkie grupy działały razem – połowa może działać, pozostałe – być w roli widzów, obserwować – potem następuje zamiana.
Po zakończeniu ćwiczenia porozmawiajcie przez chwilę o wrażeniach – zarówno z bycia przy inicjatywie, jak i z bycia jej poddanym, zarówno z działania, jak i oglądania.

6. Spacer performatywny 20 min.

To ćwiczenie rozpoczyna drugą część warsztatów.

W tej części biorą udział różne grupy spotykające się w kontekście instytucji szkoły, zaś klasa, która uczestniczyła w części pierwszej, może zadanie prowadzić. W takim układzie najlepiej jest zaproponować klasie, by kilkoro uczniów stworzyło grupę warsztatową/uczniowską, zaś pozostali byli przewodnikami, pomocnikami w innych grupach złożonych z przedstawicieli: nauczycieli, absolwentów, rodziców, dyrekcji, pracowników administracyjnych oraz pracowników technicznych.

Ćwiczenie ma formę spaceru performatywnego po szkole. Trasa składa się z wyznaczonych wcześniej przez klasę punktów (np. sala gimnastyczna, pokój nauczycielski, szatnia, boisko, korytarz, sklepik, stołówka, radio węzeł etc), oznaczonych specjalnymi symbolami/numerami (ważne jest jednolite oznaczenie, dodatkowo można przygotować mapkę). Każda grupa, prowadzona przez przewodnika, posługując się mapką, dociera do kolejnych punktów szkoły. Każda z grup dysponuje kartkami w innym kolorze. W każdym punkcie grupa ma za zadanie zapisać na kartce w swoim kolorze odpowiedź na pytanie: kto w tym miejscu szkoły ma władzę?/czyja jest tu władza? Kartkę umieszczają w widocznym miejscu, napisem do ściany/podłogi, tak, by nie było go widać. Następnie poproście grupę o zastanowienie się nad tym, jakiego typu komunikaty kontroli/ zaprowadzania porządku są w tym miejscu wygłaszane przez „władzę”. Niech grupa zapisze te komunikaty na mniejszych kartkach i umieści na ścianie/podłodze analogicznie do kartki poprzedniej. W ten sposób, po przejściu wszystkich grup, w każdym miejscu znajduje się kilka kartek z określeniem źródła władzy w danym miejscu i z komunikatami, które ona wydaje.
Po zakończeniu spaceru spotkajcie się we wspólnej przestrzeni.

7. Oburzajcie się! 10 min.

Rozdaj grupom krótki fragment manifestu Stephena Hessela "Oburzajcie się!" (patrz: MATERIAŁY DODATKOWE) Poproś ich o przeczytanie tekstu i o przedyskutowanie pytań: jakie strategie oporu prezentuje Hessel? Czym jest w jego rozumieniu demokracja, emancypacja, oburzenie? Do kogo jego zdaniem powinna należeć władza, w jaki sposób być negocjowana? Co rozumiecie pod hasłami "okupacja", "protest"? Obejrzyjcie wspólnie kilka akcji performerskich w wykonaniu kolektywów: Performeria Warszawy, Public Movement, Rémi Guillarda oraz fragmenty filmu "Czas Oburzenia"! (patrz: MATERIAŁY DODATKOWE).

 

8. Akcje oburzenia 30 min.

Następnie przeprowadź losowanie: każda grupa losuje jedną z przestrzeni ze spaceru performatywnego. Po wylosowaniu poproś grupy, by udały się – razem ze swoimi przewodnikami - uczniami do wylosowanych miejsc, a następnie odkryły znajdujące się w nich kartki – zarówno duże, na których wypisane są hasłowo źródła władzy, jak i mniejsze – z komunikatami, słowami wypowiadanymi przez władzę. Każda grupa przygotowuje krótką akcję oburzenia, która w jakiś sposób będzie dystansować, rozluźniać, obalać czy demokratyzować władzę. Podkreśl, że niekoniecznie chodzi tu o polemikę – jeśli w grupie nie ma takiej potrzeby – ale o sprawdzanie granic władzy, możliwości poddawania jej próbie, dyskusji. Dodatkowo każda grupa powinna wylosować jedną teatralną formę/ środek wyrazu spośród tych, które zostały w pierwszej części warsztatu wypisane przez klasę w ćwiczeniu nr 4 (po obejrzeniu filmu "Król Tańczy"). Każda grupa ma na przygotowanie swojej akcji czas do najbliższej przerwy, w trakcie której ma nastąpić prezentacja/akcja.
Jeśli warsztat odbywa się w sobotę lub po lekcjach, prezentacja akcji może odbyć się kolejno, w taki sposób, że wszystkie pozostałe grupy odwiedzają tę, która aktualnie działa. Jednak ze względu na charakter akcji dużo lepszym wyjściem wydaje się przeprowadzenie ich w trakcie przerwy, wobec przechodzących akurat innych uczniów, pracowników.
Po zakończeniu akcji spotkajcie się i porozmawiajcie o wrażeniach.

 

9. Komunikaty władzy 15 min.

Zbierzcie też ze wszystkich miejsc kartki z komunikatami wypisanymi jako te, które wydawane są przez władzę. Rozłóżcie je na podłodze, poproś każdą osobę o to, by wybrała jeden z komunikatów, ten, który szczególnie miał/miałaby ochotę zmienić. Poproś, by każdy z uczestników zaproponował do wybranego przez siebie komunikatu – alternatywny, inny, emancypacyjny, demokratyzujący, wprowadzający inny porządek i by zapisał/a go na kartce.
Po zakończeniu działania po jednej stronie z powrotem ułóżcie kartki z komunikatami władzy po drugiej – kartki z komunikatami alternatywnymi. Podzielcie się na dwie grupy. Poproś każdą z dwóch grup, by stworzyła kolaż-manifest. Jedna z nich pracuje używając haseł władzy, druga – haseł emancypacyjnych.
Tworzenie kolaży może następować poprzez sklejanie ze sobą kartek tak, by powstał tekst-mozaika.

 

10. Prezentacja 15 min.

Po zakończeniu pracy poproś, by grupy utworzyły chóry, które odczytają poematy. Jeśli dysponujecie dodatkowym czasem możecie nagrać te odczytania i potem wykorzystać nagrania do emisji w różnych punktach szkoły w rozmaitych sytuacjach. Dodatkowo teksty poematów możecie wywiesić w charakterystycznym miejscu szkoły (np. obok sztandaru lub popiersia patrona, albo hymnu szkoły).

Dodatkową opcją jest zrobienie instalacji – można tę akcję przeprowadzić innego dnia, jako kolejną część warsztatów. Do tej części zaproś przedstawicieli podobnych grup, jak te, które brały udział w części II. Mogą to być te same osoby lub inni: nauczyciele, rodzice, uczniowie, pracownicy. Klasa, która brała udział w części I może występować jako jedna z grup.

Każda grupa działa na początku osobno. Grupy zaproszone zostają do przestrzeni, w której przygotowane są drewniane zastawki obciągnięte szarym papierem. Opcjonalnie mogą być to płachty szarego papieru przyklejone do ścian. Oprócz tego do dyspozycji uczestników przygotuj: farby, pędzle, nożyczki, spraye, flamastry, taśmy klejące: szare, kolorowe, przeźroczyste i wszelkie inne materiały plastyczne, które uda się zgromadzić. Poproś grupy, by stworzyły na płachtach obrazy/plakaty/instalacje odnoszące się do hasła SZKOŁA. Niech ich dzieło oddaje to, co o szkole myślą, jak ją widzą, jakie elementy w niej dostrzegają. Przydziel im niedługi czas, np. 5 minut. Następnie poproś, by zmieniły się miejscami i stanęły obok obrazów innych grup. Powiedz im, że teraz mogą dowolnie zmieniać, przekształcać, dodawać, niszczyć prace innych grup tak, by po zakończeniu pracy były zadowolone z efektu i mogły się na niego zgodzić. Następnie poproś o kolejną zmianę miejsc (najlepiej, dla zachowania porządku zmiany robić po kole). Po przejściu całego cyklu (każda grupa pracuje nad każdą zastawką) poproś grupy, by wróciły do swoich prac i odniosły się do naniesionych zmian. Pozwól im jeszcze raz zadziałać wokół swojej pracy. Następnie przeprowadź jeszcze kilka szybkich zmian również zakończonych powrotem autorów do swoich prac. Wspólnie przyjrzyjcie się wszystkim pracom. Porozmawiajcie o tym, co się wydarzyło – zarówno o konkretnych symbolach, działaniach, zgodzie/niezgodzie na różne elementy, jak i o emocjach, które towarzyszyły tworzeniu obrazów, przekształcaniu prac innych, oglądaniu przekształceń własnej pracy przez innych.

Wspólnie obejrzyjcie film "ONI" Artura Żmijewskiego.
Następnie zaproponuj wszystkim grupom spotkanie przy jednej, czystej zastawce. Poproś, by spróbowali stworzyć jedną pracę, umieszczając na niej elementy, co do których wszyscy mogą się zgodzić (mogą być to elementy z wcześniejszych, grupowych prac lub nowe).

Po zakończeniu pracy umieśćcie instalację z krótkim opisem procesu jej powstawania (przygotowanym przez uczniów klasy, która pomaga ci prowadzić działanie) w widocznym miejscu szkoły).