Propozycja lekcji dotyczącej „Potopu” Henryka Sienkiewicza koncentruje się na analizie losów Andrzeja Kmicica. Uczniowie wykorzystają w tym celu schemat stworzony przez Josepha Campbella i opisany w „Bohaterze o tysiącu twarzy”. Autor porównuje losy bohaterów literackich do podróży i wyodrębnia w niej kilkanaście etapów. Uczniowie poszukają ich w historii Kmicica.
W trakcie pokazów: rozsunięte ławki.
Kopie schematów Campbella [dostępne w Internecie].
Zapowiedz uczniom, że zaczniecie zajęcia dotyczące losów Andrzeja Kmicica od określenia, kim ten bohater jest dla nich „na pierwszy rzut oka”. Poproś by każdy dokończył zdanie: „Andrzej Kmicic to…”, uzupełniając go jednym określeniem, które oddaje ich postrzeganie tego bohatera. Zachęć do śmiałego dzielenia się odbiorem tej postaci. Następnie poproś, by uczniowie dobrali się w trójki i połączyli swoje zdania w jedno hasło, które zapiszą na kartkach w formie „sloganu” który łączy różne jego twarze ukazane w utworze. Możesz podać przykład takiego hasła: „Andrzej Kmicic - awanturnik, rycerz, wierny przyjaciel”.
Powiedz uczniom, że w kolejnych zadaniach będziecie się przyglądać losom Andrzeja Kmicica bardziej szczegółowo. Posłużycie się w tym celu narzędziem opartym na schemacie stworzonym przez amerykańskiego religioznawcę Josepha Campbella w pracy „Bohater o tysiącu twarzy”. Opowiedz im krótko o jego teorii: Campbell, badając mity i baśnie z całego świata, opracował schemat podróży bohatera, według którego, jego zdaniem, toczą się wszystkie opowieści o bohaterach. Możemy się nim posługiwać, mówiąc o losach chociażby Buddy i Odyseusza, przez bohaterów trylogii, kończąc na Harrym Potterze i Indianie Jonesie. Narzędzie to znalazło także pozaliterackie zastosowanie: jest wykorzystywane także w coachingu do pracy z indywidualnymi doświadczeniami. Wszyscy bohaterowie na początku podróży przekraczają próg bezpiecznego terytorium i wyruszają w nieznany dotąd świat, by zdobyć skarb i rozpocząć nowe życie.
Przedstaw i krótko scharakteryzuj klasie schemat Cambella. Najbardziej podstawowy ma 12 kroków, a bardziej szczegółowe wersje nawet 17. Podkreślając, że podróż nie zawsze musi oznaczać realną wyprawę bohatera – jest to metafora drogi, jaką odbywa. Możesz wyświetlić schemat w formie graficznej, np. korzystając z tablicy multimedialnej lub rozdać uczniom kartki ze schematem.
Schemat podróży bohatera:
1. Zapowiedz uczniom, że teraz spróbujecie użyć tego schematu, by przyjrzeć się losom Kmicica. Następnie podziel klasę na sześć grup – każdej z nich przydziel kolejne dwa punkty z Campbellowskiego schematu i poproś, by uczniowie postanowili się wskazać, w których momentach / wydarzenia z życia bohatera rozpoznają otrzymane przez nich etapy podróży.
2. Wyłonione przez grupy kolejne etapy podróży bohatera zapiszcie na tablicy w formie schematu kołowego, który będziecie stopniowo uzupełniać, gdy kolejne grupy będą prezentowały efekty pracy.
Wariant: Jeśli chcesz, by uczniowie przyjrzeli się całemu schematowi, utwórz mniejsze zespoły (dwu lub trzyosobowe) i daj więcej czasu na przyglądanie się losom Kmicica w jego perspektywie. Poniżej przykłady możliwych odpowiedzi.
Losy Kmicica zapisane przez Sienkiewicza w trzytomowej powieści obfitują w liczne przygody, bitwy, wojny, pojedynki i zwroty akcji. W związku z tym sugerowane powyżej odpowiedzi nie są jedynymi możliwymi. Uczniowie mogą wskazać inne punkty – w tym zadaniu kluczowe jest, by uczniowie potrafili uargumentować, dlaczego wskazali dane wydarzenie jako przykład konkretnego etapu schematu.
1. Zwróć uwagę, że z każdym etapem podróży następuje stopniowa przemiana bohatera, w efekcie której Kmicic staje się w pewnym sensie innym człowiekiem. Zapowiedz, że w kolejnym ćwiczeniu przyjrzycie się tej przemianie, zastanawiając się, kim bohater jest na początku i na końcu utworu.
Poproś, by uczniowie stworzyli trzy-czteroosobowe grupy (tak, by powstała parzysta liczba zespołów). Połowa grup będzie miała za zadanie napisać monolog bohatera, który mógłby on wygłosić na początku podróży, druga połowa – monolog, który mógłby wygłosić bohater na końcu podróży. O czym mówiłaby każda z tych wersji bohatera? Jak postrzegałby swój świat? Jakim językiem by się posługiwał?
Przypomnij klasie, że monolog bohatera to zapis myśli postaci w pierwszej osobie (rodzaj strumienia świadomości), dzięki któremu możemy dowiedzieć się, co i jak myśli bohater.
Pomocne mogą być pytania:
-Co czuje i myśli bohater?
- Jak widzi świat?
- Jakie wartości są dla niego najważniejsze?
- Jakie ma plany / cele?
2. Po napisaniu monologów przejdźcie do utworzenia scen, w których zestawicie ze sobą bohatera z początku i końca drogi. Poproś grupy, aby wybrały osobę, która odczyta monolog. Niech uczniowie pomogą jej w uteatralizowaniu postaci: mogą wymyślić pozycję, w której bohater wygłasza swój monolog, towarzyszącą mu partyturę gestów czy krok, jakim wchodzi na linię, sposób wygłaszania tekstu etc.
3. Zaznaczcie na ziemi linię za pomocą taśmy malarskiej, wyznaczając punkt startu i punkt dojścia w podróży. Na każdym z punktów, zwrócene twarzami do siebie stają dwie osoby i chronologicznie wygłaszają swoje monologi. Kiedy zaprezentuje się pierwsza para, jej miejsce zajmuje kolejna i rozpoczyna scenę.
4. W podsumowaniu scen zapytaj młodzież:
- Co różni bohatera na początku i na końcu podróży ?
- Czy dowiedzieliście się czegoś nowego o Kmicicu ? Czym Was zaskoczył, oburzył, poruszył?
Pedagożka teatru, autorka scenariuszy zajęć dla nauczycieli, teatrolożka i tutorka. Ukończyła Filologię Polską (specjalność: teatrologiczna i edytorska) na Uniwersytecie Gdańskim (2003) i specjalistyczne szkolenie dla pedagogów teatru w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie (TISZ ANEX 2008-2009). Pracuje w Teatrze Miejskim im. Witolda Gombrowicza w Gdyni, gdzie od dwunastu lat łączy bycie specjalistką do spraw edukacji teatralnej i członkinią Komisji Artystycznej Ogólnopolskiego Konkursu o Gdyńską Nagrodą Dramaturgiczną. Współpracuje z Instytutem Teatralnym w Warszawie jako pedagożka teatru i tutorka oraz z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim.
Wiek 13-16 lat
Wiek 16-19 lat
Wiek 13-16 lat
Wiek 13-16 lat