Konspekt zajęć: Kim jest bohater? Dochodzenie

Nasza strona wykorzystuje pliki cookies (tzw. ciasteczka). Dzięki nim, indywidualnie dostosowujemy stronę do Twoich potrzeb. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce. Dowiedz się o polityce prywatności.

Weronika Łucyk

Kim jest bohater? Dochodzenie

Czy analiza postaci fikcyjnej może przypominać dochodzenie kryminalne? W końcu w obu przypadkach trzeba zebrać drobiazgowy materiał, poznać środowisko bohatera i jego relacje z innymi postaciami... Mogą pojawić się sprzeczności, zatem warto zajrzeć głębiej, pod powierzchnię słów. Scenariusz można zrealizować w kontekście dzieła literackiego, filmowego czy teatralnego.

Informacje o konspekcie
Grupa wiekowa Wiek 16-19 lat
Rodzaj zajęć język polski
Miejsce sala lekcyjna
Czas 90 minut

Cel zajęć
- doskonalenie analizy i interpretacji tekstu literackiego / tekstu kultury;
- rozwijanie umiejętności pracy zespołowej;
- rozwijanie umiejętności dekodowania znaków scenicznych, filmowych czy literackich (np. językowych czy kostiumowych);
- charakteryzowanie postaci mówiących w tekście;
- rozwijanie umiejętności pracy z tekstem kultury – twórczego czytania, przetwarzania oraz wykorzystywania jako materiału do improwizacji.
Metody pracy rozmowa , praca z tekstem, mapa myśli, ćwiczenia plastyczne, burza mózgów

Przygotowanie do zajęć

Aranżacja przestrzeni

Przestrzeń zaaranżowana do pracy w grupach.

Środki dydaktyczne

Tablica, kolorowe kredy/pisaki do tablicy, guma mocująca, kartki samoprzylepne (lub taśma klejąca, na której można pisać), kartki w formacie A4, egzemplarze tekstu, kopie wybranych fragmentów tekstu lub zestaw cytatów/odnośników bibliograficznych do odpowiednich fragmentów.

Jeśli zamierzasz pracować wg tego scenariusza, możesz rozdać wytyczne z etapu drugiego podać uczniom jeszcze przed lekturą – tak, by mogli oni potraktować czytanie jako zbieranie materiału dowodowego.

1. Przygotowanie tablicy śledczej 15 min.

Powiedz uczniom, że należą do zespołu dochodzeniowego, który otrzymał sprawę do rozwiązania. Roboczy kryptonim to imię bohatera omawianego tekstu/spektaklu – zapisz je u góry na tablicy, która od tego momentu będzie waszą tablicą śledczą. Zapowiedz, że zadaniem jest rozpracowanie głównego bohatera i sieci relacji łączących go z innymi postaciami – w tym celu za moment klasa zostanie podzielona na zespoły zajmujące się dochodzeniem w określonych obszarach.

Narysuj na środku tablicy oś wertykalną – ramowy plan wydarzeń. Uzupełnij ją razem z klasą: zapiszcie na niej punkt początkowy i końcowy, najważniejsze wydarzenia. Wystarczy tyle, ile uczniowie są w stanie przywołać z pamięci.

Po zapisaniu schematu wydarzeń zapytaj, które postaci są zdaniem uczniów kluczowe dla rozwoju akcji. Czy można jednoznacznie określić głównego bohatera, czy może jest ich kilku? Jakie postaci są ważne dla fabuły, choć nie są pierwszoplanowe, a może nawet nie występują, a są np. wspominane? Czy mamy do czynienia z bohaterami indywidualnymi czy zbiorowymi, a może z jednym i drugim? Zaznaczcie postaci na osi przy wydarzeniach. Które poznajemy jako pierwsze, a które jako ostatnie? Czy któryś z bohaterów umiera/znika z fabuły? Jeśli tak, to dlaczego? Jaki wpływ ma to na przebieg fabuły?

2. Zbieranie materiału dowodowego 30 min.

Podziel uczniów na sekcje śledcze, których zadaniem jest rozpracowanie bohatera. Grup powinno być minimum cztery – tyle, ile zagadnień:

A/ Portret fizyczny postaci.

B/ Zeznania bohatera o sobie samym.

C/ Oś biograficzna postaci.

D/ Zeznania pozostałych bohaterów.

Jeśli klasa jest liczna, to dwie grupy mogą się zajmować opracowaniem tego samego zagadnienia. Można także regulować ilość zespołów zadaniem z przesłuchaniem innej/innych postaci, które mają się wypowiedzieć o głównym bohaterze i swojej z nim relacji (D). Możesz też wykorzystać scenariusz do analizy kilku bohaterów i powielić schemat podziału grup pod kątem kilku postaci.

Warto, aby uczniowie pracowali w tej części na podstawie tekstu źródłowego. Konieczne będzie wyszukiwanie informacji, dlatego jeśli analizujesz z uczniami dłuższy tekst, w którym trudniej będzie odnaleźć odpowiednie fragmenty, to przygotuj jako wskazówki orientacyjnie adresy bibliograficzne, które można wskazać uczniom, jeśli poproszą o pomoc (np. rozdział, scenę etc). Czas pracy przeznaczony na pracę w grupach to 25-30 minut.

Wprowadź poszczególne zespoły krótko w ich zadanie – możesz też przygotować dla nich kartki ze szczegółowym opisem ich zadania.

A/ Portret pamięciowy

Poproś grupę, by przygotowała portret pamięciowy bohatera w postaci rysunku/rysunków (mogą być one schematyczne, realistyczne lub nawet symboliczne – decyzja należy do zespołu). Niech bazują na opisach pojawiających się w lekturze.

Możesz podać uczniom pytania, na które w trakcie pracy powinni poszukać odpowiedzi:

Czego dowiadujemy się o bohaterze po samym wyglądzie? Jakim nośnikiem informacji jest zewnętrzny obraz postaci?

Czy wygląd postaci ma znaczenie dla odbiorcy tekstu? Czy jest elementem pierwszego kontaktu z postacią – tj. czy jako odbiorcy poznajemy bohatera bezpośrednio, czy też najpierw jest wprowadzony do fabuły pośrednio np. inni mówią o nim zanim czytelnik ma szansę go poznać?

Czy wizerunek bohatera zmienia się w trakcie trwania utworu? Czy zmienia wygląd? Jeśli tak, to dlaczego? Analogicznie – czy zmienia kostium? Jeśli tak, to dlaczego. Poszukajcie i odpowiednich fragmentów w tekście i porównajcie wizerunki.

B/ Kwestionariusz osobowy postaci – przesłuchanie

Poproś, by uczniowie przeprowadzili rodzaj przesłuchania bohatera (zaznacz, że bohater nie jest o nic oskarżony, chodzi tylko o zebranie informacji). Niech jedna wybrana osoba (lub ochotnik) wcieli się w omawianego bohatera, a pozostali poprowadzą z nim rozmowę i zbiorą jak najwięcej wiadomości.

Możesz podać uczniom pytania, na które w trakcie pracy powinni poszukać odpowiedzi:

Wykorzystajcie tę sytuację jako szansę na zapytanie o motywację postaci, podjęte decyzje etc. Przed rozpoczęciem przesłuchania przygotujcie kwestionariusz. Powinien zawierać podstawowe dane takie jak: imię i nazwisko, wiek, płeć, miejsce pochodzenia, miejsce zamieszkania, status społeczny, zawód, źródło utrzymania, a także pytania osobiste – dotyczące marzeń (spełnionych i niespełnionych), osób bliskich – rodziny, przyjaciół, dawnych miłości, a także antagonistów – ewentualnych wrogów. Możecie dodać do kwestionariusza własne propozycje pytań z dowolnego obszaru Uwzględnijcie wszystkie dostępne dane (np. wiek początkowy i końcowy, kilka miejsc zamieszkania etc.).

W czasie, kiedy część zespołu będzie pracowała nad pytaniami, niech osoba wcielająca się w postać zastanowi się nad sposobem oddania emocjonalności i charakteru bohatera w trakcie przesłuchania.

Na koniec zaimprowizujcie scenę przesłuchania postaci.

Rozdaj grupie pytania, na które powinni sobie odpowiedzieć po zakończonym przesłuchaniu:

Czy były pytania, na które przesłuchiwany nie chciał odpowiedzieć albo wolał coś przemilczeć lub skłamać? Czy są pozycje, w których znalazło się kilka informacji lub sprzeczne dane (np. ktoś bliski stał się wrogiem lub odwrotnie)? Jakie wrażenie sprawił na śledczych bohater, jakie ujawnił emocje, czy budzi w nich zaufanie?

C/ Przesłuchania świadków

Zadanie należy przeprowadzić na podobnych zasadach, co przesłuchanie bohatera. Wybierz grupie – lub pozwól uczniom wybrać – inną postać z tekstu, która ma zostać przesłuchana pod kątem swojej relacji z głównym bohaterem. Osoba wcielająca się w przesłuchiwanego powinna starać się oddać jej charakter i osobowość.

Możesz podać uczniom pytania, na które w trakcie pracy powinni poszukać odpowiedzi:

Wykorzystajcie tę sytuację jako szansę na zapytanie o motywację postaci, podjęte decyzje etc. Przed rozpoczęciem przesłuchania przygotujcie kwestionariusz. Powinien zawierać podstawowe dane takie jak: imię i nazwisko, wiek, płeć, miejsce pochodzenia, miejsce zamieszkania, status społeczny, zawód, źródło utrzymania, a także pytania dotyczące relacji między tą postacią a głównym bohaterem. Co ich łączy? Jak długo się znają? Co ten bohater może powiedzieć o głównej postaci? Co o niej wie? Etc. Możecie dodać do kwestionariusza własne propozycje pytań z dowolnego obszaru. Uwzględnijcie wszystkie dostępne dane (np. wiek początkowy i końcowy, kilka miejsc zamieszkania etc.).

Na koniec zaimprowizujcie scenę przesłuchania postaci.

Rozdaj grupie pytania, na które powinni sobie odpowiedzieć po zakończonym przesłuchaniu:

D/ Oś biograficzna postaci – rekonstrukcja

Poleć, aby grupa zrekonstruowała życie bohatera w formie osi czasu. Powinna zawierać rys biograficzny, czyli chronologicznie uszeregowane informacje dotyczące postaci. Warto uwzględnić także tło historyczne i kulturowe, zatem uczniowie powinni zapisać, w jakiej epoce żyje bohater, jakie wydarzenia historyczne miały miejsce za czasów bohatera, jakie miejsce w ówczesnej hierarchii społecznej zajmuje bohater etc.

Możesz podać uczniom pytania, na które w trakcie pracy powinni poszukać odpowiedzi:

Jak dużo wiemy o życiu postaci na podstawie tekstu? Czy jest to duży fragment czy jedynie wycinek? Co mogło się dziać z bohaterem wcześniej? Jakie mogą być jego późniejsze losy? Co możemy wywnioskować na temat bohatera na podstawie naszej wiedzy o tle historycznym, miejscu i epoce, w której żyje?

Poproś wszystkie zespoły, by ostatnie 5 minut pracy zarezerwowały sobie na przygotowanie prezentacji zebranego materiału.

3. Spotkanie zespołów śledczych 35 min.

Zaprezentujcie wyniki pracy każdej z grup na forum. Przyczepcie do tablicy śledczej zgromadzone materiały i omówicie je w wybrany przez uczniów sposób. (20-25 minut)

Wariant:

Możesz wprowadzić rozszerzenie tego etapu dotyczące relacji bohatera z innymi. Powiedź, że zależności między postaciami są wielowymiarowe, dlatego warto spróbować oddać je w formie graficznej. Zaproś uczniów do stworzenia sieci relacji łączących bohaterów poprzez rysunek. Uczniowie mogą potraktować zadanie abstrakcyjnie – dorysowywać takie elementy jak oznaczenia przeszkód, emocji etc. Możesz pomóc uczniom, zadając pytania pomocnicze:

Z jakimi postaciami bohater łączy się bezpośrednio, a z jakimi pośrednio? W którym miejscu powinny pojawić się pozostałe postaci? W jaki sposób oddać charakter tych relacji, emocje łączące bohaterów albo zerwane więzi? Jak wygląda linia łącząca te dwie postaci?

Na przygotowanie rysunku daj uczniom 8-10 minut.

Poproś uczniów, by dobrali się w pary i porównali swoje rysunki. W czym są do siebie podobne, a w czym różne? Zapytaj, czy trudno było uczniom przedstawić relacje między bohaterami za pomocą rysunku – jeśli tak, to dlaczego.

4. Podsumowanie 10 min.

Poproś uczniów, by zastanowili się w parach, kim jest dla nich ten bohater. Zaproponuj, by każda para stworzyła własną metaforę związaną z bohaterem „Ten bohater jest jak…”. Uczniowie mają dowolność – mogą dokończyć zdanie w formie pisemnej, rysunkowej, ale także stworzyć rzeźbę czy etiudę ruchową bądź dźwiękową. Jeśli któraś z par będzie miała kłopot ze stworzeniem metafory zaproponuj, by pomyśleli o bohaterze w abstrakcyjny sposób np. jakim mógłby być owocem, zwierzęciem, żywiołem etc. Poproś ochotników o prezentację i wyjaśnienie metafor. Na koniec zapytaj uczniów, czy ich zdaniem udało się wspólnie rozpracować bohatera utworu, czyli zamknąć sprawę.

O autorach

Weronika Łucyk

Absolwentka teatrologii i kultury współczesnej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Szkoły Pedagogów Teatru organizowanej przez Instytut Teatralny w Warszawie. Jako krytyczka teatralna publikowała m.in. w "Didaskaliach" i Internetowym Magazynie "Teatralia", a także na portalach teatralny.pl i taniecpolska.pl. W Teatrze Wybrzeże pracuje jako pedagożka teatru – prowadzi warsztaty oraz spotkania z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi. Prowadzi zajęcia z podstaw pedagogiki teatru dla studentów wiedzy o teatrze na Uniwersytecie Gdańskim.

Podobne konspekty

miniaturka konspektu Teatralna charakterystyka bohatera

Katarzyna Piwońska, Agnieszka Szymańska

Kim jest bohater? Dochodzenie