1. Prezentacja multimedialna 10 min.

Pokaż uczniom film lub prezentację dotyczącą Układu Słonecznego i rozmieszczenia planet. Wykorzystaj w tym celu tablice, plansze edukacyjne, filmy o kosmosie np. produkcji BBC, National Geographic, zdjęcia agencji NASA lub gotową prezentację z internetu, np.

- „Układ Słoneczny – Solar System”;

- „Największe gwiazdy we wszechświecie”.

Linki do filmów znajdują się na końcu scnariusza.

 

Wariant: Poproś uczniów o przygotowanie z encyklopedii, internetu kilku istotnych informacji o Układzie Słonecznym. Rozdziel w wybrany sposób planety między uczniów.

2. Wystawa informacyjna 10 min.

1. Poproś o zaprezentowanie zebranych wiadomości, omów je, uporządkuj i w razie potrzeby uzupełnij. Kolejne planety omawiajcie uwzględniając:

- położenie planety względem Słońca i innych planet;

- wielkość względem Słońca i innych planet;

- temperaturę, która na niej panuje;

- specyficzne materie, pierwiastki, związki, które ją tworzą, np. skały, gazy, lód, mgły itp.;

- czy jest na niej życie/jakie formy życia na niej istnieją;

- inne dodatkowe i charakterystyczne dla danej planety informacje np. pierścienie, księżyce, chmury, wulkany, kratery itp.

2. Podziel uczniów na małe trzy-czteroosobowe grupy. Rozdaj arkusze A3/A2, na których każda grupa w graficzny sposób zaprezentuje jedno ciało niebieskie i najważniejsze o nim informacje. Można też wykorzystać arkusze kolorowe odpowiadające barwom poszczególnych ciał (czerwony dla Marsa, niebieski dla Ziemi, żółty dla Słońca, biały dla Księżyca itp.) oraz stworzyć także dodatkowy arkusz/plakat o Księżycu i umieścić go pod plakatem Ziemi. Zaznacz, że Księżyc nie jest planetą. Należy zadbać o prawidłowość informacji, przejrzystość zapisu, jasną formę, ponieważ te arkusze/plakaty informacyjne będą służyć w dalszej pracy z grupą.

3. Wyeksponujcie arkusze w klasie w formie wystawy, np. powieście je na ścianie we właściwej kolejności, zaczynając od Słońca tak, aby każdy w dowolnej chwili mógł z nich skorzystać i odszukać sprawnie potrzebną mu informację.

4. Zapytaj uczniów o dodatkowe informacje o planetach. Np. podział na planety wewnętrzne i zewnętrzne (Merkury, Wenus, Ziemia, Mars – planety wewnętrzne, zbudowane w większości ze skał mniejsze, bliższe Słońcu oraz Jowisz, Saturn, Uran, Neptun – planety zewnętrzne, zbudowane z gazów i lodu, większe i dużo dalej położone od Słońca). Jeśli uczniowie będą dysponowali szerszą wiedzą, wpiszcie dane na arkusze/plakaty.

3. Plastyczne utrwalenie 20 min.

Aby podsumować zebrane informacje i lepiej utrwalić skorzystaj z działań plastycznych. W zależności od możliwości przestrzennych i specyfiki grupy wybierz jeden z poniższych wariantów.

 

WARIANT A – MAKIETA

Zdecyduj, czy uczniowie na tym etapie będą pracować w grupach, czy indywidualnie. Każda grupa/osoba wykonuje własną mini-makietę Układu Słonecznego. Podaj uczniom następujące instrukcje do pracy:

Zróbcie odpowiedniej wielkości kulki lub większe kule (po 2-3 każdy) przedstawiające planety. Możecie użyć także gotowych lekkich styropianowych kul lub piłek różnej wielkości, odpowiednio je pomalować lub okleić papierem, folią, tkaniną itp. Przy wykonywaniu planet zwracajcie uwagę na wielkość poszczególnych planet, kolor, materie z których powstały: skały, gazy, lód, itp.

Następnie umieśćcie odpowiednio swoje planety: zaczynając od centralnej pozycji Słońca i odwzorowując kolejność planet w Układzie Słonecznym.

Rozbudowujcie swoje galaktyki dodając też inne ciała astralne : gwiazdy, komety, planetoidy/asteroidy (czyli małe planety), meteoryty (czyli okruchy skalne poruszające się w przestrzeni kosmicznej), itp.

Warto położyć na stołach lub podłodze granatowe sukno lub tkaninę, które lepiej wyeksponują kolory i formę planet, a w konsekwencji obraz całego Układu. Każda grupa pracuje samodzielnie, korzystając z informacji zawartych na wywieszonych wcześniej arkuszach/plakatach. Pomagaj, nadzoruj pracę uczniów tylko w zakresie zachowania prawidłowości informacji naukowych, pozostawiając swobodę w interpretacji plastycznej.  

Obejrzyjcie wspólnie wszystkie makiety, skomentujcie, wybierzcie najbardziej interesujące.

 

WARIANT B – INSTALACJA PLASTYCZNA

Poproś klasę o przygotowanie wspólnie instalacji. Przekaż im następujące polecenie:

Wykonajcie „piłki-planety” i stwórzcie z nich w przestrzeni klasy lub korytarza dużą instalację plastyczną. Podwieście je z sufitu na przeźroczystych żyłkach odwzorowując precyzyjnie Układ Słoneczny. Zachowajcie właściwe proporcje, odległości i kolejność planet oraz różne poziomy ich położenia (możecie uzupełnić instalację waszymi plakatami informacyjnymi lub waszymi tekstami o planetach).

Uzupełnijcie instalację wybranym utworem muzycznym lub prostymi dźwiękami, które kojarzą się wam z kosmosem. Dodajcie też efekty świetlne lub snopy światła, które dopełnią obrazu całości.

Po ukończeniu przez uczniów pracy, poproś ich, aby za pomocą małego elementu (każdy może wybrać go sam) np. łebka od szpilki, małej kulki zaznaczyli SWOJE miejsce w układzie i galaktyce, miejsce tylko dla SIEBIE. W tym celu można również wykorzystać małe karteczki z imieniem, imiennym kodem, własną ikonką, logo lub dowolnym znakiem i przypiąć szpilką w wybranym miejscu na makiecie.

Zaproście uczniów innych klas do obejrzenia waszej instalacji. Zaproponujcie im grę w zagadki o planetach (patrz poniżej).

4. Gra o planetach 5 min.

Poproś, by każda grupa przygotowała kilka zagadek o planetach.

Wariant: Możesz też wykorzystać to ćwiczenie również jako pretekst do pracy nad tekstem, stylem i formą literacką. Ustalcie zasady pisania tekstu (lub zaproponuj uczniom określoną zasadę), np.: wszystkie zagadki są w pierwszej osobie liczby pojedynczej; muszą zawierać rymy; muszą być pisane wierszem; muszą zawierać elementy komiczne; muszą mieć określoną liczbę słów.

Niech uczestnicy konkursu wybiorą najciekawszą, najtrudniejszą lub najzabawniejszą zagadkę. Zastanówcie się, jak nagrodzić osobę, która udzieli najwięcej prawidłowych odpowiedzi.

5. MODUŁ RUCHOWY - DODATKOWY 45 min.

Zapytaj uczniów o znane im koncepcje – naukowe, religijne i literackie – powstania kosmosu. W razie potrzeby uzupełniaj i poszerzaj informacje. Porozmawiajcie o tym, czym się różnią poszczególne wizje. A jak wyobrażają sobie powstanie kosmosu uczniowie?

Obejrzyjcie wspólnie film „Jak powstał Układ Słoneczny” (link na końcu scenariusza).

Ćwiczenie 1 (przy wolnej muzyce klasycznej lub elektronicznej)

Przejdźcie do zastanowienia się nad tym, jak poruszają się ciała w kosmosie. Dawaj uczniom następujące wskazówki:

1. Każdy w miejscu tworzy z siebie małą statyczną bryłę, potem powoli się powiększa i zmienia w dużą bryłę (obraz małego i dużego kamienia). I odwrotnie: z dużego do małego. Powtórzcie kilka razy najpierw wszyscy równo, wolno i szybko, potem każdy w dowolnym rytmie.
2. Jako bryły przemieszczajcie się po całej przestrzeni na różnych poziomach: nisko na podłodze, na ugiętych kolanach, na palcach.
3. Każdy wiruje/obraca się w miejscu na 4 poziomach: bardzo nisko na podłodze - wyżej na ugiętych kolanach - wysoko na prostych kolanach i wyprostowanej sylwetce - bardzo wysoko na palcach.

 

Niech wszyscy wypełniają przestrzeń zachowując odległości gwarantujące swobodę ruchów. Poruszają się po liniach prostych i skosach do przodu i do tyłu tak, aby unikać kolizji i zderzeń. Zmieniają tempo, rytm, robią zatrzymania. Niech uczniowie stworzą obraz kosmicznego chaosu z którego wyłaniają się planety, gwiazdy, asteroidy i inne ciała niebieskie.

Ćwiczenie 2

Podziel klasę na grupy (dziewięcioosobowe, czyli Słońce i osiem planet). Każdy uczestnik w danej grupie gra wybraną planetę, a jedna osoba Słońce. Zadaniem każdej grupy jest wymyślenie i przedstawienie ruchu planet, orbit po których krążą, odległości od Słońca, położenia względem innych planet i ciał astralnych.

Ćwiczenie 3

Poproś, aby uczniowie przygotowali przedstawienie klasowe wykorzystując ćwiczenia ruchowe i improwizacje przeprowadzone do tej pory. Niech posłużą się wybraną legendą, opowieścią, mitem, napisaną samodzielnie historią lub stwórzcie ruch lub prostą choreografię wg przykładowego scenariusza:

1. chaos kosmiczny;
2. powstawanie planet;
3. ruch meteorów i innych ciał astralnych;
4. ruch wszystkich planet naszego układu.

 

Jeśli czas na to pozwala, możecie dopracować przedstawienie pod względem oprawy. Przypomnij uczniom, aby przy pracy nad kostiumami, scenografią i rekwizytami postarali się zachować wielkość planet, kolejność i odległość od Słońca,(zewnętrzne, wewnętrzne), materie z których są zbudowane (skały, gazy, lód, mgły, wiatry), dominujące kolory.

W końcowej prezentacji chodzi o umowne zilustrowanie ruchem zbiorowym i choreografią obrazu powstania naszego Układu Słonecznego, jego dynamiki i ruchu planet.