Drodzy, Nauczycielki i Nauczyciele, Edukatorzy i Edukatorki. Niniejsze materiały edukacyjne zawierają dwa scenariusze zajęć, które możecie zrealizować w całości lub częściowo – korzystając z pojedynczych modułów – w zależności od Waszych potrzeb i możliwości, podczas lekcji języka polskiego, lekcji wychowawczej, lekcji wychowania fizycznego, wychowania do życia w rodzinie oraz zajęć pozalekcyjnych z uczniami i uczennicami szkół średnich.

W materiałach poruszamy się wokół tematów związanych z ciałem. Mogą one okazać się trudne dla nastolatków, będących w procesie dojrzewania, szczególnie wrażliwych na temat ciała i cielesności lub mających za sobą trudne czy nawet traumatyczne doświadczenia. Kluczowa podczas realizacji scenariuszy wydaje się zatem rozważna i odpowiedzialna postawa prowadzącego, który znając swoich uczniów, może zdecydować, które z poniższych ćwiczeń są możliwe do zrealizowania w jego grupie. Podczas prowadzenia lekcji zawsze warto zadbać również o:

• stworzenie przyjaznej i bezpiecznej atmosfery;
• nieocenianie i otwartość na refleksje młodzieży;
• empatyczną postawę;
• używanie życzliwego języka.

WAŻNE: Materiał składa się z dwóch scenariuszy zajęć – obie części można realizować podczas jednego bloku zajęciowego lub niezależnie od siebie.

Wszystkie cytaty w scenariuszu pochodzą z dramatu Wychowanie Fizyczne. Sztuka nie tylko dla młodzieży Moniki Czajkowskiej[1]. Tekst powstał w ramach 34. Konkursu na Sztukę Teatralną dla Dzieci i Młodzieży organizowanego przez Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu.

 

[1] M. Czajkowska, Wychowanie Fizyczne. Sztuka nie tylko dla młodzieży, „Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży” 2023, nr 52, s. 57–101.

1. Skanowanie ciała 10 min.

Powiedz osobom w sali, że na dzisiejszych zajęciach zajmiecie się tematem ciała. Poproś, aby osoby uczestniczące w zajęciach zajęły wygodną dla siebie pozycję i zaczęły powoli oddychać, skupiając się na swoim oddechu. Powtórzcie czynność 10 razy. Następnie poproś młodzież, aby zamknęła oczy i przeskanowała swoje ciało. Możesz – przeprowadzić ich przez ten proces, odczytując poniższy fragment ze sztuki „Wychowanie fizyczne". Podkreśl, aby w tym ćwiczeniu starali się być „tu i teraz”, koncentrując się, na ile to tylko możliwe, na swoim ciele.

 

„Zamknij oczy. Pozwól sobie poczuć, co czujesz.

Czy twoje ciało jest wypoczęte?

Czy twoje ciało jest zmęczone?

Czy coś cię boli?

Czy pozycja, w której siedzisz jest wygodna?

Co zajmuje twoją uwagę?

W jakiej jesteś relacji z innymi ciałami?

Jak ma się dzisiaj twoje ciało? Jak się czuje twoje ciało? Czy coś ci mówi? Co ci mówi?”

 

Poleć grupie, aby otworzyła oczy. Rozdaj kartki papieru i zachęć, aby każdy zapisał jedną refleksję związaną z ciałem, która nasunęła się mu/jej po tym ćwiczeniu, a którą zachowuje dla siebie.

2. Pozycje i stany ciała 10 min.

Poproś grupę, aby wstała, zaczęła przemieszczać się po sali i odpowiadała za pomocą ruchu na twoje polecenia dotyczące różnych pozycji i stanów: ciało leżące, ciało stojące, ciało siedzące, ciało zadowolone, ciało zmęczone, ciało po przebudzeniu, ciało po przebiegnięciu maratonu, ciało zrelaksowane, ciało tańczące, ciało płaczące, ciało w euforii, ciało na lekcji wychowania fizycznego etc.

Po zakończeniu zaproś wszystkie osoby do koła i podsumujcie wspólnie ćwiczenie. Spytaj o to, jak się czuły w tym ćwiczeniu. Która pozycja była dla nich najmniej i najbardziej komfortowa? Jak się zmieniało ich ciało w poszczególnych pozycjach? Które jego części były najczęściej i najrzadziej uruchamiane?

3. Figury ciała 20 min.

Podziel klasę na kilkuosobowe grupy. Każdej rozdaj po jednym dużym arkuszu szarego papieru i flamastry. Poproś, aby jedna osoba z grupy została modelem/modelką, którego cielesny kontur pozostali odrysują na papierze. Poleć drużynom, aby uzupełnili kontur, dorysowując kolejne części ciała – uszy, serce, płuca, włosy etc. – i zapisali, na co pozwalają one człowiekowi w codzienności i jakie pełnią funkcję.

Przykładowe odpowiedzi:

• płuca umożliwiają oddychanie;
• oczy umożliwiają widzenie;
• usta umożliwiają jedzenie, mówienie i oddychanie;
• ramiona umożliwiają podnoszenie i trzymanie przedmiotów;
• żołądek, wątroba i jelita umożliwiają trawienie,
• nogi umożliwiają poruszanie się, stanie, chodzenie, bieganie i skakanie;
• dłonie i palce umożliwiają chwytanie i manipulację przedmiotami.

 

Wymieńcie się swoimi propozycjami na forum i zastanówcie się wspólnie, w jaki sposób możemy współpracować na co dzień z naszymi ciałami. Czego chcemy robić więcej, a czego mniej? Zbierzcie odpowiedzi na dużym arkuszu papieru, który możecie powiesić w widocznym miejscu w klasie i aktualizować go na bieżąco.

Przykładowe odpowiedzi:

• być czujnym na komunikaty płynące z ciała;
• nie forsować nadmiernie ciała;
• dbać o zdrową dietę i regularny wysiłek fizyczny dostosowany do własnych możliwości;
• być dobrym dla ciała (głaskać je i przytulać);
• pozwalać ciału na relaks i odpoczynek;
• wysypiać się.

4. Wdzięczność wobec ciała 5 min.

W końcowej rundzie daj każdej osobie kartkę papieru i poproś, aby indywidualnie dokończyła zdanie: „Jestem wdzięczny mojemu ciału za to, że… / Dziękuję mojemu ciału za…”.