1. Świat: czarno-biały czy wielokolorowy? 15 min.

Zacznij od kilku słów wprowadzenia: wspomnij, że kiedyś programy telewizyjne, nawet bajki dla dzieci były czarno-białe. Jedna z takich bajek, którą zapewne oglądali rodzice i dziadkowie, to teatrzyk „Jacek i Agatka”. Scenariusze tego przedstawienia nadawanego trzy razy w tygodniu w odcinkach pisała pani Wanda Chotomska. Nie zachowało się niestety wiele materiałów, ale możecie wspólnie obejrzeć fragment bajki o tym, jak malarzowi zginęły farby (dostępny w internecie).

Po obejrzeniu filmu poproś, by dzieci podzieliły się refleksją o czarno-białej telewizji: jak ją odbierają, czy brakuje im innych kolorów? Możecie porozmawiać szerzej o kolorach np. o tym, w cym pomagają nam kolory, czy są potrzebne, jakie znaczenia/skojarzenia wiążą się z określonymi barwami? Jeśli temat jest Ci bliski, możesz pogłębić rozmowę o pytania, czy biały i czarny to również kolory; w jaki sposób dzieci to postrzegają?

2. Kolorowanie Jacka i Agatki 30 min.

1. Praca indywidualna – przygotowanie pacynek (ok. 15 min.)

Po obejrzeniu filmu poinformuj, że zabawę w pokolorowanie „Jacka i Agatki” zaczynacie od zrobienia główek z mandarynek. Każde dziecko wykonuje swoją postać i nadaje jej dowolne imię. Pacynkę może ozdobić flamastrami lub papierem samoprzylepnym. Daj dzieciom czas, by chwilę pobawiły się ruchem, sprawdziły, jak mogą animować swoją postać. W jaki sposób teraz witają się z kolegami, mając głowę lalki na palcu, jak lalka okazuje emocje, smuci się, boi, cieszy, itd.

Wariant dodatkowy: Możesz nawiązać do wypowiedzi Adama Kiliana o sycylijskim sprzedawcy mandarynek:

Adam Kilian, scenograf, autor lalek Jacka i Agatki:

Jacek i Agatka były to dwie toczone z drewna bukowego kulki. Każda miała około ośmiu centymetrów średnicy. Buzie miały malowane. Ich wyraz twarzy był zawsze optymistyczny – lekki uśmiech. Tak jak większość moich pozytywnych postaci scenicznych. Bohaterowie tych dowcipnych miniatur, dobranocek telewizyjnych Wandy Chotomskiej, myślą i gadają jak dzieci. Ta prosta formuła wydała mi się trafna wobec tekstu scenariusza. Sądziłem też, że zainspiruje wyobraźnię dziecięcej widowni do dalszej zabawy w teatr w domu. Sam pomysł zaczerpnąłem od sławnego lalkarza Sergiusza Obrazcowa, który grywał wobec głów państw, wielkich tego świata, na przykład królowej Anglii. W jednej ze swoich etiud użył tylko własnych rąk, na palcach których miał tylko dwie kulki. Powstał z tego znakomity wzruszający spektakl. Kiedyś usprawiedliwiłem się Sergiuszowi, że jego pomysł mnie zainspirował, wtedy odpowiedział: „I ja zaczerpnąłem od kogoś ten pomysł. Byłem na Sycylii i sprzedawca mandarynek na targu warzywnym nadział dwie mandarynki na palce i odegrał piękna miłosną historię między dziewczyną i chłopcem.”

Fragment pochodzi z: Barbara Gawryluk, „Wanda Chotomska. Nie mam nic do ukrycia”.

2. Praca w parach – przygotowanie etiud (ok. 15 minut)

Parami, tak jak dzieci siedzą w ławkach, losują dwa hasła – związek frazeologiczny, w którym występuje kolor oraz miejsce rozegrania się akcji.

Przykłady związków frazeologicznych do wykorzystania:

patrzeć przez różowe okulary, mieć zielono w głowie, mieć zielone światło wywiesić białą flagę, w biały dzień, dostać białej gorączki, mieć błękitną krew, być niebieskim ptakiem, marzyć o niebieskich migdałach, być jak szara mysz, być na szarym końcu, rządzić się jak szara gęś, obiecywać złote góry, mieć złote serce, zrobić złoty interes, złota rączka, nadeszła złota jesień, czarna owca, na czarną godzinę, czarno na białym, czarny charakter, wpaść w czarną rozpacz, czerwony jak burak, malować w tęczowych kolorach, życzyć komuś kolorowych snów, mieć pstro w głowie.

Przykłady miejsc do wykorzystania:

ławka w parku, rakieta w kosmosie, łódka na rzece, w poczekalni u lekarza, na przystanku autobusowym, w wielkiej beczce, na seansie w kinie, na plaży, u fryzjera, w sklepie z butami, w samochodzie, na dworcu kolejowym, w kuchni, przed telewizorem, na placu zabaw.

Zadanie polega na tym, by zbudować krótką, maksymalnie minutową etiudę, rozgrywająca się w konkretnym miejscu i użyć  wylosowanego frazeologizmu w dialogu między postaciami. Dzieci mogą przygotować z papieru (i pokolorować) po jednym dowolnym elemencie scenografii, rekwizycie, obrazku, który wykorzystają w scence, z tym zastrzeżeniem, że wykonany element mogą jedynie trzymać w drugiej wolnej ręce, nie mogą nigdzie przyczepiać, ustawiać (scenki powinny skupić się bardziej na dialogu, na języku niż na ilustracji i warstwie plastycznej). Możesz zasugerować uczniom, że wylosowane hasła to związki wyrazów o niedosłownym znaczeniu. W zadaniu jednak istotne jest, by na początku nie ograniczać wyobraźni dzieci, zainspirować do twórczych poszukiwań, pozwolić intuicyjnie zinterpretować wylosowane frazeologizmy, nawet jeśli będą zupełnie mijały się z prawdą.

3. Prezentacje i podsumowanie pracy 45 min.

1. W zależności od decyzji dzieci możecie do pokazów ustawić umowną scenę (stworzyć parawan z ławek) lub nie ograniczać przestrzeni. Przypomnij, by dzieci zadbały o wyraźną artykulację i ciekawe, wyraziste ruchy pacynek, widoczne dla widzów. W razie potrzeby wykonajcie kilka ćwiczeń „treningu lalkarza” rozgrzewających dłonie i aparat mowy (znajdują się w załączniku do zajęć).

2. Poproś, by pary kolejno zaprezentowały swoje scenki-dialogi. Zadaniem oglądających jest wyłpać w scence związek frazeologiczny użyty w niej. Zapisuj zaprezentowane przez klasę hasła na tablicy. Pytaj grupę o to, jak je rozumieją i omawiaj poszczególne związki frazeologiczne, zwracając jeszcze raz uwagę na fakt, że nie mają dosłownego znaczenia. Możecie przyjrzeć się wybranym przykładom, poszukać odpowiedzi m.in. na pytanie czy jeden kolor w różnych hasłach zawsze oznacza to samo (np. mieć zielono w głowie/mieć zielone światło). Zastanówcie się wspólnie, czemu służą takie sformułowania, skąd się wzięły w języku, czy używamy ich na co dzień, w jakich sytuacjach je wykorzystujemy, które z nich wydają się najciekawsze, najdziwniejsze, czy dzieci spotkały się z nimi wcześniej.

3. Na zakończenie lekcji możesz także zaproponować dzieciom, by wrócić do „Jacka i Agatki”, obejrzeć raz jeszcze i wytropić występujące tam związki frazeologiczne.