„Ostatnie drzewo w mieście"  to historia o chłopcu, Edwardzie, który mieszka w dużym szarym mieście. Zmęczony widokiem ponurych blokowisk i ulic chowa się w koronie pięknego dębu – ostatniego drzewa w mieście. Pewnego dnia drzewo znika, ktoś je ściął. Edward najpierw opłakuje ukochane drzewo, a potem zaczyna działać. Dzięki chłopcu zieleń powraca do miasta.

1. Obserwatorzy drzew 10 min.

Przygotowanie (praca domowa przed lekcją): droga z domu do szkoły

Na dzień lub dwa przed planowaną lekcją według tego scenariusza poproś uczniów o uważne przyjrzenie się ich drodze z domu do szkoły. Możesz zaproponować uczniom, by tego dnia wyszli do szkoły 10-15 minut wcześniej, żeby mieli czas na spokojny spacer i obserwację. Jeśli ktoś dojeżdża do szkoły autobusem lub samochodem – poproś, by zwrócił uwagę na drzewa, które widzi z okien pojazdów. Można też obserwować swoją trasę w drodze powrotnej ze szkoły. Podaj następujące wskazówki do prowadzenia obserwacji:

-  Zwróć uwagę, w których miejscach spotykasz drzewa.

- Czy znasz nazwy tych drzew? Jeśli w drodze do szkoły towarzyszy Ci ktoś dorosły, możesz zapytać go o to.

- Zwróć uwagę, czy mijasz pojedyncze drzewa czy zagajniki.

- Jak duże są mijane drzewa, gdzie dokładnie rosną?

- Czy wokół drzew da się zauważyć, usłyszeć jakieś zwierzęta, jakie?

Poproś, by każda osoba zrobiła kilka zdjęć (np. telefonem komórkowym) najciekawszych jej zdaniem drzew.

 

Wymiana obserwacji na lekcji

Po rozpoczęciu zajęć podziel klasę na trzy-czteroosobowe zespoły. Poproś, by każda osoba w grupie opowiedziała pozostałym o swojej drodze z domu do szkoły i o tym, gdzie i jakie drzewa spotkała na swojej trasie. Niech powiedzą sobie, co i dlaczego przykuło ich uwagę, oraz pokażą sobie nawzajem zdjęcia, które wykonali.

Jeśli masz taką możliwość, poproś wcześniej uczniów o przesłanie zdjęć drzew, i zorganizujcie pokaz zdjęć używając szkolnego rzutnika/tablicy multimedialnej.

2. Wyprawa 10 min.

Wybierzcie się na krótki spacer w pobliżu szkoły. Ważne by znaleźć miejsce, w którym rosną drzewa (lub jedno drzewo). Zaproponuj krótką rozgrzewkę ruchowo-zmysłową, która pozwoli im lepiej poznać drzewo. Poproś, by każdy podszedł do drzewa, zamknął oczy i dłonią delikatnie zbadał fakturę pnia: jak ona jest – twarda, miękka, gładka, chropowata, przyjemna, drażniąca? Następnie niech każdy stanie blisko drzewa i spróbuje poczuć zapach, jaki ono wydziela, spróbuje usłyszeć i nazwać dźwięki. Poproś o przyjrzenie się poszczególnym elementom drzewa: czy gałęzie układają się w jakieś linie, wzory, czy liście tworzą jakieś konstelacje, czy te kształty z czymś się kojarzą?

 

Na zakończenie tego etapu wydziel dookoła drzewa strefy zmysłów: dźwięk, zapach, dotyk, smak, wzrok. Każdy, kto chciałby skomentować to co poczuł, może wejść do konkretnej, pasującej do komentarza strefy i podzielić się swoimi obserwacjami z pozostałymi osobami.

3. Zabawy z drzewem 10 min.

Poproś uczniów, by wrócili do swoich zespołów, które utworzyli na początku zajęć. Zadaniem każdej grupy jest zaproponowanie zabawy (ruchowej lub statycznej) wykorzystującej drzewo i jakąś jego właściwość/element. Zabawa może być krótka – ważne, by każdy zespół coś zaproponował i by pozostałe grupy mogły wziąć udział w zadaniu.

Przykładowe zabawy/zadania: chowanie się za drzewem i liczenie, ile osób jest w stanie schować się za pniem, tak, by ktoś kto jest po drugiej stronie nikogo nie zauważył, bieganie od drzewa do drzewa lub wokół drzewa, leżenie w cieniu drzewa, skok wzwyż, by dotknąć wybranej gałęzi lub punktu na pniu.

Możesz przygotować też podpowiedzi dla uczniów – w tym celu przygotuj na małych kartkach, krótkie wskazówki np.(dla każdego zespołu po jednej):

- zabawa może być związana ze skakaniem;

- w zabawie może pojawić się leżenie;

- w zabawie może pojawić się bieganie;

- w zabawie może pojawić się chowanie.

Daj grupom chwilę na wymyślenie swojej propozycji, a następnie weźcie udział we wszystkich zabawach.

4. Zespoły badawcze 15 min.

Po intensywnej rozgrzewce pora na dalszą część wnikliwych obserwacji. Poproś, by członkowie każdego zespołu wcielili się w rolę specjalistów – badaczy drzew. Niech każda grupa wybierze sobie jedną przestrzeń dookoła drzewa (cień, trawa, beton dookoła drzewa, kałuża w pobliżu drzewa) lub element drzewa (korzenie, pień, liście) i spróbuje zbadać oraz opisać. Może do tego wykorzystać wcześniejsze ćwiczenia lub przybory, takie jak lupy, miarki, kostiumy malarskie, rękawice itp. Ważne, żeby każdy zespół odnalazł jakąś rzecz, na którą w przestrzeni wokół drzewa warto zwrócić uwagę i zastanowił się, co jest w niej ciekawego. Wybraną rzecz uczniowie oznaczają chorągiewką przygotowaną z dużej wykałaczki i nabitego na nią trójkąta z białego papieru. W ten sposób  oznaczacie wspólnie kilka stanowisk.

Zaproś wszystkie grupy na spacer od stanowiska do stanowiska. W poszczególnych punktach zespoły, które przy nich pracowały opowiadają o swoim odkryciu. Na zakończenie możesz poprosić, by każda osoba zrobiła telefonem komórkowym własne selfie z drzewem (będzie to potrzebne w późniejszym etapie).

Po spacerze możecie wrócić do klasy lub, jeśli wolicie i możecie, zostańcie na zewnątrz.

5. Do czego potrzebujemy drzew? 10 min.

Usiądźcie w kole i porozmawiajcie o dotychczasowej pracy. Zapytaj uczniów, co im się najbardziej podobało w działaniach wokół drzewa. Czego dowiedzieli się na ich temat? Zapytaj też, dlaczego potrzebujemy drzew. Co dają drzewa mieszkańcom miasta? Czy i dlaczego ich zdaniem powinniśmy dbać o drzewa? Zróbcie burzę mózgów, zbierz i zapisz refleksje uczniów na tablicy lub dużej kartce. 

Jeśli chcesz uporządkować i powtórzyć najważniejsze informacje o funkcjach drzew, przygotuj je tak, by każda znalazła się na oddzielnym pasku kartki. Paski wrzuć do dużej koperty, pudełka lub kapelusza. Poproś, by uczniowie po kolei losowali paski z pojemnika i odczytywali na głos podstawowe funkcje drzew np.:

- drzewa filtrują powietrze,

- dają cień, ziemia pod nimi nie nagrzewa się od słońca, dzięki temu ochładzają powietrze,

- dają schronienie ptakom i innym organizmom (owadom, wiewiórkom),

- dzięki drzewom owocowym mamy pożywienie,

- sadzone wzdłuż ruchliwych dróg wpływają na ograniczenie hałasu,

- służą zabawie. 

6. Jak dbać o drzewa? 15 min.

Poproś, by uczniowie wrócili do swoich zespołów badawczych. Podaj im nowe zadanie do wspólnej pracy: co możecie zrobić, by chronić drzewa w mieście? Poproś, by każda grupa zastanawiała się nad działaniami pomagającymi chronić drzewa w mieście. Mogą też podać argumenty wyjaśniające, dlaczego to jest ważne. Oczywiście uczniowie mogą skorzystać z wiedzy zdobytej w trakcie tych zajęć lub wymyślać nowe aspekty.

Poproś uczniów by przygotowali transparenty, na których napiszą, jak można chronić drzewa i dlaczego to jest ważne. Rozdaj uczniom tekturki, poproś by zostawili miejsce, w którym przykleją swoje zdjęcia z drzewem, w wymiarze 9x13.

7. Lektura książki 15 min.

Następnie zaproś uczniów do obejrzenia i przeczytania razem książki „Ostatnie drzewo w mieście”. Po lekturze porozmawiaj z nimi o ich wrażeniach. Co zrobił Edward, by chronić drzewa w mieście? Czy takie rozwiązanie pojawiało się też w waszych propozycjach?

Na zakończenie poproś, by uczniowie przesłali Ci swoje zdjęcia z drzewem, wydrukuj je na szkolnej drukarce, jeśli dysponujecie drukarką do zdjęć, to użyj właśnie jej. Możesz też poprosić, by uczniowie we własnym zakresie zrobili odbitki zdjęć i przynieśli je na następną lekcję. Niech dokleją je do swoich transparentów. Tak przygotowane prace mogą zostać umieszczone w sali lub jakiejś innej przestrzeni szkolnej.