Lekcja wprowadzająca w temat twórczości dadaistów. Uczestnicy zajęć podejmą twórczą pracę z tekstem prasowym. Sprawdzą, jak można przekształcić język wykorzystany do stworzenia komunikatów informacyjnych, a także zapoznają się z nurtem artystycznym, który stanowi inspirację dla wielu artystów.
Ławki zestawione w duży stół, na którym przygotowano stanowisko do manualnej pracy z tekstem: kilka par nożyczek, kleje, przybory do pisania, kartki formatu A4, papierowe torby.
Powielony tekst informacyjny (1 strona - egzemplarz dla każdego ucznia).
Dyktafon (opcjonalnie).
Komputer z dostępem do Internetu.
Przybory do pisania, kleje, nożyczki, kartki A4, papierowe torby.
Kartki dla jednej grupy z instrukcją o następującej treści (tekst w załączniku):
„Chcąc stworzyć wiersz dadaistyczny, weź gazetę. Weź nożyczki. Wybierz artykuł, który odpowiadałby długości twojego wiersza. Wytnij artykuł. Następnie powycinaj z artykułu poszczególne słowa i włóż je do torby. Potrząśnij delikatnie torbą. Następnie po kolei wyciągaj z torby słowa. Zapisz wszystko na kartce. Wiersz będzie podobny do ciebie. Tristan Tzara”.
1. Zapowiedz uczestnikom, że dziś punktem wyjścia do pracy będą teksty o charakterze informacyjnym – zarówno te publikowane w prasie i Internecie, jak i wygłaszane w radiu czy telewizji.
2. Poproś, żeby przez chwilę pomyśleli o informacjach medialnych, których byli odbiorcami od chwili przebudzenia, do czasu przeprowadzenia zajęć. W poleceniu sprecyzuj, że chodzi o komunikaty medialne – usłyszane lub przeczytane: w radiu, telewizji, gazetach, Internecie. Daj chwilę do namysłu, a następnie poproś, by dobrali się w pary i w duetach spróbowali je wymienić.
3. Poleć, by – nadal pracując w duetach – zastanowili się, jaką rolę pełnią dla nich te informacje. Czy uczniowie samodzielnie po nie sięgają, czy czują się raczej mimowolnymi odbiorcami komunikatów, których trudno uniknąć? Jaki mają do nich stosunek?
Rozdaj każdemu z uczestników ten sam, przygotowany przez Ciebie i powielony tekst prasowy. Przeznacz chwilę na to, żeby wspólnie zastanowić się, jak odczytuje się informacje w serwisach informacyjnych: jaki ton głosu ma osoba je przedstawiająca, czy czyta wyraźnie, stara się być neutralna czy akcentuje wybrane informacje? Jakie wrażenie wywołuje taki sposób wypowiadania tekstu w odbiorach?
1. Zapowiedz, że na tym etapie pracy zmienicie otrzymany tekst informacyjny w teksty artystyczne. W tym celu sięgniecie po strategie stosowane przez dadaistów. Następnie poproś uczniów, żeby podzieli się na cztery grupy – zapowiedz, że każda z nich otrzyma inną strategię do przetestowania. Na koniec zajęć przyjrzycie się temu, jak tekst prasowy zmienił się pod wpływem tych zabiegów. Zaznacz, że w trzech grupach praca będzie przebiegała w sposób indywidualny, czwarta przeprowadzi działania wspólnie.
GRUPA: WIERSZ LOSOWY
Poproś grupę o zajęcie miejsca przy przygotowanym wcześniej stanowisku. Rozdaj uczniom kartki z instrukcją na dadaistyczny wiersz i poproś o jego samodzielne przeczytanie. Upewnij się, że uczestnicy zrozumieli polecenie.
GRUPA: WYKREŚLANIE WYBRANYCH SŁÓW
Poproś uczniów z drugiej grupy, żeby pracując na otrzymanym tekście prasowym wykreślili jego części – pojedyncze słowa.
GRUPA: WYKREŚLANIe WYBRANYCH SYLAB
Poproś uczniów z trzeciej grupy, żeby pracując na otrzymanym tekście prasowym wykreślili jego części – pojedyncze sylaby. niech przeczytają go w zupełnie nowym brzmieniu!
GRUPA: WIERSZ SYMULTANICZNY
Wyjaśnij tej grupie, że wiersz symultaniczny to literacki eksperyment wypracowany przez dadaistów. Polega on na czytaniu tego samego tekstu przez kilka osób w tym samym czasie.
Poproś, uczniów z czwartej grupy, żeby kilkakrotnie przeczytali tekst po cichu, tak, żeby mieli szansę dobrze się z nim zapoznać. Tej grupie zapowiedz, że na etapie prezentacji jej zadaniem będzie rozproszenie się po sali i symultaniczne odczytanie tekstu w wybrany przez siebie sposób (głośność, tempo, intonacja zależy od nich). Czytanie rozpocznie się na Twój znak i skończy po 3-5 minutach - również na Twój znak. Jeśli czytany tekst się skończy, niech czytają go na nowo.
2. Po upływie czasu na pracę nad tekstem zachęć członków wszystkich grup, żeby swoim pracom nadali tytuł. W tym celu mogą bawić się transformacją oryginalnego tytułu prasowego lub wymyśleć go zupełnie na nowo.
Podzielcie się efektami Waszej pracy. Zacznijcie od prezentacji grupy czwartej (możesz nagrać to wykonanie za pomocą dyktafonu i odtworzyć dla porównania obu wersji), a następnie zaproś chętnie osoby z pozostałych grup do odczytania swoich prac. Co powstałe prace mają wspólnego z tekstem wyjściowym? Jak się od niego różnią? Czy przetworzone materiały prasowe można nazwać dziełami sztuki – dlaczego tak / nie?
1. W tej części zajęć przybliż uczniom działania dadaistów. Zapoznaj uczestników z nagraniem, w którym Kurt Schwitter prezentuje poemat dźwiękowy Hugo Balla pt. „Gadji beri bimba" - ulubioną formę literacką dadaistów-performerów.
2. Po odtworzeniu materiału porozmawiajcie o motywacjach dadaistów, które doprowadziły do powstania tego typu dzieł – zapytaj uczniów, jak uważają, czemu twórcy dadaistyczni sięgali po takie strategie? Przytocz uczniom wypowiedz Balla, w której wyjaśnia on cel takich zabiegów: „pragnęliśmy uwolnić się od języka, który dziennikarze uczynili tak potwornym”. Zaproś uczniów do podzielenia się wrażeniami z dzisiejszych zabaw tekstem informacyjnym.
Wskazówki do prowadzenia zajęć online:
Udostępnianie tekstu publicystycznego, instrukcji do pracy oraz filmu: aby zaprezentować materiały, możesz użyć opcji udostępnianie ekranu (np. w programie Zoom opcja Share screen) lub wysłać je uczniom za pomocą czatu.
Pozostałe ćwiczenia:
Absolwentka filozofii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika i Szkoły Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Krytyczka sztuki. Absolwentka Kursu Pisania Scenariusza i Dramatu Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Jej sztuka znalazła się w Półfinale Gdańskiej Nagrody Dramaturgicznej. Publikuje teksty o sztuce oraz opowiadania. Czynnie zajmuje się edukacją filozoficzną.
