W starym kinie
Joanna Krukowska-Gulik

W starym kinie

Lekcja poświęcona początkom kinematografii i językowi pierwszych filmów. Scenariusz składa się z dwóch części – w pierwszej (zatytułowanej „Nieme emocje") uczniowie zastanawiają się nad komunikatami ukrytymi w geście i ruchu, w drugiej (pt. „Dźwięk w kinie") sprawdzają, jakie znaczenia niesie użycie dźwięku.

  • Informacje o konspekcie

    Grupa wiekowa Wiek 10-13 lat
  • Rodzaj zajęć muzyka, koło teatralne
  • Miejsce sala lekcyjna
  • Czas 90 minut
  • Cel zajęć
    • zdobycie podstawowych informacji o początkach kinematografii;
    • rozwijanie zainteresowania różnymi dziedzinami kultury (połączenie filmu i teatru);
    • rozpoznawanie znaczenia niewerbalnych środków komunikowania się (gest, wyraz twarzy, mimika, postawa ciała);
    • zdobycie umiejętności z zakresu posługiwania się językiem niewerbalnym;
    • rozwijanie myślenia przyczynowo-skutkowego.
  • Metody pracy gry i zabawy teatralne, pokaz, pokaz fragmentów filmu lub spektaklu , rozmowa , ćwiczenia improwizacyjne, burza mózgów

Przygotowanie do zajęć

Aranżacja przestrzeni

Sala szkolna z ławkami maksymalnie rozsuniętymi na boki.

Środki dydaktyczne

Rzutnik, komputer.

Przebieg zajęć

1. Nieme emocje | Przymiotniki filmowe (rozgrzewka) 5 min.

Stań razem z uczniami w kole. Poruszaj się wspólnie z nimi, dając kolejne wskazówki. Rozluźnijcie się, zamknijcie oczy, oddychajcie głęboko. Powoli spróbujcie uruchomić wszystkie części ciała – kręćcie głową, ramionami, swobodnie machajcie rękami, sprawdzajcie ruch bioder, uginajcie nogi w kolanach. Ruszajcie się coraz odważniej, wykonując nienaturalne ruchy. Przygotujcie w ten sposób ciało do przybierania różnych póz. Poproś uczniów, żeby pomyśleli o przymiotnikach, jakimi można określić filmy (mogą to być zarówno gatunki filmowe – przygodowy, romantyczny, jak i stany emocjonalne – nudny, wzruszający). Pozostańcie w kole, niech każdy po kolei mówi przymiotnik i daje reszcie grupy trzy sekundy na reakcję (całym ciałem przedstawiamy rzeźbę), związaną z tym przymiotnikiem. Pozostaw za każdym razem uczniom chwilę, aby ogarnęli wzrokiem pozostałe rzeźby. Starajcie się nie powtarzać tych, które się wcześniej pojawiły.

2. Nieme emocje | Bracia Lumiere 15 min.

Obejrzyj z klasą pierwsze filmy Braci Lumière, w szczególności Wjazd pociągu na stację w La Ciotat i Polewacza polanego. Opowiedz krótko o początkach kinematografii, porozmawiaj z uczniami o ich wrażeniach i obserwacjach odnośnie obejrzanych filmów.  Czy już na samym początku można było rozróżnić gatunki filmowe? Porozmawiajcie o emocjach, jakie wywołały (i czy w ogóle wywołały) w Was te filmy i spiszcie je na kartce  (posłużą do dalszej części). Opowiedz uczniom anegdotę o pierwszej projekcji Wjazdu pociągu na stację w La Ciotat, kiedy osoby siedzące na widowni krzyczały z przerażenia i uciekały ze swoich miejsc, bo było to dla nich tak wiarygodne.

3. Nieme emocje | Gest przerysowany 5 min.

Usiądź z grupą ponownie w kole. Zastanówcie się wspólnie, czy w pierwszych filmach pojawiają się stany emocjonalne? Jak wygląda gra aktorów i czy w ogóle można w przypadku tych nagrań mówić o grze? Czy pojawił się jakiś charakterystyczny gest w filmach – a może kilka? Poproś jedną osobę o pokazanie tego gestu, ale w sposób minimalistyczny, a każda kolejna osoba w kole niech oddaje gest z coraz większą mocą, tak by jego intensywność wzrastała stopniowo, a na końcu był maksymalnie wyolbrzymiony. Pobawcie się chwilę gestami w ten sposób. Sprawdźcie, czy łatwo jest je „stopniować". Możecie zacząć od drugiej strony – gest mocno przerysowany do ledwo widocznego. Spytaj uczniów, czy według nich aktorzy w filmach niemych mieli łatwe zadanie? Niech umotywują swoją opinię.

4. Nieme emocje | Filmowe kadry 20 min.

Podziel klasę na cztery zespoły. Wyświetl kadr z filmu "Gra w karty". Zadaniem każdej z grup będzie przygotowanie niemej sceny z użyciem kadru z filmu. Uczniowie powinni w pewnym momencie swoich etiud dokładnie odzwierciedlić kadr, ale każda ekipa wylosuje inne miejsce umieszczenia go w etiudzie. Dla pierwszej grupy powinien być inspiracją – jego dokładne odrysowanie może (ale nie musi) się pojawić, kiedy chcą. Dla drugiej grupy kadr jest początkiem sceny – punktem wyjścia, od którego cała etiuda się zaczyna. W trzeciej scenie niech pojawi się w środku (czyli jakieś działania powinny do niego prowadzić i z niego wynikać), ostatnia grupa powinna umieścić go na samym końcu sceny. Niech każda grupa wybierze miejsce dla swojej widowni i pokaże etiudę. Porozmawiaj z uczniami o tym, czy pojawiły się jakieś historie w scenach i czy łatwo je opowiedzieć bez słów i dźwięków. Czy łatwo rozbudzić emocje, mając tak ograniczone środki wyrazu?

5. Dźwięk w kinie | Jazzowe dźwięki (rozgrzewka) 10 min.

Stań z uczniami w kole. Kieruj rozgrzewką i działaj razem z grupą. Rozluźnijcie ciała. Poruszajcie biodrami i wspólnie znajdźcie rytm, uderzając na zmianę nogami. Zamknijcie oczy i bądźcie przez chwilę w rytmie. Każdy w dowolnym momencie może do wspólnego rytmu dołożyć jeszcze jakiś dźwięk – mogą to być uderzenia rąk, albo dźwięk wydobywany przez usta. Spróbujcie razem stworzyć utwór muzyczny – niech te dźwięki się powtarzają (niektóre mogą się zmieniać, występować w różnych odstępach czasowych). Uda Wam się zbudować napięcie? Powoli z rytmicznych cichych dźwięków przejdźcie do coraz odważniejszych i głośnych – może ktoś się pokusi o improwizację jazzową? Niech dźwięki będą coraz bardziej głośne i intensywne, a potem bardzo powoli ucichną.

6. Dźwięk w kinie | Poszukiwanie dźwięków 10 min.

Poproś uczniów o zabranie swoich plecaków/rzeczy osobistych i usiądźcie w kole. Niech każdy poszuka dźwięków, które są ukryte w przedmiotach, które ma przy sobie. Możesz im towarzyszyć korzystając ze swoich rzeczy. Eksperymentujcie. Sprawdźcie, jaki dźwięk wydobywa się z pocieranych o siebie zeszytów, z zamka, czy klap plecaka, drugiego śniadania… Poszukajcie tych najmniej oczywistych – można używać także swojego ciała w poszukiwaniu dźwięków, albo wydobywać je w kontakcie z przedmiotem za pomocą ust. Niech każdy wybierze swój najciekawszy dźwięk i zaprezentujcie je po kolei. Porozmawiajcie o skojarzeniach, jakie wywołują.

7. Dźwięk w kinie | Udźwiękowione kadry z filmu 15 min.

Przypomnij uczniom o przygotowanych wcześniej scenkach – poproś, aby wszyscy wrócili do swoich zespołów. Zadaniem każdego z nich będzie dopracowanie własnej etiudy: niech tym razem pojawią się wyraźnie zaznaczone historie – niech każda ze scen ma swój początek, rozwinięcie i zakończenie. W dalszym ciągu aktorzy nie używają słów i dźwięków. Podczas prezentacji scen jedna z grup siedzących na widowni musi na "żywo" udźwiękowić oglądaną scenę, korzystając ze swoich przedmiotów i ciała. Słowa niech pojawiają się sporadycznie. Dodatkowo grupa "dźwiękowców" losuje kartkę z emocją, które były spisywane podczas dyskusji i próbuje rozbudzić je w widzach za pomocą dźwięków. Grupy zamieniają się rolami.

Wariant: Po ukończeniu pracy nad etiudami połącz ze sobą po dwa zespoły. Niech zajmą się udźwiękowianiem swoich scen nawzajem, a następnie zaprezentują się z tak przygotowanym pokazem przed całą klasą.

8. Dźwięk w kinie | Podsumowanie 10 min.

Czy łatwo jest rozbudzić w widzach emocje? Porozmawiajcie o tym, jakie znaczenie mają dźwięki w filmie, czy coś zmieniają, czy istotniejszy dla nas jest sam obraz, czy dźwięki wpływają na jego odbiór, czy muszą ze sobą współgrać? Obejrzyjcie fragment "Śpiewaka z Jazzbandu" (1927) – pierwszego w historii kina filmu dźwiękowego.

Zobacz też

Jerzy Płażewski, „Historia filmu", Wrocław 1995.

O autorach

Joanna Krukowska-Gulik

Pedagożka teatru, tutorka, animatorka społeczno-kulturalna.
Współtworzy Dział Pedagogiki Teatru w Instytucie Teatralnym im.
Zbigniewa Raszewskiego, pracuje przy programie Lato w teatrze.
Członkini Stowarzyszenia Pedagogów Teatru, gdzie m. in. wraz z
Dominiką Szulc współprowadziła grupę nieLETNICH krytyków teatralnych.
Z rodzicami i dziećmi przygotowywała performans w przestrzeni wystawy
w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz spektakl „Letnie wakacje.
Niezła propozycja". Z Fundacją Sztukmistrze współtworzyła „Zgubowisko”
– familijny spektakl nowocyrkowego. Prowadzi grupę młodzieżową w
Ośrodku Kultury „Arsus”. Autorka scenariuszy na portalu Teatroteka
Szkolna oraz publikacji pedagogiczno-teatralnych. Uwielbia ludzi i
uwielbia tańczyć, a najbardziej tańczyć z ludźmi.

Joanna Krukowska-Gulik

Podobne konspekty