Kim jest bohater "Kartoteki" Tadeusz Różewicza? Rozmowa o pokoleniach
Katarzyna Krajewska

Kim jest bohater "Kartoteki" Tadeusz Różewicza? Rozmowa o pokoleniach

Podczas zajęć uczniowie podejmą temat przynależności pokoleniowej. Punktem wyjścia do tych rozważań w pierwszej części jest przyglądanie się bohaterowi „Kartoteki" Tadeusza Różewicza i próba odpowiedzi na pytania, kim jest i do jakiego pokolenia należy. W drugiej części zajęć uczniowie stworzą instalację dźwiękową, która będzie dotyczyła ich generacji. Poprowadzenie tego etapu na godzinie wychowawczej można zaproponować wychowawcy klasy.

  • Informacje o konspekcie

    Grupa wiekowa Wiek 16-19 lat
  • Rodzaj zajęć język polski
  • Miejsce sala lekcyjna
  • Czas 90 minut
  • Cel zajęć
    • przyjrzenie się bohaterowi „Kartoteki” jako reprezentantowi konkretnego pokolenia;
    • namysł nad formą utworu;
    • stworzenie przez uczniów instalacji dźwiękowej mówiącej o własnym pokoleniu.
  • Metody pracy rozmowa kierowana, praca z tekstem, pokaz fragmentów filmu lub spektaklu

Przygotowanie do zajęć

Aranżacja przestrzeni

Tradycyjny układ sali.

Środki dydaktyczne

Tabela wydrukowana z załącznika (jeden egzemplarz dla każdego ucznia).

Telefony z aplikacją do nagrywania dźwięku.

Przebieg zajęć

1. Część I: Wprowadzenie 5 min.

Rozpocznij od rozmowy na forum i zapytaj uczniów, jak rozumieją pojęcia „generacja” i „pokolenie”?  Jakie przykłady pokoleń znają z literatury, historii lub publicystyki? Co ich zdaniem wpływa na przynależność do określonego pokolenia?

2. Część I: Praca nad tabelą 20 min.

1. Zapowiedz, że podczas dzisiejszych zajęć będziecie się przyglądać bohaterowi „Kartoteki” Różewicza jako reprezentantowi określonego pokolenia. Podziel klasę na pary i poleć, by określiły, do jakiego pokolenia należy ta postać. Po upływie wyznaczonego czasu zaproś uczniów do podzielenia się obserwacjami na forum.

2. Wyjaśnij uczniom, że w tym zadaniu przyjrzycie się bliżej postaci Bohatera. Pomoże Wam w tym tabela [wydrukuj przed zajęciami dla każdego jeden egzemplarz tabeli z załącznika]. Podziel klasę na grupy (cztery – sześć) i każdej z nich przypisz jeden z nagłówków kolumn:

- didaskalia,

- wypowiedzi Bohatera,

- wypowiedzi chóru,

- wypowiedzi innych postaci (ostatnią rubrykę warto rozdzielić pomiędzy kilka zespołów).

Wyjaśnij, że zadaniem każdej grupy jest określenie, czego dowiadujemy się o Bohaterze z przydzielonej grupie partii tekstu.

3. Po zakończonej pracy zaproś kolejne zespoły do prezentacji zebranych informacji na forum. Poleć, by uczniowie uzupełniali na tej podstawie tabelę.

4. W podsumowaniu zastanówcie się, co „Kartoteka” mówi o doświadczeniach pokolenia Kolumbów.

 

3. Część I: Rozmowa o fragmencie spektaklu 15 min.

1. W nawiązaniu do dyskusji wprowadź pojęcie polifonii (wielogłosowości). Możesz skorzystać z poniższego wyjaśnienia:

Polifonia to termin zaadaptowany do literatury z muzyki. W muzyce oznacza on jednoczesne prowadzenie dwóch lub więcej równorzędnych, autonomicznych melodii. Podobnie jest w przypadku literatury: utwór polifoniczny to taki, w którym mamy do czynienia ze współbrzmieniem różnych głosów – każda postać lub idea jest samodzielna i równouprawniona, a do czytelnika należy samodzielne wyciągnięcie wniosków. Utwór wielogłosowy nie dostarcza odbiorcy jednoznacznych odpowiedzi.

2. Zapowiedz uczniom, że za moment obejrzycie fragment inscenizacji „Kartoteki” w reż. Krzysztofa Kieślowskiego z 1979 r. (link do spektaklu poniżej). Zapowiedz, że zadaniem uczniów będzie poszukanie przykładów polifonii we wskazanym fragmencie.

 

https://vod.tvp.pl/website/kartoteka-1979,47727745

Fragment: od 9:09 („To jest moja ręka”) do 16:20 („Gadać mu się nie chce! A kto ma gadać?”).

2. Po obejrzeniu fragmentu zaproś uczniów do rozmowy (na forum lub w parach) o przejawach polifonii w obejrzanym fragmencie. W czym ją widzą i jakie zabiegi zostały użyte, by ją osiągnąć?

 

4. Część I: Podsumowanie 5 min.

Podsumuj  zajęcia w dyskusji na forum. Zapytaj, czemu zdaniem uczniów służy polifonia w „Kartotece”. Jaki efekt wywołuje?

5. Część II: Wprowadzenie 5 min.

Przygotowanie: dzień wcześniej warto uprzedzić uczniów, że na lekcji będą korzystać z telefonów i poprosić ich, żeby zadbali o ich naładowanie oraz zwolnili miejsce w pamięci na krótkie nagranie. 

Na lekcji zapowiedz uczniom, że w tej części zajęć podejmiecie temat ich generacji. Punktem wyjścia do rozmowy będzie opracowanie instalacji dźwiękowej o swoim pokoleniu. W nawiązaniu do utworu Różewicza wykorzystają w niej zjawisko polifonii i przedstawią różnorodne głosy, z którymi spotykają się na co dzień.

6. Część II: Przygotowanie nagrań 15 min.

1. Zaproś uczniów, by zastanowili się, co ich pokolenie słyszy o sobie od innych na co dzień (dom, szkoła, głosy w mediach itp.) – mogą to być powtarzające się hasła, pytania, polecenia, opinie itp. – ważne, by miały one postać konkretnych zdań, cytatów. Uczniowie mogą zapisać przykłady na kartce.

2. Podziel klasę na grupy kilkuosobowe. Niech członkowie zespołów wymienią się swoimi zapiskami. Poproś, aby w toku rozmowy zdecydowali, które z nich chcą umieścić w nagraniu.

3. Poleć, aby nagranie zrealizowali za pomocą jednego telefonu, korzystając z aplikacji do nagrywania dźwięku. Niech rozdzielą pomiędzy siebie wybrane wypowiedzi i nagrają, oddając również sposób, w jaki są wypowiadane. Ważne, by wszystkie wypowiedzi zostały połączone w jednym nagraniu. Całe nagranie nie powinno być dłuższe niż dwie minuty.

4. Zanim uczniowie przystąpią do zadania, poinformuj ich, że w dalszej części zajęć inni będą mogli wysłuchać tego nagrania – stanie się ono częścią wielogłosowej instalacji, w której zbiorą różne wypowiedzi kierowane do ich pokolenia przez otoczenie.

Uwaga techniczna: W tej części warto pozwolić uczniom pracować poza salą lekcyjną – na przykład na korytarzu lub podwórku szkolnym, dzięki temu uczniowie będą mogli pracować w  odległości od siebie i zadbać o jakość dźwięku w nagraniu.

5. Poleć, by uczniowie wybrali miejsce w sali, w którym umieszczą telefon z nagraniem. Niech przygotują je do odtworzenia: ustawią głośność dźwięku, wybiorą opcję odtwarzania w zapętleniu tego samego nagrania.

Uwaga techniczna: Telefony można położyć po prostu na ławkach, żeby nie komplikować, ale też na szafkach, podłodze itp. Telefony ułożone w miejscach innych niż ławki nadają instalacji bardziej przestrzenny charakter. Zanim je odtworzycie, umów się z uczniami na zasadę związaną ze zwiedzaniem powstałej instalacji: uczniowie nie powinni dotykać ani  przeglądać telefonów – powinny one służyć jedynie jako głośniki do odbioru nagrań.

 

Wariant: W małych grupach uczniowie mogą pracować w tym zadaniu indywidualnie i nagrać wybraną przez siebie wypowiedź w swoim telefonie. W takiej wersji warto wybrać większą przestrzeń do montażu instalacji, aby dźwięki nie zakłócały się wzajemnie – np. korytarz szkolny.

 

7. Część II: Zwiedzanie instalacji dźwiękowej 10 min.

Na znak dany przez Ciebie uczniowie włączają swoje nagrania, po czym ruszają zwiedzać labirynt dźwięków. Trasę wybierają sami, mogą się przy jakimś dźwięku zatrzymać na dłużej, nie muszą wysłuchać wszystkich – sami określają swój sposób zwiedzania instalacji. Podaj czas, jaki mają na zwiedzanie.

8. Część II: Wymiana doświadczeń w grupach 10 min.

Poproś, by uczniowie wrócili do swoich grup, by porozmawiać o tym, co usłyszeli podczas zwiedzania: co czuli, co przykuło ich uwagę. Czy wędrówka ułożyła im się w jakąś opowieść? Co wielogłos, jakiego słuchali w instalacji dźwiękowej, mówi ich zdaniem o ich pokoleniu?

Podkreśl, żeby uczniowie skupili się w rozmowie na swoich indywidualnych emocjach, odczuciach, wrażeniach. Nie muszą tu wypracowywać / dochodzić do żadnego wspólnego stanowiska jako grupa – niech ten czas posłuży im do wymiany myśli z innymi.

 

 

9. Część II: Wnioski i podsumowanie 5 min.

Zaproś uczniów do wspólnego kręgu. Przypomnij im ich pierwsze myśli na temat pojęć „generacja” i „pokolenie”. Zapytaj, co uczniowie sami o sobie myślą w kontekście przynależności pokoleniowej? Czy czują się jednym „pokoleniem”? Z jakiego powodu tak / nie? Czy i jakie różnice dostrzegają pomiędzy swoją generacją a innymi, np. pokoleniem rodziców, dziadków?

Zobacz też

Moduł online

Aby przeprowadzić zajęcia online, wykorzystaj Teams, Zoom lub inną platformę umożliwiającą spotkania w sieci.
Wskazówki do poprowadzenia lekcji:

Część I:

Wprowadzenie i podsumowania: rozmowę na forum przeprowadź, używając podstawowej funkcji platformy. W przypadku uczniów mających problemy z kamerą lub mikrofonem możesz wykorzystać fukcję czatu.
Praca w parach i grupach: wykorzystaj opcję Breakout Rooms i podziel uczniów na dwuosobowe pokoje, a potem na cztery-sześć grup. Poproś, aby wnioski z pracy zmaieścili w tabeli na dysku Google’a.
Obejrzenie fragmentu spektaklu i praca w grupach: link do spektaklu podaj uczniom na czacie lub wyświetl go, korzystając z opcji Share Screen.


Część II:

Wprowadzenie: rozmowę na forum przeprowadź, używając podstawowej funkcji platformy.
Przygotowanie i odtworzenie nagrań: daj uczniom czas na przygotowanie nagrań indywidualnie w domu. Następnie możesz wybrać spośród dwóch opcji:
1. Każdy uczeń przygotowuje jedno nagranie, nadaje mu tytuł i umieszcza we wspólnym folderze na dysku Google'a. Po upływie wyznaczonego czasu wszyscy mają 3 minuty na wysłuchanie wybranych nagrań.
2. Każdy uczeń umieszcza swoje nagranie dysku Google'a. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie pobierają wszystkie nagrania i włączają w odtwarzaczach, wybierając opcję „odtwarzaj w losowej kolejności". Tu trzeba dać im nieco więcej czasu na pobranie plików - np. 5 minut.
Wymiana doświadczeń w grupach: podziel uczniów na grupy jak w Części I.
Podsumowanie i wnioski: przeprowadź na forum – jak we wprowadzeniu.

O autorach

Katarzyna Krajewska

Historyczka literatury i pedagożka teatru, sekretarz literacka i kierowniczka Pracowni Pedagogiki Teatru Wrocławskiego Teatru Lalek. Jako autorka koncepcji, koordynatorka i/lub prowadząca zajęcia współtworzy w WTL projekty z zakresu edukacji kulturalnej i pedagogiki teatru. Redaguje publikacje edukacyjne i teatralne, współpracuje z kwartalnikiem „Teatr Lalek”. Od 2015 r. współpracuje z Wrocławskim Centrum Opieki i Wychowania, prowadząc zajęcia teatralne dla dzieci objętych pieczą zastępczą.

Katarzyna Krajewska

Podobne konspekty