Podczas zajęć uczniowie przyglądają się historii opowiedzianej w „Hamlecie” Szekspira, skupiając się na miejscu kobiet w utworze. Zadaniem uczniów będzie oddanie im głosu poprzez przygotowanie monologów bohaterek. Druga część zajęć dotyczy namysłu nad rolą kobiet w historii i wprowadza uczniów w zagadnienie herstorii. Może być zrealizowana jako lekcja języka polskiego, historii lub godzina wychowawcza.
Przed zajęciami poproś uczniów, żeby znaleźli i zaznaczyli w tekście „Hamleta” fragmenty, w których postaci mówią o Ofelii lub Królowej Gertrudzie.
Tradycyjny układ sali.
Długopisy/ołówki, flamastry, brystol, kartki. Dialog Hamleta i Ofelii [w załączniku]. Tabelka [w załączniku].
Podziel klasę na pięcioosobowe grupy, rozdaj każdej brystol i flamastry. Poproś, aby zespoły zastanowiły się nad pozycją postaci w „Hamlecie” – kto jest centralną postacią, kto drugoplanową, a które osoby mają poboczne znaczenie. Poleć, aby grupy zebrały swoje rozważania w formie graficznej i oddawały pozycję bohaterów i bohaterek w dramacie: najbliżej środka niech znajdują się osoby najważniejsze, mające kluczowe znaczenie, najdalej – osoby o najmniejszej sile głosu, poboczne.
Kiedy prace będą gotowe, przyjrzyjcie się, gdzie w tych szkicach są Ofelia i Królowa. Zapytaj uczniów, z czego ich zdaniem wynika taka pozycja każdej z kobiecych postaci. Poproś grupy, żeby zaprezentowały swoje wnioski i wspólnie o tym porozmawiajcie.
Podziel uczniów na nowe, tym razem trzyosobowe zespoły. Zadaniem uczniów jest przyjrzenie się bohaterkom „Hamleta”. Niech zastanowią się, w jakich sytuacjach je pamiętają, jakie są, co mówią. Zbierzcie wspólnie najważniejsze tropy, spisując je na jednej części brystolu/tablicy pod hasłem „Co o sobie mówią?”
Zastanówcie się, jakie jest ich znaczenie dla akcji dramatu.
Podziel uczniów na pary, w których opowiedzą sobie o fragmentach tekstów przygotowanych w domu. Jaki obraz bohaterek wyłania się ze słów innych postaci? Jeśli będziecie potrzebowali, możecie użyć fragmentu tekstu załączonego do tego scenariusza [Załącznik].
Ponownie zbierzcie wnioski na forum: użyjcie brystolu z poprzedniego ćwiczenia i w drugiej kolumnie wpiszcie hasło „Co o nich mówią?” i spiszcie przemyślenia.
Poleć uczniom, by przyjrzeli się bliżej kobiecym bohaterkom dramatu. Poproś, by uczniowie utworzyli nowe pary – połowie z nich przydziel do pracy postać Ofelii, pozostałym Gertrudy i rozdaj im tabelę do uzupełnienia [załącznik].
Zwróć uwagę uczniów na to, że najbardziej rozpoznawalnym fragmentem utworu jest monolog Hamleta. Poproś uczniów, aby w tym zadaniu zastanowili się, jak mogłyby wyglądać monologi wygłoszone przez bohaterki, o których rozmawiacie dziś na zajęciach. Niech uczniowie pracują nadal w tych samych duetach nad tekstem bohaterki, o której para rozmawiała w poprzednim zadaniu. Jak wyglądałaby ta historia, gdyby opowiedziały ją Ofelia lub Gertruda? Jakimi myślami bohaterka chciałaby się podzielić? Monolog może dotyczyć wybranego zagadnienia lub perspektywy bohaterki na całą historię przedstawioną w dramacie Szekspira. Ważne, żeby był głosem jednej z kobiecych postaci w wybranej sprawie.
Zaproś chętne pary do prezentacji monologów. Zacznijcie od tekstów dotyczących Ofelii, a następnie przejdźcie do Gertrudy.
Podsumujcie swoje działania i porozmawiajcie o tym, jak rozmowa o kobiecych bohaterkach wpłynęła na Wasze postrzeganie „Hamleta” – dramatu wszechczasów.
Temat herstorii możecie kontynować na kolejnych zjaęciach języka polskiego, historii lub godzinie wychowawczej.
Praca domowa: poproś uczniów, żeby w domu pomyśleli o jakiejś kobiecej postaci (historycznej lub współczesnej), która ich zdaniem zrobiła coś ważnego. Podkreśl, że nie musi to być postać powszechnie znana – może to być zarówno ktoś znajomy (ciocia, babcia) lub ktoś zupełnie im nieznany.
1. Herstoria/historia
Zaprezentuj grupie ideę historii (his story) i herstorii (her story). Wprowadź ich w różnicę pomiędzy historią pisaną z perspektywy mężczyzn a herstorią – czyli historią opowiadaną dziś na nowo z uwzględnieniem kobiecych doświadczeń.
Kontekstem mogą być materiały zamieszczone na stronie: www.herstorie.pl
2. Gdzie są kobiety w historii?
Podziel klasę na trzyosobowe grupy. Poproś, żeby w nich uczniowie zastanowili się nad kilkoma najważniejszymi według nich wydarzeniami w światowej historii. Niech zapiszą je w formie osi czasu na brystolu.
Następnie poproś, żeby zastanowili się, co wiedzą na temat roli i sytuacji kobiet w trakcie tych wydarzeń. Jeśli nie wiedzą nic na ten temat, niech zastanowią się wspólnie, jaka mogła być rola kobiet w tych wydarzeniach.
3. Jaką ma płeć historia świata?
Niech grupy przedstawią swoje przemyślenia na forum. Podyskutujcie o tym, na ile ich zdaniem, kobiece doświadczenie jest obecne w narracji o świecie, a na ile jest to opis męskich doświadczeń.
4. Szukamy bohaterek
Poproś uczniów, żeby każdy poszukał w pamięci kobiety, która ich zdaniem zrobiła coś istotnego w historii świata. Nie musi to być udział w wielkim historycznym wydarzeniu – niech to będzie kobieta, która ich zdaniem zasługuje na opowiedzenie jej historii.
Następnie poproś, żeby w parach opowiedzieli sobie o tych bohaterkach.
5. Opowiadamy sobie herstorie
Niech na forum każda osoba opowie krótko o bohaterce, o której usłyszała od partnerki/partnera. Usłyszane herstorie zapisujcie na brystolu jednym zdaniem. Stwórzcie swoją własną bazę bohaterek.
Na koniec porozmawiajcie wspólnie o tych herstoriach.
Praca w domu:
Poproś, żeby każdy wybrał sobie z bazy bohaterek jedno zdanie, które go inspiruje. Używając tego zdania niech uczniowie napiszą krótki esej na temat „Co zmienia uwzględnienie roli kobiet w historii?”.
Scenariusz możesz zrealizować, pracując zdalnie. W tym celu skorzystaj z platformy do spotkań wirtualnych, np. Zoom. Poproś uczniów, żeby włączyli kamery – to Wam ułatwi komunikację.
Oto wskazówki do poprowadzenia zajęć online:
- W ćwiczeniach, które wymagają pracy w mniejszych grupach, skorzystaj z opcji Breakout Rooms, żeby przydzielić uczniów do pokoi, w których będą mogli pracować w zespołach. W menu, które pojawi się po wyborze tej opcji, możesz ustalić czas pracy, co pomoże Ci trzymać się czasu podanego w scenariuszu.
- W trakcie zajęć uczniowie dzielą się wnioskami z pracy w grupach na forum – możesz je zbierać, tworząc na bieżąco notatkę z ich wniosków (na czacie Zoom lub w pliku tekstowym). Aby była widoczna dla wszystkich, korzystaj z opcji Share Screen. Możesz też zapisać plik i przesłać go uczniom.
- W ćwiczeniu „Gdzie są kobiety w tej historii?" Uczniowie mogą skorzystać z programu graficznego (np. Paint) i w ten sposób przygotować grafikę. Niech zaprezentują ją, korzystając z opcji Share Screen.
- W części drugiej w ćwiczeniu „Opowiadamy sobie herstorie” do zapisania historii bohaterek możecie użyć czatu. Zadania do wykonania przed drugimi zajęciami wyślij uczniom na mejla. Załączony fragment tekstu możesz wysłać uczniom na czacie podczas zajęć.
Kulturoznawczyni, pedagożka teatru, przewodniczka.
Absolwentka kulturoznawstwa na Uniwersytecie Humanistycznospołecznym SWPS w Warszawie i pedagogiki teatru na Uniwersytecie Warszawskim. Konsultantka programowa w Teatrze Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku. Ukończyła warsztat mistrzowski Adriana Jacksona „Rainbow of desire” oraz w kurs „Teatr ze społecznością” organizowane przez Fundację Edukacji i Kultury Drama Way z Warszawy. Absolwentka Szkoły Pedagogów Teatru organizowanej przez Instytut Teatralny w Warszawie. Jest prelegentką klubu filmowego dla niewidomych IKFON prowadzonego przez Stowarzyszenie „De Facto” i przewodniczką Płockiej Lokalnej Organizacji Turystycznej. Współtworzy ogólnopolską Antyprzemocową Sieć Kobiet - ASK oraz grupę HERstoria Płocka, która zajmuje się odkrywanie kobiecej historii Płocka
