Scenariusz jest przygotowany na zajęcia długie – minimalnie dwie, maksymalnie cztery godziny lekcyjne. Niektóre elementy można potraktować opcjonalnie.

Można zakończyć całość po etapie nr 7.
Można wykorzystać etap nr 7 albo etapy nr 8 i 9 łącznie.
Etap 5. jest przeznaczony dla grupy, która ma doświadczenie teatralne.

Nigdy nie zapominaj o podsumowaniu (etap nr 10).

Sam temat może być dla uczniów nieoczywisty, warto dobrze przygotować wybrane fragmenty z Moliera i sylwetki bohaterów/bogaczy, sięgając np. do tekstów publicystycznych, wywiadów z biznesmenami czy znanymi osobami.

Przygotowanie przed zajęciami
Przed zajęciami poproś uczniów, by przynieśli ze sobą na lekcję jakieś przedmioty, które szczególnie cenią, do których są przywiązani, bez których nie wyobrażają sobie życia, od których (jeśli takie mają) są uzależnieni.

1. Wprowadzenie 5 min.

Przed wejściem do sali uczniowie wyjmują wszystko z plecaków i kieszeni i wkładają do przygotowanych wcześniej kartonowych pudeł (jedno pudło dla jednej osoby). Następnie każdy wybiera ze swoich rzeczy jeden przedmiot, z którym najtrudniej będzie mu się rozstać. Pudła wędrują pod tablicę albo najlepiej gdyby zostały w innej sali / na zapleczu. Wybrane przedmioty uczniowie zabierają ze sobą.

 

2. Ja pośród rzeczy 20 min.

W sali ustawiamy się w kole. Każdy próbuje opowiedzieć coś o sobie, korzystając przy tym z wybranego przedmiotu, odwołując się do jego cech. Jestem jak… (tu następuje nazwa przedmiotu), bo…
Jestem jak długopis, bo jestem wyprostowany. Jestem jak to pudełko, bo chowam w sobie cenne myśli itp.
Następnie każda osoba wybiera dowolne miejsce w sali i, używając do tego celu prostych materiałów (folii, kredy, papieru, sztucznych kwiatów, folii aluminiowej, lampek choinkowych) buduje konstrukcję z wybranym przedmiotem w roli głównej. Instalacja ma za zadanie wyeksponować ten przedmiot, podkreślić jego wartość, wagę dla właściciela.

Możesz zaproponować, by uczniowie wyobrazili sobie, że ta rzecz jest dziesięć razy cenniejsza. Jak wówczas wyglądałaby taka instalacja? Każdy przygotowuje tego typu konstrukcję. Następnie wszyscy oglądamy nawzajem swoje dzieła, nadając im tytuły, które można zapisywać na rozłożonych obok każdej pracy kartach lub wypowiadać je na głos w trakcie oglądania.

 

3. Praca w parach 10 min.

Kolejnym etapem jest praca w parach – wzajemne uzupełnianie swojej instalacji w ten sposób, że jedna osoba ustawia drugą przy jej pracy w taki sposób, by pokazać, wyeksponować domniemaną relację tej osoby z przedmiotem. Uczestnicy pracują więc tak, jakby „rzeźbili”, „ustawiali”, formowali swoich kolegów i koleżanki z pary. Najpierw zadanie wykonuje połowa grupy – pozostali oglądają sceny, nadają im tytuły, mogą proponować i dokonywać zmian w ustawieniach. Potem następuje zamiana – kolejne osoby tworzą sytuacje z instalacji i ciał.

 

4. Rozmowa 10 min.

Zapytaj uczniów o to, jak tworzyły się znaczenia w ostatnim ćwiczeniu. Jak czuli się w relacjach ze swoimi przedmiotami? Jak się czuli w kontakcie z przedmiotami, ustawiani przez kolegów? Jak nazwaliby swoje relacje z przedmiotami? Jak widzą kwestię relacji człowieka i materialności współcześnie?
Ważne, by w tej dyskusji być otwartym na różne podejścia i pokazywać uczniom różne aspekty tych kwestii.
W tym miejscu można zakończyć pierwszą część zajęć.

 

5. Przedmiot jako osoba 20 min.

To zadanie należy potraktować opcjonalnie – jest ono raczej adekwatne dla grupy, która miała już jakieś doświadczenia teatralne. Każdy uczestnik zastanawia się nad swoim przedmiotem i relacją z nim oraz próbuje odpowiedzieć sobie na kilka pomocniczych pytań:

○ Gdyby ten przedmiot był osobą, jaką byłby osobą?
○ Co ten przedmiot mi daje?
○ Co bym stracił/straciła, gdybym stracił/a ten przedmiot?
○ Jak się czuję, gdy go mam przy sobie?

Następnie, korzystając z tych pytań i odpowiedzi, każdy tworzy krótką, maksymalnie minutową akcję / etiudę, która będzie wyrażać jego związek z tą osobą / osobami. Może to być kawałek choreografii, pantomimy, najlepiej, by była to akcja bez tekstu lub z niewielką jego zawartością. Ważne, by zachęcić uczniów do tworzenia działań, które mają wyraźny początek i koniec.
W trakcie przygotowań możesz zaproponować uczestnikom muzykę, żeby łatwiej im się pracowało. Następnie podziel grupę na dwa‒trzy zespoły.
Jedna grupa symultanicznie pokazuje akcje, pozostałe patrzą, na koniec mogą je skomentować. Komentować mogą oczywiście za każdym razem też osoby, które działały. Warto je zapytać, jak się czuły w akcjach z przedmiotami.

W przypadku, gdy grupa jest chętna do takich działań, możesz zaproponować rozwijanie akcji zespołowych, np. poprzez formalne rozwijanie działań indywidualnych – zmianę skali ruchu, tempa, dodawanie przedmiotów (np. jeśli ktoś wybrał telefon komórkowy, można zaproponować, by przeprowadził tę samą akcję, używając pięciu telefonów).

 

6. Skąpstwo 30 min.

To może być początek drugiej godziny lekcyjnej.

Czym jest skąpstwo, jak byście je zdefiniowali? Uczestnicy dobierają się w czteroosobowe grupy. Następnie każdy przypomina sobie jedną historię z życia swojego lub innych osób, która jego zdaniem jest przykładem skąpstwa. Może być to również przykład z literatury albo filmu. Następnie każda osoba w grupie opowiada pozostałym trzem swoją historię.
Czas na opowieść jednej osoby to maksymalnie jedna minuta. Pozostałe osoby, słuchając, mają za zadanie zapisać na kartkach po dwa kluczowe słowa z opowieści.
Gdy wszyscy opowiedzą historie, każda grupa skończy z ośmioma zapisanymi słowami. Uczniowie, wykorzystując zapisane słowa, tworzą w grupach autorskie definicje skąpstwa i zapisują je na dużych kartkach. Następnie grupy wymieniają się kartkami. Teraz, po otrzymaniu definicji innej grupy, każdy zespół ma za zadanie stworzyć sytuację teatralną/obraz odnoszący się do tej definicji.
Można używać rekwizytów, przedmiotów, ciał. Ważne, by zachęcić uczestników do tworzenia abstrakcyjnych obrazów/sytuacji – nie musi być to ilustracja dosłowna, jak w kalamburach. Na koniec czytamy definicje ‒ rozmawiamy o nich i o obrazach. Czym się różniły? Co zaciekawiło uczestników?

 

7. Dom Harpagona 20 min.

Prowadzący rozdaje uczniom wybrane fragmenty z tekstu Moliera – niech będą to dialogi Harpagona z innymi postaciami, najlepiej fragmenty, w których Harpagon odnosi się do swoich przedmiotów, zasobów, pieniędzy. Każda grupa próbuje opracować ten fragment w taki sposób, jakby rozgrywał się miedzy dwiema współczesnymi osobami. Dla ułatwienia prowadzący może rozdać kartki z propozycjami tych nowych ról, np. dialog dwóch biznesmenów, dialog bogatego i osoby wykonującej w jego domu remont etc. Następnie czytamy sobie stworzone fragmenty.
Teraz użyjemy pudeł, które na początku zajęć stały się schowkami na przedmioty uczniów. Niech pozostaną zamknięte, zaś każdemu z nich uczniowie nadają nazwę, odpowiadającą jednej dziedzinie życia skąpca Harpagona.
Przykładowe dziedziny: pieniądze, pamiątki, relacje, zdrowie, miłość, ubrania, książki, meble.
Na środku sali stawiamy krzesło, które będzie symbolizować bogacza. Próbujemy wspólnie ustawić pudła z hasłami wokół krzesła, dokonując oceny, jak blisko ulokować dane pudło i w jakiej pozycji wobec krzesła, tak by ustawienie oddawało relacje między bogaczem i dziedziną, którą symbolizuje dane pudło. Każda osoba ma prawo zaproponować własne ustawienie, przestawić pudło.
Następnie każda chętna osoba może zaproponować własne ustawienie, odpowiadające jej stosunkowi do rzeczy, tak jakby sama siedziała na krześle. Oczywiście można wtedy dopisywać nowe hasła. Po tym, jak dana osoba ustawi pudła/wartości, może na chwilę sama usiąść na krześle, z jego perspektywy ocenić układ haseł i jeszcze dokonać zmiany. Każdy może też krótko skomentować własne ustawienie.

 

8. Wywiad z bogaczem 20 min.

Ochotnik siada na krześle. Pozostałe osoby mogą uformować rząd krzeseł naprzeciwko. Ochotnik otrzymuje kartkę z opisem postaci – powinny być to wcześniej przygotowane przez prowadzącego postaci z filmów, literatury: bogate osoby o różnym stosunku do pieniędzy. Mogą to być zarówno postaci, które uznajesz za skąpe i chciwe, jak i charakteryzujące się innym podejściem do posiadania. Każdy opis powinien być krótki, ale maksymalnie treściwy.

Następnie cała grupa ma za zadanie przeprowadzić wywiad – poprzez zadawanie pytań – z siedzącą na krześle osobą. Ochotnik bogacz ma zaś odpowiadać na pytania według wiedzy bądź zgodnie ze swoją wyobraźnią.
Ważne w tym zadaniu jest podkreślenie jego teatralnego potencjału i zachowanie jego formy – pytania powinny być zadawane po kolei, momenty ciszy czy zawahania też docenione, jako istotne dla dramaturgii.
Sceniczność przestrzeni można podkreślić, kierując strumień światła na krzesło i osobę na nim siedzącą oraz tworząc równy rząd dla pozostałych uczestników, odpowiednio oddalony od centralnego krzesła.

 

9. Podsumowanie 5 min.

Porozmawiajmy chwilę o tym, jak rozumiemy skąpstwo. Czym różni się skąpstwo od bogactwa? Czy skąpstwo jest złe? Czy współczesny świat jest skąpy?
Zapisujemy pytania, które nasuwają się nam w związku z tymi zagadnieniami.