Natalia Leszczyńska
Cykl zajęć poświęcony życiu przedmiotów. Na początku poruszamy temat recyklingu i dawania starym rzeczom nowego zastosowania – drugiego życia. Następnie zastanawiamy się, czy możliwe jest ożywianie przedmiotów i sprawdzamy, co trzeba zrobić, żeby patrzyły, słuchały, rozmawiały... W ten sposób poznajemy podstawy animacji przedmiotu.
Działania plastyczne mogą być przeprowadzone przy stolikach. Możliwe jest też usadzenie dzieci na podłodze. Przyniesione materiały recyklingowe i elementy dekoracyjne posegregowane ustawiamy w pudełkach w ogólnodostępnym miejscu. Każdy uczestnik powinien też mieć swobodny dostęp do nożyczek i kleju. Działania animacyjne wymagają stworzenia przestrzeni do swobodnego poruszania się, dlatego można ustawić niewielki parawan. Może to być też okno sceniczne wykonane z kartonu.
1. Przedmioty przyniesione przez dzieci z domu, rzeczy przeznaczone do wyrzucenia (opakowania po jajkach, butelki plastikowe, opakowania kartonowe, puszki, opakowania po sprzęcie elektronicznym itp.).
2. Materiały do wykonania pacynki (szczegóły i inspiracje znajdują się w dodatkowym opisie).
Scenariusz opisuje trzy moduły zajęć:
1. Recykling przedmiotów znalezionych z domu. Zastanowimy się nad tym, jakie przedmioty pojawiają się w domach uczestników jako te niepotrzebne, przeznacozne do wyrzucenia. Damy rzeczom pozornie niepotrzebnym „drugie życie”, a także poruszymy kwestie ochrony środowiska. (45 min)
2. Ożywianie przedmiotów. W tej części z materiałów recyklingowych stworzymy proste lalki. Zajmiemy się animacją w etiudach indywidualnych i zbiorowych. Nauczymy się podstawowych technik łapania kontaktu oraz nadawania martwym przedmiotom cech żywych istot. (45 min)
3. Tworzenie i podstawowa animacji lalki pacynki. Celem jest przeprowadzenie całego procesu stworzenia wymyślonej postaci - od momentu projektu do zaprezentowania skończonej całości. Ma to pokazać dzieciom ich moc sprawczą, a także zachęcać do poszukiwania zindywidualizowanych zabawek oraz uczyć doceniania rękodzieła w ogóle. (2 x 45 min)
Akcesoria przydatne do wykonania pacynki:
Na koniec pora na naukę prostej animacji lalek. Zajmiemy się głównie:
a) łapaniem tzw. kontaktu, czyli patrzenia lalką na konkretny punkt, co w bardzo prosty sposób nadaje jej cechy żywej, rozumnej istoty.
b) artykulacją, czyli mówieniem lalką. Zaczniemy od samogłosek, potem wprowadzimy bardzo prosty dialog w parach (lalka-lalka i laka- człowiek).
Powstałe lalki mogą być przyczynkiem do poprowadzenia całego cyklu zajęć lub stworzenia spektaklu.
Jeżeli zdecydujesz się na użycie parawanu, możecie go wykonać na oddzielnych zajęciach - należy wyciąć jak największy otwór w dnie w solidnego, dużego kartonu typu „po bananach” i okleić go kolorowym papierem, albo jeszcze lepiej tapetą. Można też zrobić kurtynę, a nawet reflektory. Nie martw się - parawan nie jest niezbędny, może natomiast stanowić ciekawą formę kontynuacji tematu i tworzenia przedstawienia.
Przed przystąpieniem do zajęć:
1. Zaproponuj dzieciom, by przyjrzały się, jakie rzeczy są najczęściej wyrzucane u nich w domu. Poproś o przyniesienie tych, którym można nadać nową funkcję.
2. Zaproś dzieci do gromadzenia materiałów recyklingowych, w tym skarpetek, ścinków materiałów, guzików, futerek, piórek itp.
3. Przygotuj samodzielnie lalkę, tak aby móc zaprezentować dzieciom podstawowy mechanizm jej działania. Postaraj się jednak nie charakteryzować jej zbytnio, tak by nie sugerowała uczestnikom, jak mają wyglądać ich projekty.
1. Zacznij z uczniami rozmowę na temat recyklingu. Jak rozumieć życie przedmiotów. Czy można zmieniać przeznaczenie przedmiotów?
Niech za przykład posłużą Ci rzeczy, które można naprawić. Zapytaj dzieci, czy kiedykolwiek zdarzyło im się wykorzystać zepsuty albo zapomniany, czy niepotrzebny przedmiot w zupełnie nowy sposób. Może widziały, jak ktoś zmienił przeznaczenie przedmiotu, który z pozoru wydawał się już bezużyteczny.
2. Zastanów się wspólnie z uczniami się co sprawia, że coś wyrzucamy? Zapytaj, co jest zazwyczaj wyrzucane w domach uczniów – zróbcie listę takich rzeczy. Zastanówcie się, co jest wyrzucane bez powodu, co staje się niebezpieczne, co można naprawić, co wykorzystać z w zupełnie inny sposób.
3. Usiądź z grupą w kole. Poproś, by każdy przyjrzał się swojemu przedmiotowi. Każde z dzieci niech po kolei przedstawi swój przedmiot, mówiąc, co to jest i do czego służy. W kolejnej rundzie w kole każdy ma za zadanie opowiedzieć, skąd pochodzi jego przedmiot i dlaczego/jak trafił na śmietnik.
4. Niech każdy wybierze spośród przyniesionych rzeczy jakiś przedmiot, któremu mógłby nadać drugie życie. Za pomocą kleju taśmy, nożyczek, kartonu i przede wszystkim przyniesionych materiałów recyklingowych każdy uczeń stworzy „stary-nowy przedmiot”. Obejrzyjcie, na koniec wszystkie przedmioty i opowiedzcie, do czego one służą.
Praca domowa: Poproś uczniów o pryzniesienie na kolejne zajęcia dowolnie wybranego przedmiotu codziennego użytku.
1. Usiądź z uczniami w kole. Miej przy sobie dwa-trzy przedmioty o jasno określonej funkcji. Spróbujcie nadawać mu inne znaczenia i właściwości. Po kolei niech każdy bierze przedmiot i zmienia jego przeznaczenie za pomocą gestów (np. stara gazeta raz może być wachlarzem, raz kołysanym dzieckiem, telefonem grzebieniem lub deskorolką - w zależności od tego jak potraktuje ją uczestnik warsztatu), po czym podaje osobie siedzącej obok niego. Przeprowadźcie jedno lub dwa okrążenia w kole połączone ze zmienianiem przedmiotu.
2. Poproś dzieci, by wymieniły się przyniesionymi przedmiotami. Wyobraźcie sobie, że są to niezwykle cenne rzeczy. Zacznijcie chodzić po sali, każdy niosąc coś cennego, następnie wyobraźcie sobie, że przedmioty są bardzo ciężkie, znowu zaproś wszystkich do wymiany. Przeprowadź jeszcze kilka wymian, przeplatanych swobodnym chodzeniem po sali z przedmiotem, za każdym razem nadając mu inne cechy (np. gorący, pachnący itp.).
3. Teraz usiądźcie w kole. Poproś, by każdy przyjrzał się swojemu przedmiotowi. Teraz weźcie przyklejane oczy i przyklejcie je swoim przedmiotom. Każdy niech teraz nada imię swojej nowo powstałej postaci – może być abstrakcyjne lub znaczące (nawiązujące do zastosowania przedmiotu lub jego wyglądu). Usiądźcie w kole i przedstawcie je po kolei, pokazując wszystkim przedmiot i mówiąc jego imię oraz witając pozostałych.
4. Wyobraźcie sobie teraz muchę latającą po sali – bzyczenie wszystkich uczestników jak najbardziej wskazane. Śledźcie wzrokiem lalki (czyli nosem) jej podróż przez salę. Mucha może usiąść na stole, na krześle – dowolnie wskazuj obiekty, na które w związku z tym spojrzą lalki. Przypomnij dzieciom, że każdy śledzi muchę swoją laką. Od czasu do czasu proponuj, żeby lalki spojrzały na konkretne dziecko (wybieraj losowo).
5. Poproś dzieci, by dobrały się w pary. Niech temat tej pierwszej etiudy będzie bardzo prosty – spotkanie. Dwa przedmioty-lalki wchodzą, zauważają się (czyli zatrzymują, łapią kontakt), dziwią (prosta reakcja paszczą typu „ooo”), mówią sobie „dzień dobry”, potem „do widzenia” i wychodzą w przeciwnych kierunkach. Możecie użyć ławki bądź stołu jako sceny dla recyklingowych stworów.
6. Zaproś dzieci do krótkiej prezentacji. Jeżeli chcesz, możesz tu wykorzystać parawan, bądź stół jako scenę – ale nie jest to konieczne. Etiudy będą trwały chwilkę, więc postaraj się dać krótkie uwagi dotyczące prowadzenia i kontaktu lalek, poproś o ponowną prezentację, tak by każda para mogła pokazać etiudę dwa razy. Już prosta korekta sprawi, że wasze lalki ożyją. Teraz możecie rozpocząć prawdziwą lalkarską przygodę!
Na koniec podsumujcie: co sprawia, że przedmioty zachowują się jak żywe.
1. Projektowanie skarpetkowych stworów
Poproś dzieci, by obejrzały przyniesione, bądź wybrane przez siebie skarpetki. Zastanówcie się, jakie sugestie co do „ukrytego” w nich stwora niesie materiał, z którego są wykonane. Każdy uczestnik warsztatu powinien teraz narysować projekt Stwora Skarpetkowca. Możesz zachęcić dzieci, by szukały sposobu na ukazanie cech przyjaciela ich marzeń w wyglądzie projektowanej postaci.
2. Paszcza
Przygotujcie teraz wnętrze paszczy stwora – obły kształt (przypomina wielkiego tik-taka), który mieści się na dłoni. Odrysujcie ten kształt na materiale, który będzie potem widoczny jako wnętrze paszczy, użyjecie go na kolejnym etapie tworzenia lalki. Posmarujcie wyciętą tekturę klejem i wklejcie wewnątrz skarpetki na jej podeszwie, tak by jeden z węższych końców stykał się piętą skarpetki. W tym miejscu będzie się znajdował nasz kciuk. Zegnijcie karton mniej więcej w 1/3 długości. Włóżcie rękę do środka, tak, by karton przylegał do wnętrza waszej dłoni, otwórzcie i zamknijcie dłoń – Skarpetkowiec powinien tym samym otwierać i zamykać paszczę.
3. Charakterystyka...
Wytnijcie teraz odrysowany na materiale kształt i posmarujcie go klejem, po czym wklejcie równo z tekturką na widocznej, zewnętrznej stronie skarpetki.
Poproś dzieci by włożyły rękę do skarpetki. Wnętrze dłoni przylega do wklejonej tektury. Pozostałe wolne miejsce, na wierzchu dłoni, należy wypchać wypełniaczem, starając się nadać lalce zaprojektowany kształt.
4. ...i charakteryzacja
Dopiero teraz pokaż dzieciom zgromadzone materiały do wykończenia lalek. Czas na swobodne ozdabianie i nadawanie charakteru postaciom! Zachęcaj dzieci do konfrontowania projektu z realnymi możliwościami materiałów, przy jednoczesnym dążeniu do realizacji projektu i stworzenia w rzeczywistości wymyślonego wyglądu postaci.
Bardzo ważne jest, by na tym etapie wprowadzić podstawowe pojęcie animacji, czyli „łapanie kontaktu”. Lalka patrzy „nosem”, tzn. tam gdzie wskazuje jej nos. Dlatego zwróćcie uwagę, gdzie zamierzacie go przykleić - to on sprawi, że wasza lalka będzie się łatwo animować. Po prostu przyklejcie go w takim miejscu skarpetkowego pyszczka, by swobodnie móc wskazywać nosem na osobę stojącą przed wami. Najlepiej jest przyklejać nos, mając lalkę, już wypchaną, nałożoną na rękę. Ma wam być wygodnie, ręka nie może się męczyć w niewygodnej pozycji - wtedy lalka będzie żyć, brykać i mówić.
5.Walne zgromadzenie Skarpetkowców
Usiądźcie w kole z pacynkami. Każdy nich nałoży na dłoń swoją lalkę. Przyjrzyjcie się sobie, teraz niech niech przyjrzą się sobie nawzajem wasze lalki. Zacznij rozmowę o „łapaniu kontaktu”, czyli wskazywaniu nosem lalki na punkt, na który chcesz nią patrzeć. Poproś dzieci, by jeszcze siedząc, popatrzyły na sufit, na podłogę, na okno, na drzwi. Przećwiczcie przeczące (poziome ruchy) i twierdzące (pionowe) ruchy głowy. Możesz w tym celu zadawać dzieciom proste pytania zamknięte, na które odpowiedzą „tak” albo „nie”.
6. Animacja - ruch
Poproś dzieci by wstały, wykonuj ćwiczenia razem z nimi. Zacznijcie chodzić po sali, najpierw w kole, tak, by lepiej skupić się na lalce. Nadgarstek może symulować ruch bioder lalki, możecie też poszukać innego sposobu poruszania. Zachęć dzieci by chodziły lalkami trzymając je wysoko nad głową. Zmieniajcie emocje – krok smutny, wesoły, skradnie się itp.
Teraz poproś dzieci, by spróbowały odnaleźć ulubiony krok swego stwora. Nie ograniczajcie przy tym ekspresji ciała – to tylko wzmocni efekt animacyjny!
7. Animacja - mówienie lalką
Najprostszą zasadą dotyczącą mówienia lalką jest otwieranie jej paszczy, przy wymawianiu samogłosek - czyli jak przy artykulacji człowieka.
Najpierw poproś dzieci, aby ziewnęły same, potem niech ziewną razem z lalką. Teraz spróbujcie sylabizować własnym głosem i lalką – to prostsze niż może się wydawać. Zaproponuj dzieciom proste zdania do powtórzenia - możecie zacząć choćby od „dzieeeń-doooo-bryyyy”. Przydadzą się proste słowa typu maaa-maaaa. Na koniec sprawdźcie, czy wasza lalka umie się śmiać (gwarantuję, że tak). Na koniec zajęć, każdy z uczestników powinien mieć własną pacynkę Skarpetkowca, którego może w prosty sposób ożywić.
WARIANT: Niech Skarpetkowce staną się bohaterami historii dotyczących przyjaźni – poproś dzieci, aby przygotowały w parach scenki na ten temat.
WARIANT II: Zachęć dzieci do wykonania drugiego Skarpetkowca w domu (np. razem z rodzicami lub rodzeństwem). Może posłużą do założenia domowego teatru?