Więcej informacji na temat field recordingu w rubryce: bibliografia.

Scenariusz zajęć inspirowany jest cyklem warsztatów „Śpiewy historyczne” realizowanym w ramach Projektu Off Opera 2019 – www.offopera.pl

1. Rozgrzewka: (w)słuch absolutny 15 min.

Zaproś uczniów do wspólnej rozgrzewki:

- Poleć, by każdy w swoim tempie swobodnie poruszał się w przestrzeni, w której odbywają się warsztaty. Zaznacz, że w dowolnym momencie można zmienić prędkość przemieszczania się (przyspieszać, zwalniać).

- Poproś, by uczniowie zwalniali stopniowo tempo swojego przemieszczania się po sali warsztatowej, aż do bardzo powolnego poruszania się.

- Kiedy zatrzymają się, poproś, by każdy zatkał uszy dłońmi, a następnie dokładnie rozejrzał się dookoła siebie. Niech uczestnicy przyjrzą się, w której przestrzeni się teraz znajdują, kto jest dookoła nich, czy w sali są jakieś charakterystyczne elementy. Po chwili daj sygnał, aby uczniowie oderwali dłonie od uszu.

- Poproś uczniów, by zamknęli oczy i dalej bardzo powoli przemieszczali się po sali, zwracając uwagę na to, co słyszą:

• czy są to dźwięki głośne / ciche?
• czy dźwięk wydawany jest wewnątrz sali / w budynku / dobiega z zewnątrz?
• czy pozostali uczestnicy warsztatów wydają jakieś dźwięki, czy zachowują się bezszelestnie?

Wyjdź razem z uczniami z sali, w której odbywają się zajęcia. Wybierz jedną przestrzeń, w której powtórzycie to samo ćwiczenie (np. boisko szkolne, sala gimnastyczna, stołówka, korytarz, hall).

Po skończeniu działania zachęć uczniów do podzielenia się swoimi spostrzeżeniami:

• Czy coś w tym ćwiczeniu sprawiało Wam trudność? Dlaczego?
• Co słyszeliście w szkolnej przestrzeni? Jak brzmi szkoła waszym zdaniem? Jakie dźwięki wydaje szkoła?

Poinformuj uczniów, że celem dzisiejszego warsztatu będzie refleksja nad przestrzenią dźwiękową waszego wspólnego najbliższego otoczenia – szkoły. Spytaj uczniów:

• Czy na co dzień, chodząc do szkoły, spędzając tutaj średnio 7-8 godzin dziennie zwracamy uwagę na przestrzeń dźwiękową w której funkcjonujemy? Jakie są Wasze opinie na ten temat?
• Jakie rodzaje dźwięków składają się na przestrzeń dźwiękową szkoły? Kto lub co je generuje?

Po rozmowie, przekaż uczniom, że zaraz wyruszą na badania terenowe, by „wsłuchać się” w szkołę. Zapowiedz, że najbliższa część zajęć posłuży im do zaplanowania tej wyprawy. Poproś ich, by podzielili się na trzy zespoły.

2. Mapa szkoły | szkolny landscape 20 min.

1. Każdy zespół losuje jedną kartkę z zapisaną płaszczyzną pojęcia dźwiękowej przestrzeni szkoły:

• dźwięki szkoły jako obiektu fizycznego (skrzypiące drzwi/schody, szum drzew za oknem w sali matematycznej, dzwonek),
• dźwięki, które łączą się z aktywnością ludzi w przestrzeni (panie gotujące na stołówce, dźwięk uczniów na korytarzu podczas przerwy, pokój nauczycielski itp.),
• dźwięki ludzi – opowieści ludzi o szkole / rozmowy z członkami szkolnej społeczności (Jaki brzmi szkoła z perspektywy różnych osób / z perspektywy osób „pełniących różne funkcje” w szkole? (pracownicy administracyjni, dydaktyczni, techniczni, uczniowie, rodzice).

2. Przed rozpoczęciem pracy, poproś uczniów, by w zespołach wspólnie zastanowili się nad odpowiedzią na trzy pytania:

• W jaki sposób, waszym zdaniem, można zdefiniować przestrzeń dźwiękową szkoły?
• Jak wyznaczyć jej początek i koniec?
• Co składa się, waszym zdaniem, na przestrzeń dźwiękową szkoły? / Jakie są elementy składowe tej przestrzeni?

3. Każdemu zespołowi rozdaj arkusz szarego papieru oraz przybory do pisania. Poinformuj, że ich zadanie polegać będzie na stworzeniu mapy szkoły w taki sposób, by uwzględnić na niej  wylosowany temat. Wybór formy graficznej mapy należy do grupy.

Po dyskusji w zespołach uczniowie przygotowują własne mapy szkolnej przestrzeni.

3. Field recording | szkolny soundscape 30 min.

Po stworzeniu mapy szkoły, poproś uczniów, aby zebrali się w jednym miejscu. Krótko zaprezentuj obsługę sprzętu do rejestracji dźwięku (dyktafony cyfrowe, rejestratory dźwięku, adaptery, słuchawki, osłony przeciwwietrzne, futra – w zależności od rodzaju sprzętu, którym dysponujesz).

Zadaniem każdego zespołu jest zebranie (zarejestrowanie) dźwięków wydawanych przez szkołę zgodnie z wcześniej otrzymaną (wylosowaną) płaszczyzną.

Zasugeruj uczniom, by w swoich wędrówkach po szkole korzystali z map, które sami stworzyli: mogą im posłużyć do sporządzania notatek, które będą pomocne podczas analizy i opisywania zgromadzonego materiału dźwiękowego.

Następnie zaproś uczestników warsztatu do wyjścia w teren – w przestrzeń szkoły. Dokładnie określ czas powrotu do sali, w której odbywają się zajęcia.

Jeśli dysponujesz większą ilością czasu, zaproś uczniów w wędrówkę po szkole przez 45-60 minut.

4. Wstępne opracowanie materiału / dyskusja / podsumowanie 25 min.

1. Gdy grupy uczniów zaczną wracać do sali warsztatowej, poproś, by rozpoczęły zgrywanie zarejestrowanego materiału dźwiękowego na wspólny dysk na jednym komputerze stacjonarnym/ laptopie. Warto także stworzyć wirtualny dysk (np. Google), by wszyscy uczestnicy warsztatów mieli dostęp do zgromadzonego materiału.

Zasugeruj uczniom, by pliki zawierające poszczególne nagrania kolejno numerować i krótko opisywać (np. 01. Dzwonek szkolny, 02. Sala gimnastyczna podczas lekcji, 03. Rozmowa z panią sekretarką, itd.) – tak, by ułatwić identyfikację poszczególnych dźwięków. Warto, by numery poszczególnych dźwięków/plików  znalazły się także na mapach szkoły przygotowanych przez uczniów.

2. Poleć, by uczniowie w widocznym miejscu umieścili swoje mapy. Zaproś uczestników do wspólnego oglądania zgromadzonych na nich zapisków. Następnie poproś o zajęcie miejsc w kole i rozpocznij dyskusję. Możesz posłużyć się poniższymi pytaniami/tematami:

• Jakie są wasze wrażenia dotyczące zbierania materiału dźwiękowego?
• Co myślicie o zgromadzonym przez Was materiale dźwiękowym?
• Jakie dźwięki pojawiają się na waszych nagraniach? Dlaczego takie, a nie inne? Co na to wpłynęło?

3. Krótko podsumuj dyskusję i przekaż uczniom informację, że na kolejnych zajęciach z tego cyklu przyjrzycie się (a raczej „przysłyszycie się”) bliżej zarejestrowanym przez nich dźwiękom, a następnie będziecie próbowali wspólnie dokonać literackiej interpretacji przestrzeni dźwiękowej Waszej szkoły.

Wariant: Poproś uczniów, by w domu, w wolnej chwili zapoznali się ze zgromadzonym materiałem dostępnym na wirtualnym dysku. Niech każdy z uczniów wybierze jedno nagranie / jeden plik, które w szczególny sposób go zainteresowało, zaciekawiło.