Przejdź do Treści Przejdź do Wyszukiwarki
  • O nas
    • Współobywatele
    Dorota Ogrodzka

    Współobywatele

    Pojęcie obywatelstwa, choć dobrze znane, często niewiele młodym ludziom mówi. Co to znaczy, że jestem obywatelem? Co w związku z tym mogę, do czego mam prawo, za co ponoszę odpowiedzialność? Celem warsztatu jest pobudzenie myślenie na temat kategorii obywatelstwa, ale także zachęta do korzystania z przywilejów wynikających z bycia obywatelem. Przede wszystkim jednak udział w zajęciach poszerza myślenie o społeczeństwie obywatelskim i pozwola im na myślenie o kimś innym, odmiennym jako o współobywatelu, współuczestniku tej samej wspólnoty państwowej lub lokalnej – kimś, z kim dzieli się przestrzeń, powinności, możliwości i z kim warto się poznawać, komunikować, działać.

    • Grupa wiekowa Wiek 13-16 lat
    • Rodzaj zajęć godzina wychowawcza, koło teatralne
    • Miejsce sala gimnastyczna / duża przestrzeń
    • Czas 140 minut
    • Cel zajęć
      • dyskusja i refleksja na temat kategorii obywatelstwa;
      • przeciwdziałanie uprzedzeniom i stereotypom, promowanie postawy akceptującej, empatycznej i solidarnej;
      • wspieranie uczniów i uczennic w umiejętności nazywania swoich emocji oraz reakcji;
      • rozwijanie poczucia sprawczości i wpływu na otaczającą rzeczywistość;
      • uwrażliwianie na tematy inności, pobudzenie ciekawości i chęci poznawania tego, co inne;
      • przeciwdziałanie postawom opartym na strachu, agresji, ocenie, wykluczeniu kogoś, kto reprezentuje inne wartości, kolor skóry, upodobania, styl życia;
      • zachęcanie do przyjmowania postaw aktywnych, do współpracy i odpowiedzialności za lokalną rzeczywistość.
    • Metody pracy poster, improwizacje słowne

    Przygotowanie do zajęć

    Aranżacja przestrzeni

    Sala lekcyjna, możliwie duża lub sala gimnastyczna / aula z pustymi, dostępnymi ścianami.

    Środki dydaktyczne

    Taśma papierowa, kartki, mazaki. Mikrofon i kamera (opcjonalnie).

    Przebieg zajęć

    1. Krąg obywateli 15 min.

    Spotkaj się z uczniami przed wejściem do sali. Na ścianie przed drzwiami rozwieś duże plakaty/płachty papieru, na każdej zapisz inny początek zdania:

    Obywatel/ka może…

    Obywatel/ka musi…

    Obywatel/ka ma prawo…

    Obywatele to…

    Obywatel/ka powinien/powinna...

    Poproś, by w trakcie oczekiwania na wejście do sali dokończyli zdania na plakatach. Zachęć ich do tego, by dopisywali wszystko, co przyjdzie im do głowy i na bieżąco dyskutowali na temat tego, co piszą/czytają. W tym czasie pojedynczo zapraszaj do sali każdą z oczekujących osób.

    W sali przygotuj krąg wyklejony z taśmy na podłodze lub ścianie. Opisz tę ramę hasłem: „obywatele Polski”. Poproś, by każda z wchodzących do sali osób zapisała na kartce nazwę grupy, którą chce umieścić w środku zbioru. Grupy mogą być nazywane/określane według dowolnych kategorii, których zdaniem tego ucznia brakuje wewnątrz ramy (np. „kobiety”, „mężczyźni”, „ślusarze”, „osoby wyżej wykształcone”, „katolicy”, „ateiści”). Dokładane kartki nie mają być definicją, synonimem obywatela, ani określeniem na obywateli, ale poszerzać zbiór. Ważne, by każda wchodząca osoba patrzyła, co już jest w kole i dokładała do istniejącego zbioru swoją propozycję. Gdy wszyscy wejdą do sali, zbierz klasę wokół koła i porozmawiajcie o tym, co widzicie.

    Moderuj rozmowę grupy. Ustal z nimi, czy kogoś w kole brakuje. Jeśli tak, dopiszcie te grupy. Czy ktoś chciałby jakąś kartkę usunąć?Koniecznie porozmawiajcie o tym, dlaczego i jak na to reagują inni. Skąd czerpali skojarzenia? Co ten zbiór mówi o naszej wizji społeczeństwa?

    2. Sylweta 5 min.

    Poproś uczniów i uczennice, by dobrali się w pary. Niech osoby w parze stworzą wzajemnie obrysy swoich ciał w dowolnej pozycji, na ścianie (można zrobić to wyklejając papierową taśmą). Po tym wzajemnym wyklejaniu każdy/a pracuje sam/a ze swoim obrysem.

    3. Tworzenie innego 10 min.

    Poproś każdą osobę, by stworzyła – korzystając z obrysu – obraz kogoś zupełnie innego niż ona. Przeczytaj lub na wyłóż na środku sali pytania/hasła/kategorie pomocnicze takie jak: poglądy, rasa, wiek, płeć, wykształcenie, wyznanie/wiara, orientacja seksualna, marzenia, plany, zainteresowania. Poproś uczniów, by – uwzględniając kilka z podanych kategorii lub dokładając własne – wymyślili osobę inną od siebie i by zapisali oraz umieścili w obrysie dane/informacje na temat tej osoby.

    Gdy wszyscy skończą pracę, powiedz, że stworzone postaci są waszymi współobywatelami. Zapytaj uczniów, jak się z tym czują, jakie są ich pierwsze reakcje. Porozmawiajcie chwilę o tym, czy są zaskoczeni, czy dobrze się z tym mają, jakie budzą się w nich myśli, emocje.

    4. Lista pytań 10 min.

    Poproś wszystkich, by obejrzeli sylwetki postaci stworzone przez innych – niech przejdą po sali, czytając określające współobywateli hasła. Poproś, by każda osoba sformułowała i zapisała jedno, dwa lub trzy pytania, które jej zdaniem pozwoliłyby lepiej poznać i zrozumieć te osoby. Każde z pytań może odnosić się do konkretnej, jednej postaci lub być uniwersalne. Zbierzcie wszystkie pytania i stwórzcie z nich listę ponumerowaną i uporządkowaną (można przepisać w trakcie przerwy lub skleić kartki).

    5. Pytania do innych 20 min.

    Poproś, by każda osoba z grupy wylosowała jedną z postaci (wcześniej możesz je ponumerować). Niech każdy stanie obok obrysu i dokładnie przeczyta na głos charakterystykę tej postaci. Potem niech pozostanie obok obrysu.

    Następnie poleć, by część grupy zaczęła się przemieszczać i zadawać stojącym w miejscu osobom pytania (korzystając z listy można zadać osobie przy obrysie trzy pytania, które wydają się jej/ jemu najciekawsze). Potem następuje zamiana.

     

    Wariant: Żeby nadać tej sytuacji bardziej wyrazistą formę i uzyskać efekt doświadczenia, na którym uczestnikom uda się skoncentrować, można przygotować mikrofon, do którego zadawane będą pytania i drugi, bezprzewodowy – do odpowiedzi. Powtórzcie to zadanie kilkakrotnie, za każdym razem z inną osobą pytającą i odpowiadającą (w idealnej sytuacji każda z uczennic i każdy z uczniów choć raz występuje w jednej roli). Zachęć odpowiadających do krótkich, skojarzeniowych odpowiedzi, ale też do nie-uciekania w zdawkowe „nie wiem”. Zadaniem osób odpowiadających jest użycie wyobraźni, próba wyobrażenia sobie i poczucia, co dana osoba mogłaby odpowiedzieć. Wprowadzając to zadanie możesz odwołać się do pojęcia empatii, które łączy wyobraźnię, namysł i próbę wczucia się.

    Porozmawiajcie o tym, jak było osobom odpowiadającym za postaci? Komu było najtrudniej? Z którą postacią? Kogo nie chcieliby wylosować? Dlaczego? Czyje odpowiedzi trudno im było przewidzieć? Dlaczego?

    6. Wczuj się! 5 min.

    Każda osoba z grupy losuje jedną postać (osoby, które w poprzednim zadaniu odpowiadały za wybrane osoby zostają przy poprzednich wyborach). Poproś ich o chwilę własnej pracy: wyobrażenie sobie i zapisanie odpowiedzi na pytania o potrzeby, trudności tej osoby oraz o odpowiedź na pytanie: co wnosi ta osoba do społeczeństwa. Poproś, by każdy przygotował dwudziestosekundową wypowiedź, jakby był osobą, którą wylosował. Wypowiedź zaczynającą się od słów: Jestem….

    7. Jestem... 20 min.

    Zaprezentujcie wypowiedzi "Jestem...", jedną po drugiej, nagrywając je kamerą. Najlepiej, by grupa oglądała obraz/ projekcję, nie zaś występujących na żywo kolegów i koleżanki. To spowoduje istotny efekt dystansu i jednocześnie powagi, którą gwarantuje zapośredniczenie ekranu.

    Porozmawiajcie o tym, jak czulibyście się w grupie złożonej z takich osób. Czy byłoby wam łatwo, trudno, co byłoby problematyczne?

    8. Projekty obywatelskie 25 min.

    Poproś uczniów, by dobrali się w grupy po pięć osób. Dodatkowo poproś, by wyobrazili sobie, że do ich grup dołącza pięć postaci, które wylosowali (każdy wnosi jedną, którą wylosował w poprzedniej części). Poproś, by wyobrazili sobie, że są małą wspólnotą sąsiedzką zamieszkującą jedno podwórko/osiedle. Poproś, by wymyślili wspólnie jedną inicjatywę sąsiedzką, która połączyłaby interesy ich wszystkich. Możesz odwołać się do lekcji WOS-u i kategorii społeczności lokalnej oraz projektu społecznego (materiały Centrum Edukacji Obywatelskiej).

    Możesz zaproponować pytania pomocnicze, które przeprowadzą grupę przez proces wymyślania projektu:

    CO TO BĘDZIE?

    DLA KOGO?

    W JAKIM CELU?

    CZYJE PROBLEMY ROZWIĄŻE/POTRZEBY ZASPOKOI?

    Poproś każdą grupę, by przygotowała krótką prezentację projektu (minutowa opowieść + plakat).

    9. Prezentacje 15 min.

    Zaprezentujcie krótko grupy i projekty (po 2 minuty na grupę).

    Zagłosujcie anonimowo (metoda karteczkowa) – który projekt chcielibyście wesprzeć jako klasa, każdy głosuje sam.

    10. Podsumowanie 15 min.

    Porozmawiaj na koniec z grupą o całych warsztatach. Co dało Wam myślenie o osobach innych niż wy jako o współobywatelach? Co było / jest trudne? Jak było Wam w myśleniu o potrzebach, interesach waszych i tych osób? Czy wierzycie w sens działania obywatelskiego? Czy i jeśli tak, to dlaczego jest według Was ważne i potrzebne?

    O autorach

    Dorota Ogrodzka

    Artystka społeczna, pedagożka teatru, reżyserka i badaczka, aktywistka. Kuratorka i tutorka projektów artystyczno-społecznych i artywistycznych, wspiera zespoły twórcze, artystów, liderki lokalne. Wiceprezeska Stowarzyszenia Pedagogów Teatru, z którym realizuje warsztaty, procesy twórcze, spektakle i wydarzenia. Jest członkinią międzynarodowej sieci Reshape, w której od 3 lat pracuje na rzecz rozwijania sektora kultury i sztuki. Współorganizatorka festiwalu SLOT ART, kuratorka programu warsztatowego, członkini Rady Slotu. Prowadzi zajęcia w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Polsko-Japońskiej Szkole Technik Komputerowych. Współpracuje z wieloma teatrami i instytucjami kultury oraz organizacjami, w Warszawie, kraju i zagranicą, m.in. z Teatrem Powszechnym im. Z. Hübnera, Krytyką Polityczną, Fundacją Szkoła Liderów, Towarzystwem Inicjatyw Twórczych "ę", Fundacją Sto Pociech, Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego.

    Dorota Ogrodzka

    Podobne konspekty