Scenariusz pokazuje biblijną Apokalipsę świętego Jana w szerokim kontekście sztuki i literatury współczesnej. Zajęcia składają się z dwóch części. W pierwszej części uczniowie zastanawiają się nad ziemskim życiem człowieka, w drugiej odwołują się bezpośrednio do fragmentów tekstu Apokalipsy i konfrontują ją z innymi tekstami literackimi, obrazami, wideoartem. Zajęcia mogą posłużyć jako punkt wyjścia do badania motywu apokalipsy.
Poproś uczniów, by przyniesli na zajęcia rekwizyty, które są dla nich szczególnie ważne, definiują w jakiś sposób ich życie, opisują ich świat (bez ograniczeń).
Przestrzeń klasy, w razie potrzeby możliwość odsunięcia krzeseł i ławek, wolny środek.
1. Leonardo da Vinci: „Proporcje postaci ludzkiej” według Witruwiusza (1490 rok)
Poproś, aby uczniowie wymienili wszystkie skojarzenia związane z tym rysunkiem Leonarda da Vinci.
Potraktuj rysunek jako pretekst do działania ruchowego: zaproś uczniów do rozciągania ciała w różnych kierunkach. Niech zaczną od zajęcia pozycji takiej, jak człowiek na rysunku Leonarda, a następnie spróbują sprawdzić, jaki ruch możliwy jest w zarysowanym na szkicu kole? A gdyby to była kula? Po zakończeniu eksperymentu ruchowego przejdźcie do dyskusji:
- Jakie cechy/prawidłowości widzicie teraz w ludzkim ciele?
- Dlaczego ciało zostało wpisanie w kulę?
- Z czego składa się człowiek?
- Co to oznacza, że mam ciało? Co oznacza, że jestem człowiekiem? W jaką przestrzeń zostałem wpisany?
Poproś uczniów, aby jeszcze raz zajęli pozycję człowieka witruwiańskiego, ale teraz skierowali uwagę do środka ciała: niech zrobią kilka głębszych oddechów i skupią się na tym, jak powietrze przepływa przez ciało – gdzie dociera? Które części ciała porusza? Jaki jest oddech – krótki czy długi, głęboki czy płytki, słyszalny czy bezgłośny? Co się stanie jeśli go zmodyfikujesz? Możesz podsumować to ćwiczenie dyskusją dotyczącą oddechu – czym jest oddech dla ciała?
[10 minut]
2. Wisława Szymborska wiersz „Tutaj”
Poproś uczniów o przeczytanie utworu Wisławy Szymborskiej „Tutaj” i próbę odpowiedzi na pytania: czym jest życie na ziemi? Co się na nie składa?
Podziel uczniów na grupy i poproś o pisemną odpowiedź na pytanie/ forma mapy skojarzeń, układ kuli ważnych haseł/: Czym dla Ciebie jest TUTAJ? Zaznacz, że chodzi o wypisanie jak największej liczby istotnych spraw/zjawisk/rzeczy/etc.
Przyjrzyjcie się Waszym odpowiedziom i poszukajcie w nich cech wspólnych, prawidłowości, powtarzających się motywów.
[10 minut]
3. Osobiste historie (instalacja): Moje życie/ To, co ważne w moim życiu
Poproś uczniów o odpowiedź na pytanie: Co mocuje Cię z ziemią, z życiem na Ziemi?
Możesz przygotować pisemną instrukcję dla grup:
„Wydziel za pomocy taśmy malarskiej fragment przestrzeni – będzie to rama Twojego obrazu. Za pomocą rzeczy, które przyniosłeś, zbuduj/stwórz w niej instalację opisującą Twój świat i to, co się na niego składa. Nadaj tytuł swojej instalacji”.
Poproś uczniów o przyjrzenie się instalacjom innych osób oraz o komentarz: Jakie masz skojarzenia z zaprezentowanymi obrazami? Co mówią rzeczy o właścicielu? Czy tytuł oddaje sens zaprezentowanych prac?
Na zakończenie zaproś grupę do niszczenia przestrzeni.
Zadaj uczniom pytania o ich odczucia związane z tym etapem: Co daje/co odbiera zniszczenie? Co uczniowie czuli w trakcie niszczenia pieczołowicie budowanych konstrukcji? Czy ktoś z Was czuł opór przed zniszczeniem instalacji? Jeśli tak, to dlaczego?
[20 minut]
4. Koniec
Poproś chętną osobę na środek sali. Niech przez jedną minutę wymienia wszystkie swoje skojarzenia ze słowem KONIEC. Ważny tu jest limit czasu. W ciągu minuty trzeba mówić bez przerwy, bez zastanawiania. Sprawdźicie w ten sposób, jakie myśli pojawiają się najpierw i jak odległe mogą być skojarzenia z tym słowem.
Wariant:
Poproś uczniów o wysłuchanie w domu fragmentów słuchowiska „Apokalipsa świętego Jana” w wykonaniu: Wojciecha Malajkata (narrator), Jerzego Treli (Bóg), Adam Woronowicza (Jezus). Zwróć uwagę na dźwięki, które pojawiają się w tle nagrania, na powtarzający się refren. Poproś o zapisanie skojarzeń z wysłuchanymi fragmentami.
1. Fragmenty Apokalipsy świętego Jana
Zacznij lekcję od powrotu do skojarzeń z wysłuchanym w domu tekstem Apokalipsy św. Jana. Spróbujcie w luźnej rozmowie odpowiedzieć na następujące pytania:
- Jak wyobrażasz sobie Boga na podstawie wysłuchanego tekstu?
- Jak myślisz, dlaczego powstał tekst Apokalipsy? Jakie jest jego znaczenie?
Lekcję możesz też zacząć od podziału klasy na zespoły i rozdania po jednym fragmencie tekstu: „Apokalipsa świętego Jana”. Zadaniem uczniów będzie zapoznanie się z tekstem, a w kolejnym kroku przeczytanie go na różne sposoby: ciszej, głośniej lub w różnych miejscach przestrzeni. Poproś, aby zastanowili się, co dają takie zabiegi?
[10 minut]
2. Wideoart – „The Last Judgement” Lech Majewski i studium postaci
Zaprezentuj uczniom ośmiominutowy film Lecha Majewskiego - reżysera, pisarza, poety i malarza. Zaznacz, że autor nakręcił materiał amatorską kamerą wideo i w całości poświęcony jest Sądowi Ostatecznemu Hansa Memlinga.
Przed obejrzeniem nagrania poproś uczniów, aby zwrócili uwagę na to, jak wyglądają twarze, jak ułożone są ciała postaci, jak zachowują się ludzie w obliczu końca, jakie różne postawy przyjmują. Zapytaj, dlaczego artysta posłużył się klaskaniem, sitcomowym śmiechem? Na co ma wpływ zastosowanie takich środków?
[25 minut]
3. Apokalipsa w sztuce
Podziel uczniów na grupy. Każdej z nich rozdaj kilka obrazów, fotografii, które w bezpośredni sposób odnoszą się do biblijnej symboliki lub przedstawiają cierpienie człowieka. Zachęć uczniów do szukania połączeń z apokaliptyczną wizją, z videoartem Lecha Majewskiego. Jak wyglądają twarze przedstawionych osób, jakie emocje towarzyszą odbiorowi dzieła? Jakie jest doświadczenie człowieka na danym obrazie? Co składa się na jego tutaj? Czy potrafisz wyobrazić sobie myśli, zdania, które prezentowane postacie mogłyby wypowiadać? Która z postaci jest Ci najbliższa? Co przykuwa Twoją uwagę? Jaki dźwięk mógłby towarzyszyć prezentacji zdjęcia, obrazu?
Czym dla Ciebie jest współczesna apokalipsa?
[10 minut]
Wariant do dalszej pracy (działanie pozalekcyjne).
Do tego ćwiczenia potrzebne będą: fotografie dokumentujące XX/XXIwiek, Hans Memling „Sąd ostateczny” oraz Hieronim Bosch „Sąd Ostateczny”.
Podziel uczniów na grupy, w której każda pracuje nad swoim obrazem: niech zaczną od prześledzenia twarzy, gestów, ruchów, pozycji, zachowań postaci z obrazów i fotografii. Następnie niech uczniowie wybiorą sobie postaci i próbują tworzyć wspólną kompozycję. Poproś, aby zastanowili się wspólnie, w jaki sposób przedstawić biedę, cierpienie, samotność, bądź inne zachowania postaci. Niech wyobrażą sobie głosy, dźwięki, które mogłyby towarzyszyć budowanej scenie.
W ten sposób ma powstać rodzaj „Apocalipsis cum figuris” (nawiązanie do drzeworytu Albrechta Dürera oraz spektaklu Jerzego Grotowskiego). Chodzi tylko o próbę, celem jest pogłębienie analizy obrazów poprzez aktywne działanie. Zadanie to może być przedmiotem bardziej wnikliwej obserwacji obrazów, jak również zalążkiem do budowania teatralnych scen/obrazów.
4. Czesław Miłosz „ Piosenka o końcu świata” / zakończenie
Poproś uczniów o przeczytanie tekstu Miłosza. Czym ten wiersz różni się od Apokalipsy świętego Jana?
Porozmawiaj z uczniami na temat wszelkich odczuć, przemyśleń, które pojawiły się w momencie przywoływania różnych tekstów kultury. Poproś uczniów o dobranie się w pary i rozmowę, w której zastanowią się nad następującymi kwestiami:
- Czym dla Ciebie jest apokalipsa?
- Z jakim kolorem kojarzy Ci się to słowo?
- Który z prezentowanych utworów najbardziej zapisał się w Twojej pamięci?
- Jaką tajemnicę odsłonił przed Tobą tekst Apokalipsy świętego Jana?
Następnie poproś o ogólne wnioski na forum klasy.
[5 minut]
Wisława Szymborska, „Tutaj", [w:] "Tutaj", Kraków 2009.
Czesław Miłosz, „Piosenka o końcu świata", [w:] „Ocalenie”, Warszawa 1945.
Asolwentką polonistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu ze specjalizacją teatrologiczną. Od 2005 roku pracuje w Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu, gdzie pełni funkcję koordynatorki pracy artystycznej i pedagożki teatru. Prowadziła w teatrze projekty edukacyjne m.in.; TiSZ (Teatr i Szkoła) – projekt polegający na rocznej współpracy teatru i konkretnej szkoły, WYZWANIE: TEATR! (teoria teatru w działaniu) oraz liczne warsztaty do spektakli z repertuaru teatru. Uczestniczyła w wielu przedsięwzięciach Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie: TISZ ANEX, TISZ, Szkoła Pedagogów Teatru. Jest członkinią Stowarzyszenia Pedagogów Teatru. Ukończyła roczny kurs Laboratorium Nowych praktyk teatralnych (Uniwersytet SWPS we współpracy z Nowym Teatrem w Warszawie) – moduł: producent, kurator. Jej obecne zainteresowania kierują się w stronę pogłębionej praktyki jogi metodą Iyengara.
