"Ja to bym wziął cały dom" – na podstawie reportażu Jacka Hugo-Badera
Dorota Ogrodzka

"Ja to bym wziął cały dom" – na podstawie reportażu Jacka Hugo-Badera

Scenariusz powstał w odniesieniu do reportażu Jacka Hugo-Badera "Ja to bym wziął cały dom". Autor podejmuje temat utraty dobytku oraz wynikających z tego zmian statusu i trudów codziennego funkcjonowania. Celem warsztatu jest przyjrzenie się kategorii domu oraz powiązanych z nią kwestii posiadania, przywiązania, bezdomności i bezpieczeństwa. Zajęcia wprowadzają pojęcie teatru dokumentalnego – uczestnicy poznają możliwości teatralnego wykorzystania tekstu reportażowego.

  • Informacje o konspekcie

    Grupa wiekowa Wiek 16-19 lat
  • Rodzaj zajęć koło teatralne
  • Miejsce sala gimnastyczna / duża przestrzeń
  • Czas 170 minut
  • Cel zajęć

    - zapoznanie uczniów z pojęciem performatywnego działania;

    - rozwijanie umiejętności pisania i opowiadania uczniów, zachęcenie ich do eksperymentowania z tekstem i słowem;

    - zapoznanie uczniów z pojęciem teatru dokumentalnego, zachęcenie ich do tworzenia własnych prób działania teatralno-dokumentalnego;

    - uczenie wnikliwej lektury reportażu i czerpania z tekstu reporterskiego jako materiału twórczego działania;

    - rozwijanie umiejętności reżyserskich i twórczych uczestników, wzmacnianie w nich poczucia sprawczości i kreatywności.

  • Metody pracy performans, pokaz, praca z tekstem, wystawa, dyskusja, ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia improwizacyjne

Przygotowanie do zajęć

Zadanie dla ucznia

Co najmniej dzień przed zajęciami wręcz każdemu uczestnikowi warsztatów kartonowe pudło (ważne, by wszystkie pudła miały taki sam rozmiar) i poproś, by zgromadzili w nich cenne, ważne, istotne dla siebie przedmioty ze swojego domu. Niech i zabiorą je na warsztat.

Aranżacja przestrzeni

Duża pusta sala – najlepiej sala gimnastyczna lub aula.

Środki dydaktyczne

Pudła kartonowe, taśma malarska, kartki papieru, markery. Skserowane egzemplarze reportażu "Cały dom bym wziął" Jacka Hugo-Badera.

Przebieg zajęć

1. Instalacja z rzeczy 20 min.

Poproś, aby każdy wybrał w sali miejsce dla siebie i w jakiś sposób je wygrodził/ oznaczył jako swoje – będzie to jego symboliczny pokój, dom. Następnie zaproponuj uczestnikom, aby z przyniesionych przedmiotów stworzyli własne układy-instalacje, zwracając uwagę na znaczenie tych rzeczy, ich ważność. Zasugeruj, aby to był rodzaj ich opowieści o sobie samych.

Po wykonaniu instalacji poproś, by w parach odwiedzili swoje domy i opowiedzieli drugiej osobie o jego zawartości.

2. Co byś zabrał/a? Ćwiczenie na wyobraźnię 20 min.

Poproś, aby każda osoba wybrała jeden przedmiot, który zabrałaby z domu, gdyby wiedziała, że już nigdy do niego nie wróci. Na środku sali przygotujcie miejsce, wokół którego wszyscy się zbierzecie. Niech wszyscy kolejno zajmują tę środkową pozycję razem ze swoim przedmiotem i opowiadają o nim w konwencji jednominutowej opowieści – czemu ta rzecz jest dla niej/dla niego ważna, czy niesie jakąś historie, do czego przydałyby się im w sytuacji utraty domu, miejsca zamieszkania. Możecie się umówić na wybór określonych konwencji (historia, instrukcja obsługi, impresja itp.) lub pozostawić dowolność.

3. Reportaż - inspiracja 20 min.

Wspólnie przeczytajcie fragmenty reportażu Jacka Hugo-Badera "Cały dom bym wziął". Podziel uczestników na sześć grup i rozdaj im po jednej części reportażu (według podziału zaproponowanego przez autora).

Poproś uczniów, by przeczytali każdą część. Niech każda grupa spróbuje symbolicznie skonstruować pokój/ mieszkanie bohatera fragmentu – używając do tego celu jedynie taśmy malarskiej i wymyślając własny system oznaczeń. Obejrzyjcie przygotowane przestrzenie.

4. Teatr dokumentalny - wprowadzenie kategorii 20 min.

Zaproponuj burze mózgów wokół hasła TEATR DOKUMENTALNY – zapytaj, z czym uczniom kojarzy się dokument, dokumentalność, jak ta idea, ich zdaniem mogłaby być realizowana w teatrze. W toku burzy mózgów zapiszcie najważniejsze hasła, które będą wam kojarzyć się z teatrem dokumentalnym. Wspólnie obejrzyjcie fragmenty spektakli, które mogą być uznawane za teatr dokumentalny (np. "Teczki" Teatru Ósmego Dnia) – po zapoznaniu się z fragmentami zweryfikujcie wcześniejsze pomysły.

5. Teatr dokumentalny – przygotowanie etiud 40 min.

Poproś każdą grupę, by przygotowała, używając zaaranżowanej przez siebie przestrzeni, teatralno-dokumentalną wersję otrzymanej opowieści. Ważne, by wszyscy wzięli w niej udział, by pamiętali o ustaleniach dotyczących formy i charakteru teatru dokumentalnego. Można używać konkretnych fragmentów dialogu lub zrezygnować ze słów. Niech fragment reportażu będzie inspiracją do działania, rodzajem scenariusza – niekoniecznie potraktowanego wprost.

Po zakończonej pracy poproś grupy, by dobrały się po dwie. Jedna grupa pokazuje swoją propozycję drugiej, oglądająca grupa ma szansę sformułować reżyserskie uwagi, dać informacje zwrotną, zaproponować zmiany. Następnie – zamiana.

Po wzajemnym oglądaniu i dawaniu uwag, przeznaczcie trochę czasu na wprowadzenie i modyfikacje. Następnie na forum obejrzyjcie wszystkie propozycje.

Porozmawiajcie o tym, co zrobiliście i zobaczyliście. Co było trudne, co ciekawe – formalnie i w kwestii treści? Jak dokumentalny charakter tekstu zmienia pracę teatralną? Jakie znaczenie miało konsultowanie etiud z drugą grupą?

6. Dokumentalne solo teatralne 40 min.

Wróćcie do wybranych przez siebie wcześniej przedmiotów. Poproś każdą osobę, by przygotowała solową akcję wokół zabranego przedmiotu – z wykorzystaniem słów lub bez nich. Musi być krótka i mieć wyraźny początek i koniec.

Po zakończeniu przygotowań, podziel grupę na dwie części: jedni będą widzami, drudzy będą performerami.

Wyznacz przestrzeń dla performerów w taki sposób, by każdy miał niewielki teren (np. metr na metr, lub dwa metry na metr) swojej akcji. Obszary możesz wykleić za pomocą taśmy klejącej, są to symboliczne domy/ pokoje, mogą być różnej wielkości, ważne jednak by były umieszczone gęsto, jeden obok drugiego. Każda osoba zajmuje jeden obszar. Kiedy wszyscy zajmą miejsca rozpocznij teatralne działanie – każdy z performerów ma przeprowadzić swoją akcję, zaczynając ją w dowolnej chwili, powtarzając ją kilkukrotnie lub nie, z wyczuciem na pozostałych współdziałających.

Po jednym przebiegu działań poproś oglądających o krótkie komentarze. Każdej z osób oglądających daj zadanie, by podeszła do któregoś z performerów i na ucho przekazała mu/ jej instrukcję modyfikacji działania (np. wprowadzenie nowego elementu, spowolnienie, dodanie dźwięku, głosu, pieśni, rekwizytu, opóźnienie początku etc.).

Obejrzyjcie jeszcze raz cały przebieg. Porozmawiajcie chwilę – co się zmieniło, co było dla Was ciekawe, cenne, ważne?

7. Omówienie i podsumowanie 10 min.

Następnie zamień grupy zadaniami.

Po przebiegu działań wszystkich osób zapytaj uczestników , jakie emocje, skojarzenia uruchomiły się w nich w trakcie działania? Jak czuli się wobec przedmiotów? Jak określają swoje przywiązanie do tych rzeczy? Czego by m zabrakło, gdyby te przedmioty zniknęły? Jak określiliby swoją relację z tą rzeczą? Co im te przedmioty dają?

Porozmawiajcie też o tym, jak czuliście się w roli reżyserskiej. Co zmieniło się w działaniach po interwencji, wskazówkach reżyserów-obserwatorów.

Zobacz też

Hasło VERBATIM w: „Wątroba. Słownik Polskiego Teatru po 1997 roku", Warszawa 2010.
Henryka Krzywonos, „Bieda. Przewodnik dla dzieci", Warszawa 2010.
Jacek Hugo-Bader, „Cały dom bym wziął", [w:] „100. Antologia polskiego reportażu XX wieku", tom 2, red. Mariusz Szczygieł, Wołowiec 2014.

O autorach

Dorota Ogrodzka

Artystka społeczna, pedagożka teatru, reżyserka i badaczka, aktywistka. Kuratorka i tutorka projektów artystyczno-społecznych i artywistycznych, wspiera zespoły twórcze, artystów, liderki lokalne. Wiceprezeska Stowarzyszenia Pedagogów Teatru, z którym realizuje warsztaty, procesy twórcze, spektakle i wydarzenia. Jest członkinią międzynarodowej sieci Reshape, w której od 3 lat pracuje na rzecz rozwijania sektora kultury i sztuki. Współorganizatorka festiwalu SLOT ART, kuratorka programu warsztatowego, członkini Rady Slotu. Prowadzi zajęcia w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Polsko-Japońskiej Szkole Technik Komputerowych. Współpracuje z wieloma teatrami i instytucjami kultury oraz organizacjami, w Warszawie, kraju i zagranicą, m.in. z Teatrem Powszechnym im. Z. Hübnera, Krytyką Polityczną, Fundacją Szkoła Liderów, Towarzystwem Inicjatyw Twórczych "ę", Fundacją Sto Pociech, Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego.

Dorota Ogrodzka

Podobne konspekty