Piękna i Bestia - lekcja zmiany
Monika Lićwinko

Piękna i Bestia - lekcja zmiany

Scenariusz jest propozycją przyjrzenia się baśni "Piękna i Bestia" przez pryzmat zmian zachodzących w głównych bohaterach - Bestii, Belli i jej ojcu. Uczniowie obserwują postaci w najważniejszych momentach fabuły i zastanawiają się nad towarzyszącymi im wówczas uczuciami. To zadanie prowadzi do przygotowania w grupach monologów bohaterów, w których przyglądają się oni swojej metamorfozie.

  • Informacje o konspekcie

    Grupa wiekowa Wiek 10-13 lat
  • Rodzaj zajęć język polski
  • Miejsce sala lekcyjna
  • Czas 90 minut
  • Cel zajęć
    • analiza losów bohaterów i przemian postaci;
    • określanie relacji między bohaterami;
    • refleksja nad procesem zmiany i obserwacja przemian zachodzących w otoczeniu;
    • rozwijanie umiejętności odbioru dzieł literackich;
    • tworzenie monologu postaci;
    • doskonalenie umiejętności dostrzegania i nazywania emocji.
  • Metody pracy rozmowa kierowana, rozmowa , gry i zabawy teatralne, ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia literackie

Przygotowanie do zajęć

Aranżacja przestrzeni

Pusta sala / klasa z rozsuniętymi ławkami.

Środki dydaktyczne

Trzy arkusze papieru, marker.

Przebieg zajęć

1. Rozgrzewka 5 min.

Zaproś uczniów, by stanęli w dowolnym miejscu w przestrzeni. Poleć, by na wypowiedzianą przez Ciebie nazwę emocji zastygli w pozie obrazującej według nich dane hasło (np. radość). Podawaj nazwy kolejnych emocji, a uczniowie niech w płynny sposób tworzą nowe rzeźby. Zaznacz, by podczas całego ćwiczenia byli skoncentrowani na przemianach, którym podlega ich ciało: niech zwrócą uwagę na to, jakie pozycje przyjmują, co emocje zmieniają w ciele, które mięśnie się napinają lub rozluźniają i kiedy, w których momentach czują niewygodę, dyskomfort. Porozmawiajcie na koniec o ich obserwacjach.

2. Metamorfozy 15 min.

Podziel klasę na małe zespoły. Poleć grupom, by zastanowiły się nad hasłem „metamorfoza/przemiana” i odnalazły przykład z otaczającego świata. Możesz zaproponować każdemu zespołowi jedną kategorię m.in. roślina, zwierzę, przedmiot, klimat lub rozdać grupom konkretne hasła, np. ołówek, drzewo, gąsienica, ziemniak itd.  Poproś o podanie na forum klasy wybranych przez zespoły przemian. Wspólnie zastanówcie się, czym jest metamorfoza, z czym im się kojarzy się, jak może przebiegać ten proces, jakie rodzi skutki, gdzie ją możemy zaobserwować (np. ołówek się zużywa, zmniejsza, gdy go temperujemy, jest zmodyfikowany, ale to wciąż ołówek; niezdatny na surowo ziemniak po usmażeniu ma postać frytek, gąsienica przeobraża się w pięknego motyla, a drzewo poddawane jest ciągłemu cyklowi przyrody).

Jako podsumowanie ćwiczenia poproś zespoły, by spróbowały stworzyć swoje definicje hasła „metamorfoza”. Przeczytajcie je. Możesz też rozszerzyć temat i porozmawiać z uczniami o tym, jak wyglądałby świat, gdyby nic nie ulegałoby zmianom. Czy stanąłby w miejscu? Czy jest możliwa ucieczka od zmiany? Co wpływa na ten proces – kiedy jest to ingerencja z zewnątrz, a kiedy sami się na jakąś zmianę decydujemy, czy dzieje się to wówczas, gdy np. coś nam przeszkadza, chcemy coś zyskać, osiągnąć czy uniknąć?

Przejdź płynnie do wprowadzenia lektury, informując, że przyglądaliście się zmianom w świecie zewnętrznym, a teraz przejdziecie do zmian, którym podlegają ludzie i relacje między nimi na przykładzie baśni „Piękna i Bestia”.

3. Emocje w stopklatkach 25 min.

Podziel klasę na trzy grupy i rozdaj im arkusze papieru zatytułowane odpowiednio: Ojciec, Bella, Bestia. Poinformuj uczniów, żeby podczas tego etapu wykorzystali je do zapisywania refleksji dotyczących przemian  poszczególnych bohaterów – każda grupa zapisuje wnioski dotyczące jednej postaci. Praca na tym etapie polega na prezentacji kluczowych punktów fabuły w formie stopklatek, w których uczniowie wcielają się w postaci Belli, Bestii i Ojca. Po każdej stopklatce zespoły mają chwilę na zanotowanie na arkuszach istotnych informacji o postaci. Zaproponuj, by w ćwiczeniu wziął udział każdy z uczniów i w dowolnym momencie, gdy będzie gotowy, wcielił się w rolę wybranego przez siebie bohatera, niezależnie od faktu, w której grupie się znajduje.

Poproś by pierwsza trójka ustawiła się w taki sposób, by przedstawić sytuację, w której ojciec wręcza Belli różę przywiezioną z zamku Bestii. Zwróć uczestnikom uwagę na to, by zastygli w rzeźbach w taki sposób, żeby kształt ich ciała i przestrzeń miedzy postaciami symbolizowała ich wzajemne relacje oraz stan emocjonalny. Zaznacz, że podczas ustawiania się uczniowie nie mogą używać słów, umawiać się na coś, a tylko reagować na formę partnera. Po ustawieniu się bohaterów zachęć wszystkich do rozmowy i komentowania obrazu, który widzą. Poproś, by uczniowie uważnie przyjrzeli się rzeźbom i nazywali emocje oraz myśli, które według nich towarzyszą danej postaci i relacje między bohaterami w uchwyconym momencie. Możecie też wspólnie zastanowić się, co w danym obrazie dodać, pogłębić. Zapiszcie spostrzeżenia na arkuszach (każda grupa decyduje o tym, co zanotuje o swoim bohaterze).

Zaproś następne trzy osoby, by zamieniły się miejscami z kolegami-rzeźbami (podchodzą, dotykiem dłoni ożywiają rzeźbę i sami stają w jej pozie). Podaj następny moment historii i analogicznie do pierwszej sytuacji analizujecie emocje i relacje miedzy bohaterami.

Wybierz do stopklatek sceny istotne z Twojego punktu widzenia – ważne, by układały się chronologicznie, dawały możliwość pokazania zmiany w bohaterach, dojrzewania ich samych i ich relacji. Przykładowy układ momentów stopklatek:

Rzeźba 1: Ojciec wręcza Belli różę przywiezioną z zamku Bestii.

Rzeźba 2: Ojciec odchodzi, a Bella zostaje w zamku Bestii.

Rzeźba 3: Pierwsza kolacja Belli i Bestii, ojciec w domu z myślą, że córka nie żyje.

Rzeźba 4: Bestia po raz kolejny oświadcza się Belli. Ojciec choruje.

Rzeźba 5: Bella wie, że Bestia nie chce jej śmierci, ale jako więzień na zamku czuje, że nie zobaczy już ojca.

Rzeźba 6: Bestia pozwala Belli odwiedzić ojca, ale prosi, by wróciła na zamek.

Rzeźba 7: Powrót Belli do domu, spotkanie z ojcem i chęć powrotu do Bestii.

Rzeźba 8: Finałowe spotkanie Belli z umierającą Bestią.

Na koniec powieście na tablicy arkusze i odczytajcie Wasze spostrzeżenia (przydadzą się jeszcze w następnym ćwiczeniu). 

4. Monologi postaci 35 min.

Podziel klasę na sześć zespołów – po dwa do jednego bohatera. Poproś, by każda grupa opracowała inny monolog tego bohatera do jednej z postaci (co Ojciec mógłby powiedzieć Belli, a co Bestii; Bestia Ojcu i Belli, Bella Ojcu i Bestii). Niech tematem będzie zmiana, jaka dokonywała się w relacji z adresatem monologu. Powiedz uczniom, by wykorzystali obserwacje z poprzedniego ćwiczenia. 

Poproś, by jedna osoba z każdej grupy wcieliła się w omawianą postać i przeczytała monolog (czyli łącznie sześć osób). Zachęć pozostałych uczestników do zadawania pytań kolejnym postaciom: może będą z czymś polemizować, prosić o wyjaśnienia (możesz uzupełniać, prowokować do dyskusji, pytać). Po zakończeniu każdego wywiadu warto nagrodzić postać brawami, a uczniów poprosić o wyjście z roli. Następnie spróbujcie zestawić ze sobą różne perspektywy, porównać, jak zmieniały się relacje bohaterów względem siebie, np. jakie są uczucia Ojca w stosunku do Bestii, a jak postrzega ojca Bestia. Prześledźcie w ten sposób wszystkie pary. 

Możesz tez wybrać inny wariant – poprosić uczniów o przeczytanie monologów i przejść od razu do dyskusji, bez odgrywania wywiadu z postaciami.

5. Zakończenie 10 min.

Zaproś uczniów do podsumowania zmian, jakie dokonały się w bohaterach. Czego ich wszystkich nauczyła ta historia? Co było dla każdego z nich momentem zwrotnym/przełomowym? Jakie czynniki mają wpływ na zmiany w relacji między ludźmi? Co decyduje o tym, że postawy ludzi ulegają metamorfozom? Dzięki czemu zmieniamy swoje osądy, postrzeganie innych? Kiedy rodzi się dojrzałe uczucie i co ma na to wpływ?

Zobacz też

Jeanne-Marie Leprince de Beaumont, "Piękna i Bestia", przeł. Barbara Grzegorzewska, [w:] "Literatura na świecie" nr 10-11/2000, s.351-352.
Bruno Bettelheim, „Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni", Warszawa 1985.

O autorach

Monika Lićwinko

Monika Lićwinko

Podobne konspekty